რას ნიშნავს შენი სახელი – იპოვე შენი სახელის ისტორია

(სემიტური) " მამა", " სულიერი მოძღვარი ", " ხალხის მამამთავარი "; მოგვიანებით პატივისცემის გამომხატველ ეპითეტად იქცა. ქართულში შემოსულია ბერძნული გზით (აბბა – ამბა – ანბა||აბა), წმინდა მამის, მონასტრის წინამძღვრის მნიშვნელობით. დასტურდება უკვე VI ს-ში პალესტინის წარწერაში: " შეიწყალენ ანტონი აბაი და იოსია მომსხმელი ამის საფისაი ". აბა(||აბაი)–საგან ნაწარმოებია გვარები: აბაძე, აბაშვილი, აბაიაძე, აბაიძე, აბაიშვილი.

(ძველი ებრაული) " მსახური უფლისა (იესოსი) ".

(ძველი ებრაული) " მსუბუქი ქროლა ", " ნიავი ". ეს სეხელი ერქვა ბიბლიური ადამის ვაჟს. გვხვდება სახარების უძველეს ქართულ თარგმანში: " სისხლითგან აბელისით " (ლუკა 11, 51). მისგან არის მიღებული ქართული გვარები: აბელაშვილი, აბელიშვილი, აბელაძე.

(ძველი ებრაული) " მამა მშვიდობისა ", " მამა ქვეყნისა "; ან: (სპარსული) " ყვავილნარი ", " ვენახი ". ქართულ ფოლკლორში ეს სახელი ჰქონია უფლისწულს, რომელსაც შეუყვარდა მწყემსი ქალი ეთერი. ეს ლეგენდა საფუძვლად უძევს ზაქარია ფალიაშვილის ოპერას " აბესალომ და ეთერს ". ამ სახელისაგან წარმოქმნილი გვარებია აბესალაშვილი და აბესლამიძე.

(არაბული) " საყვარელი "; ან (ძველი ებრაული) " თავთავი " (უფრო ზუსტად: " თავთავის სიმწიფის ჟამი ", " პურის შემოსავლის დრო ").

ეს სახელი ჰქვია მეფეს, აბესალომის მამას, ოპერა "აბესალომ და ეთერში ".

გაქრისტიანებული არაბის _ აბო თბილელის სახელია. ქრისტიანობისათვის წამებული აბო ქართულმა ეკლესიამ წმინდანად აღიარა და შეიტანა კალენდარულ სახელებში, მაგრამ დაუკავშირა იგი სულ სხვა წარმოშობის სახელს _ გაბოს (გაბრიელს). სინამდვილეში აბო, იგივე ჰაბო, მიღებული ჩანს არაბული სახელისაგან ჰაბიბ ( " საყვარელი ") ან აბუ ( " მამა ").

ძველი ებრაული სახელია, ნიშნავს: " ამაღლებული, აღზევებული მამა ". ძველი ფორმაა აბრაჰამ, რომელსაც ზოგი სხვაგვარად განმარტავს: " მამა მრავალთა, მამა მაღალი " (საბა). გვხვდება სახარების უძველეს ქართულ თარგმანში: " ესე ასული აბრაჰამისი ხიყო " (ლუკა 13, 16). აბრამ საფუძვლად უძევს გვარებს: აბრამია, აბრამიშვილი, აბრამიძე.

ძველ ქართულში ცნობილი შემოკლებული ფორმაა აღმოსავლური სახელებისა: აბულალი, აბულასან, აბულვარდი... აბულ არაბულად ნიშნავს " მამას ", მაგრამ სხვადასხვა სახელების წინ დასმისას იხმარება როგორც საპატიო ტიტული. აბულა–საგან წარმოქმნილი გვარებია აბულაძე და აბულაშვილი.

(ბერძნული) " საყვარელი ". სამოცდაათთაგან ერთერთი მოციქულის სახელია.

ორგვარად შეიძლება აიხსნას: ან " წმინდა ", " უმანკო " (ბერძნული), ან " კრავი " (ლათინური)

(ლათინური) " აგრიპას კუთვნილი ", " აგრიპასი ". აგრიპა რომაული საგვარეულო სახელია, თავის მხრივ უკავშირდება ბერძნულს და ნიშნავს " ფეხებით წინ დაბადებულს ". ამ სახელს დაერთვის ‘ინ’ სუფიქსი, რომელიც მნიშვნელობით უახლოვდება ქართულ იან-ს (დავითიანი, ვაჩნაძიანი და სხვ.).

(ქართული) იხ. ავაგ.

მევენახეობა-მეღვინეობის ქართული წარმართული ღვთაება, რომლის პატივსაცემი რიტუალი საშემოდგომო და საგაზაფხულო დღესასწაულებზე სრულდებოდა.

(ძველი ებრაული) " თიხა (წითელი მიწა) ", " ადამიანი ". ბიბლიური ლეგენდის მიხედვით, ღმერთმა პირველი კაცი შექმნა თიხისაგან და სწორედ ამიტომ ეწოდა მას ადამი. სახარების უძველეს ქართულ თარგმანში ვკითხულობთ: " რომელ საგონებელ ხიყო ძედ... ადამისა " (ლუკა 3, 38). ადამ-ისაგან ნაწარმოებია სიტყვა ადამ-იან-ი, გვარები: ადამაშვილი, ადამაძე, ადამიძე, ადამია.

ვაჟის სახელად გვხვდება სამეგრელოსა და სვანეთში. შესაძლოა მოდიოდეს არაბული ვაჟის სახელისაგან ადილ ( " სამართლიანი " ).

ადილა-ს ფონეტიკური ვარიანტი უნდა იყოს. გვხვდება ძველ ქართულში, მეგრულში, კახურ და ლეჩხუმურ დიალექტებში.

(ლათინური) " ადრიელი " (ქალაქ ადრიის მცხოვრები ან ადრიიდან მოსული). აქედანაა მიღებული ანდრიანე, ანდრიან, მასვე უკავშირდება გეოგრაფიული სახელწოდება ადრიატიკის ზღვა.

გაურკვეველი წარმომავლობის სახელია. მისი ვარიანტული ფორმებია: ავაგო, ავგია, აგია; შესაძლოა მასვე უკავშირდებოდეს აგული. ავაგი ერქვა რამდენიმე ცნობილ ისტორიულ პიროვნებას. მათ შორის პირველია ივანე ათაბაგის ძე ავაგი, რომელიც 1227 წ. ათაბაგ-ამირსპასალარი გახდა. ჟამთააღმწერელი მოგვითხრობს: " შემდგომად ორისა წლისა მიიცვალა ივანე ათაბაგი და მთავარ ყვეს ძე მისი ავაგ და უბოძეს მას ამირსპასალარობა " ( " ქართლის ცხოვრება ", II, 171). მის შემდეგ (1250 წ.) ამირსპასალარი და მანდატურთუხუცესი გახდა მეორე დიდებულთაგანი – ავაგ-სარგის მხარგრძელი (გარდ. 1265 წ.). XVII ს. შუა ხანებში იმერთა მეფის ციხისთავი იყო ავაგ ომათმათიძე, რომლის სახელისაგან შემდგომში წარმოიშვა გვარი აგიაშვილი. ისტორიულ წყაროებში გვხვდება აგრეთვე გვარი ავაგაშვილი (XVI ს. პალ, I, 73).

გაურკვეველი წარმოშობის სახელი. მისი კნინობითი ფორმებია: „ავაგო“, „ავგია“ და „აგია“. შესაძლოა ამ სახელს უკავშირდებოდეს „აგული“. ავაგი ერქვა არაერთ ცნობილ ისტორიულ პირს, მათ შორის ივანე ათაბაგის ძეს რომელიც 1127 წელს ათაბაგ-ამირსპასალარი გახდა. „ქართლის ცხოვრებაში“ ჟამთააღმწერელი მოგვითრობს: „შემდგომად ორისა წლისა მიიცვალა ივანე ათაბაგი და მთავარ ყვეს ძე მისი ავაგ და უბოძეს მას ამირსპასალარობა“. 1250 წელს ამირსპასალარი და მანდატურთუხუცესი გახდა ავაგ-სარგის მხარგრძელი. XVII საუკუნის შუა ხანებში იმერეთის მეფის ციხისთავი იყო ავაგ ომათამათიძე. ამ სახელისაგან წარმოიშვა გვარი აგიაშვილი. ისტორიულ წყაროებში გვხვდება აგრეთვე გვარი ავაგაშვილი.

სახელის წარმომავლობა და პირველადი მნიშვნელობა უცნობია; ქართულ წყაროებში გვხვდება XVI ს-დან (საქ. სიძვ., III, 541). მისგან წარმოქმნილი გვარებია ავალიანი და ავალიშვილი.

მნიშვნელობის მხრივ უკავშირდება არაბულ-ირანულ ენებს, ნიშნავს " სამშობლოს გულს ", " სამშობლოს რწმენას " ან " სარწმუნოების კერას ". საკუთარი სახელის მნიშვნელობა მიღებული აქვს ქართულში. პირველად გვხვდება " ვეფხისტყაოსნის " ერთ-ერთი მთავარი გმირის სახელად, რის გამოც დიდად პოპულარულია. მისი მოფერებითი ფორმაა ავთო. არის გვარი ავთანდილაშვილი.

მნიშვნელობის მხრივ უკავშირდება სპარსულ ენას, ნიშნავს „სამშობლოს გულს“, „სამშობლოს რწმენას“ ან „სარწმუნოების კერას“. საკუთარი სახელის მნიშვნელობა მიღებული აქვს ქართულში. პირველად გვხვდება „ვეფხისტყაოსნის“ ერთ-ერთი მთავარი გმირის სახელად, რის გამოც დიდად პოპულარულია. მისი კნინობითი ფორმებია ავთო და თანდილა. არის გვარი ავთანდილაშვილი. სამოქალაქო რეესტრის მონაცემებით, საქართველოს ტერიტორიასა და მის ფარგლებს გარეთ ცხოვრობს ამ სახელის 24854 მატარებელი.

(ბერძნული) " ზრდადი ". მოწამის სახელია.

(არაბული) " ძვირფასი ", " საყვარელი ".

(ძველი ებრაული) " იაჰვე (ღმერთი) შეეწია ". წინასწარმეტყველისა და მოწამის სახელია. აქედანაა გვარები: აზარიაშვილი, აზარაშვილი, აზარიძე.

(ბერძნული) " უკვდავი ". პარარელური ფორმაა ათანასი. იშვიათად გვხვდება ქალის სახელიც – ათანასია. ამ სახელით ცნობილია როგორც კაცი, ისე ქალი წმინდა მოწამენი.

(ქართული) ახალი სახელია. ბერძნულ წყაროებში მოხსენიებულია როგორც ძველი კოლხეთის ერთ-ერთი სახელწოდება. ამავე ძირიდან არის ნაწარმოები კოლხეთის ლეგენდარული მეფის აიეტის სახელიც. როგორც ქალის სახელი გავრცელებულია აგრეთვე ბალტიისპირეთში. აღსანიშნავია, რომ აია ერქვა იოჰან ვოლფგანგ გოეთეს დედას.

(არაბული) " ცოცხალი ".

(ბერძნული)"არ-ავი",ე.ი."უბოროტო","უზაკველი","კეთილი".ერთ-ერთი ფართოდ გავრცელებული სახელია ამჟამად საქართველოში,რასაც განსაკუთრებით შეუწყო ხელი დიდი პოეტის აკაკი წერეთლის პოპულარობამ.მისი შემოკლებული,საალერსო ფორმებია:აკა,აკი,აკო,კაკო, კაკუნა.აკაკი(აკაკის ხე)მცენარესაც ჰქვია.იმავე ძირისგანაა ნაწარმოები აგრეთვე მეორე მცენარის სახელი–აკაცია.

ახალი ნასესხები სახელია, რომლის ეტიმოლოგია საეჭვოა: ზოგი გერმანულიდან მომდინარედ თვლის, მნიშვნელობის დაუდგენლად, ზოგი ბერძნულს უკავშირებს ( " გაცვლილის ", " სანაცვლოდ მიღებულის " მნიშვნელობით).

(ქართული) " ალალი ", " მართალი ", " უზაკველი ".

(ბერძნული)"მცველი".

(ბერძნული)"მცველი ვაჟკაცი","მამაცი მცველი" (კომპოზიტია,რომლის ნაწილებიც ცალ-ცალკე გვხვდება საკუთარ სახელად:ალეკო-"მცველი",ანდრე-"მამაცი". გვხვდება ქალის სახელიც–ალექსანდრა.ამ სახელით ცნობილია არაერთი მოწამე–ქალიც და კაციც.აქედანაა გვარი ალექსანდრია.საალერსო ფორმებია:ალე,ალიკო,ალიოშა, სანდრო,საშა.

(ბერძნული)"მცველი".აქედანაა გვარები:ალექსიშვილი, ალექსაშვილი,ალექსიძე.საალერსო ფორმებია:ალე,ლექსო.

(არაბული) " მაღალი ", " კეთილშობილი ". აქედანვეა სახელები: ალია, ალიბეგ(ა), ალიხან(ა). მათგან მოდის გვარები: ალიაშვილი, ალიბეგაშვილი, ალიხანაშვილი.

ალის, ალექსის ან ალექსანდრეს საალერსო ფორმაა, ქართულში ქცეული დამოუკიდებელ სახელად (გავიხსენოთ მწერლები: ალიო ადამია, ალიო მირცხულავა).

აგრეთვე ახალი ნასესხებია დასავლეთ-ევროპული ენებიდან. ნაწარმოებია კაცის სახელ ალექსისაგან.

(თურქული) კომპოზიტია, რომლის პირველ ნაწილსაც წარმოადგენს ძვირფასი ქვის სახელწოდება – ალმასი, ქცეული საკუთარ სახელად, მეორე კი (გირეი_გირ) საპატიო ტიტულია, რომელსაც ყირიმელი ხანები ურთავდნენ თავიანთ სახელებს, დაწყებული ყირიმის დამოუკიდებელი სახანოს დამფუძნებელ ჰაჯიგირეისაგან (XVIს.).

(თურქული)კომპოზიტი სახელია,სადაც იმავე ალმას საკუთარ სახელს დართული აქვს თურქული ენის დამახასიათებელი სუფიქსი(წარმოშობით–საპატიო ტიტული) ხან.ანალოგიურად ნაწარმოები სახელებია:დურმიშხან, მირზაყან||მურზაყან,არზაყან და სხვ.

გვხვდება მთის კილოებში.ამ სახელს ატარებდა ვაჟა-ფშაველას ერთ-ერთი პოემის გმირი–ალუდა ქეთელაური. არსებობს მოსაზრება,რომ ეს სახელი ეტიმოლოგიურად ლუდს უკავშირდება და ჩვენში შემოსულია ოსურიდან ან სკვითურიდან(ვ.აბაევი,მ.ანდრონიკაშვილი),მაგრამ ეს მოსაზრება საეჭვო ჩანს.ალუდა დაკავშირებული უნდა იყოს ცნობილ აღმოსავლურ სახელთან ალადინ-თან,რომლის ამოსავალი ფორმაა ალაუდინ და არაბულად ნიშნავს" რწმენის სიმაღლეს".თავდაპირველად ეს იყო მუსულმანური ქვეყნების მმართველთა ტიტული,რომელიც XIV-XV საუკუნეებიდან შედარებით დაბალი რანგის ჩინოვნიკებმა და ვაჭრებმა დაისაკუთრეს.ბოლოს იგი საკუთარ სახელად იქცა და ფართოდ გავრცელდა,განსაკუთრებით შუა აზიისა და ვოლგისპირეთის თურქულენოვან ხალხებში,რომელთა ენების ფონეტიკურ კანონზომიერებათა მიხედვით გაჩნდა ნაირფერი ვარიანტები:ალოუდინ,ალოვუტდინ,ალოვადინ,ალოვიდინ... ამ ფორმათა შეკვეცისა და გაქართულების შედეგია ალუდა, ალადა,ალადო,რომლებიც საფუძვლად უძევს ქართულ გვარებს:ალუდაური,ალადაშვილი,ალადოშვილი.

(ბერძნული) " ცვლილება ". პარალელური ფორმაა ალფეს. ეს სახელი ერქვა ერთ-ერთ მოციქულს.

(ძველ ებრაული) ბიბლიური წინასწარმეტყველის სახელია; ნიშნავს " მოხვევნას ", ჩახუტებას ", აქედან კი ეძლევა გადატანითი მნიშვნელობა: " ღვთისმოყვარე " ან " სიყვარული ღვთისა ".

(ბერძნული) " დამყენებელი ".

(ბერძნული)"უკვდავთა(ღმერთთა)წილხვედრი","ღვთაებრივი","საღვთო".

ქართული ხალხური ეპოსის გმირის სახელია,რომელსაც ქართულში მნიშვნელობის დამაჯერებელი ახსნა არ მოეპოვება.შეიძლება კავშირი ჰქონდეს არაბულთან,სადაც ამირ("წინამძღვარი")დაალი("მაღალი")ცალ-ცალკეც და ერთადაც გვხვდება საკუთარ სახელებად.ამირ შედის აგრეთვე რამდენიმე სხვა სახელის შემადგენლობაში, რომლებიც ამჟამად ქართულში პიროვნულ სახელებად აღარ გვხვდება,მაგრამ დაცულია გვარებში:ამირასლანაშვილი, ამირბეგიშვილი,ამირგულაშვილი,ამირხანაშვილი,ამირჯანაშვილი.ცალკე ამირ-ისაგან ნაწარმოებია გვარი ამირიძე.ამირან დარეჯანისძე კლასიკური ხანის ქართული საგმირო-სარაინდო ეპოსის"ამირანდარეჯანიანის"მთავარი გმირია.

(სპარსული) " ინდოეთის ამირი ".

(ძველი ებრაული) "სასურველი", "სანდომიანი", "საამო". ღვთისმშობელ მარიამის დედის სახელია. ამასთანავე ეს სახელი ერქვა წინასწარმეტყველს და რამდენიმე მოწამეს. სახარებასა და სხვა უძველეს ტექსტებში გვხვდება ორგვარი დაწერილობით (ანა||ანნა): "იყო ანა (მუნ ანნა ჩ) წინასწარმეტყუელი, ასული ფანუველისი" (DE ლუკა 2, 36). მოფერებითი ფორმებია: ანო, ანუკა, ანიკო, ანი

(ძველი ებრაული) " გულკეთილი ", " გულმოწყალე ". ისტორიულ დოკუმენტებში გვხვდება ვაჟის სახელადაც (XVI-XVII სს.) ამჟამად უფრო გავრცელებული ფორმაა ანანო (მხოლოდ ქალის სახელად).

(ბერძნული) " მადლი უფლისა ", " შემწეობა უფლისა ". ქართულში საკუთარ სახელად გვხვდება XV ს-დან. აქედანაა გვარები: ანანიაშვილი, ანანიძე.

(ბერძნული) " მკვდრეთით აღმდგარი ", " სიცოცხლეს დაბრუნებული ". იგივე ფუძე გვხვდება ვაჟის სახელადაც (მათ შორის არიან მოწამენიც). ბერძნულში ერთი ფუძიდან ნაწარმოები ქალისა და ვაჟის სახელები ფორმით განსხვავებულია: ანასტას და ანასტასია, ათანასე და ათანასია, ალექსანდრე და ალექსანდრა, ევგენი და ევგენია... სხვა ენებში ეს განსხვავება ზოგან შენარჩუნებულია, ზოგან – არა. ქართულში ანასტასია მხოლოდ ქალის სახელად გვხვდება, ვაჟის სახელი ანასტასი კი თარგმნილია (ესაა აღდგომელა, რომელიც დღეს სახელად აღარ გვხვდება, მაგრამ შემონახულია აღდგომელაშვილის გვარში). ანასტასიას შემოკლებული ფორმებია: ტასო, ტასიკო, ნასტა, ნასტია.

ამ სახელის ფუძე ბერძნულია: ანგელ, ანგელოს თავდაპირველად ნიშნავდა " ამბის მომტანს ", " მოამბეს ", შემდეგ მნიშვნელობა დაუვიწროვდა და ნიშნავდა მხოლოდ " ღვთის მოამბეს ", " ღვთის მახარობელს " (ანგელოზს). ამ სიტყვას ლათინურში დართული აქვს ‘ინ’ სუფიქსი (იხ. ზემოთ – აგრაფინა) და ამ გზით მიღებულია საკუთარი სახელი ანგელინა.

(ბერძნული) " მამაცი ", " ვაჟკაცი ", " მხნე " (იხ. აგრეთვე ალექსანდრე, ანდრონიკე). ანდრე (ანდრეა, ანდრია) ერქვა რამდენიმე მოწამეს. ამ სახელიდან ნაწარმოებია გვარები: ანდრიაძე, ანდრიაშვილი. ანდრია ქართულში პიროვნულ სახელად გვხვდება XV ს-დან. ამჟამად უფრო გავრცელებული ფორმაა ანდრო.

(ბერძნული) შედგება ორი ნაწილისაგან: ანდრო - " მამაცი " და ნიკე - " გამარჯვება ". ამრიგად, ერთად ნიშნავს " მამაცის გამარჯვებას " ან " მამაცზე გამარჯვებულს ", " ვაჟკაცთა მძლეველს ". ეს სახელი საქართველოში დღეს იშვიათია, მაგრამ ძველად მის გავრცელებას მოწმობს ცნობილი გვარი ანდრონიკაშვილი.

(სპარსული) " შემწყნარებლის (ე.ი. უფლის) მონა ".

მიღებული ჩანს ანა-ს ფრანგული კნინობითი ფორმისაგან (ანეტ).

(ქართული)"აზნაური","თავისუფალი".ქართული სიტყვა პირველად საკუთარ სახელად უქცევიათ და თავისებურად გადაუკეთებიათ ჩრდილო კავკასიის ხალხებს.მთიელ პერსონაჟთა სახელად ის გამოიყენა ჯერ ალექსანდრე ყაზბეგმა(მოთხრობა"ელისო"),შემდეგ–სანდრო შანშიაშვილმა (პიესა"ანზორ").ამ ნაწარმოებთა მეშვეობით ეს სახელი საქართველოშიც პოპულარული გახდა.

(ბერძნული) " ყვავილოვანი ", " აყვავებული ". ცნობილია რუმინეთის საეკლესიო და პოლიტიკური მოღვაწე, წარმოშობით ქართველი, განმანათლებელი, მწერალი და მხატვარი ანთიმოზ ივერიელი (დაახლ. 1650-1716).

ანუსია (ბერძნული) " დამთავრება ", " დასრულება ".

(ბერძნული) ზუსტად არ ითარგმნება, თარგმნიან როგორც " მეომარს ", " ომში ჩაბმულს ", წინამძღოლს ", მეთაურს ". ეს სახელი საქართველოში ქრისტიანობის გავრცელების პირველივე ხანებიდან გახდა პოპულარული, რაც დაკავშირებულია ეგვიპტელი ქრისტიანი ბერის, " მონაზვნობის მამად " წოდებული ანტონ დიდის სახელთან (III-IV სს.). მისი " სწავლანი " და ეპისტოლენი ადრევე უთარგმნიათ ქართულად და რამდენიმე რედაქციით არის დაცული ძველ ხელნაწერში. ქართველ საეკლესიო და პოლიტიკურ მოღვაწეთაგან ამ სახელით ცნობილია ჭყონდიდელ-მწიგნობართუხუცესი ანტონ გნოლისთავისძე (XII-XIII სს.) გელათის მთავარეპისკოპოსი ანტონ გელათელი (XVI ს. II ნახ.), მწერალი და მეცნიერი, პირველი ქართული მეცნიერული გრამატიკის ავტორი, კათალიკოსი ანტონ I (1720-1788 წწ.), კათალიკოს-პატრიარქი ანტონ II (1764-1827 წწ.) და სხვ. ამ სახელიდან წარმოდგება ქართული გვარები: ანტონაშვილი, ანტონიშვილი ანტონიძე; რუსული - ანტონოვი.

(ბერძნული) ბერძნულ მითოლოგიაში მზის (აგრეთვე სიბრძნის და ხელოვნების) ღმერთის სახელია. წარმომავლობა უცნობია.

(ირანული) ძველი ფორმაა არდაშირ, რომელიც ნიშნავდა " სამართლიანად მმართველს, მეფეს " და სპარსეთის მეფეთა ზედწოდებას წარმოადგენდა. ამ მნიშვნელობით გვხვდება ძველ ქართულში: " აწ ვახსენოთ ცხოვრება მირიანისი, ძისა ქასრე არდაშირისი სასანიანისა " (ლეონტი მროველი). მოგვიანებით არდაშირ საკუთარ სახელად იქცა და ფორმაც შეეცვალა (არდაშელ). ამ სახელისაგან წარმოიქმნა გვარები: არდაშერაშვილი - არდაშელაშვილი, არდაშლიშვილი, არდაშელია.

(ბერძნული) " ორბი ", " არწივი ". დიდმოწამის სახელია.

(ქართული) შდრ. ველოდი.

(თურქული) " ბედნიერი მმართველი ".

(ბერძნული) "ძლიერ მოსაწონი". ანტიკურ მითოლოგიაში ეს სახელი ჰქვია მეფე მინოსის ასულს, რომელასც შეუყვარდა ეგეოსის შვილი - გმირი თეზევსი და დაეხმარა, დაემარცხებინა კაციჭამია ურჩხული მინოტავრი და მშვიდობიანად დაეღწია თავი ლაბირინთისათვის, სადაც ურჩხული იმყოფებოდა.

(ბერძნული) " ყველაზე უკეთესი ".

(ბერძნული) " არკადიელი ". არკადია ერქვა ძველი საბერძნეთის ცენტრალურ ოლქს, რომელიც განთქმული იყო მეცხოველეობით. ამის გამო არკადი ზოგჯერ თარგმნილია როგორც " მწყემსი ".

სახელია ძველი ქართული ღვთაებისა, რომლის კერპი, აღმართული ქართველი მეფის მიერ, იდგა მცხეთის ახლოს. წარმოშობით ზოგი მას უკავშირებს ხეთური მთვარის ღვთაების სახელს _ არმას, ზოგი ძველი ირანული უზენაესი ღვთაების სახელს _ აჰურა-მაზდას.

(ბერძნული)"მამაცი","ვაჟკაცი".ამ სახელით ძველთაგანვე ცნობილია არაერთი ქართველი მოღვაწე,განსაკთრებით_ სასულიერო პირთა შორის:კათალიკოსი არსენ I დიდი, საფარელი(დაახლოებით 820/830-877/887 წწ.),არსენ II, ქართლის კათალიკოსი(დაახლ. 955-980 წწ.),არსენ ბერი_ დავით აღმაშენებლის სულიერი მოძღვარი(XI-XII სს.), არსენ იყალთოელი_ფილოსოფოსი,მწერალი,ჰიმნოგრაფი(XI-XII სს.),არსენ ბულმაისიმისძე_მწერალი,საქართველოს კათალიკოსი(XIII ს. I ნახ.)და სხვ.ამ სახელისაგან ნაწარმოებია გვარები:არსენიშვილი,არსენიძე,არსენაშვილი, არსენაძე.

(ბერძნული) " ჯანმრთელი ", " უვნებელი ", " ქორფა " (ეტიმოლოგია საეჭვოა). აქედანაა გვარები: არტემიძე, არტემაშვილი.

(ბერძნული) " უფროსი მხედარი ".

(ირანული)"სწორი","წრფელი","მართალი","ნათელი"," მადლმოსილი".ერთ-ერთი უძველესი და ძალზე გავრცელებული სახელია,რომელიც ამ ფორმით მხოლოდ ქართველებში გვხვდება.ცნობილია ქართლის ერისმთავარი არჩილი (VIII ს.),რომელიც ქრისტიანული სარწმუნოებისათვის ეწამა და ეკლესიამ წმინდანად შერაცხა.კარგად არის ცნობილი აგრეთვე მეფე-პოეტი არჩილი (1647-1713 წწ.).

(ზენდური) " ღირსი ", " ღირსეული ". საქართველოში პიროვნულ სახელად გვხვდება XV ს-დან, XVI ს-დან კი გვხვდება აქედან ნაწარმოები გვარიც _ არჯევანიძე.

(არაბული) " ლომი ". აქედანაა გვარები: ასათაშვილი, ასათიანი.

შესაძლოა ქართული საალერსო ფორმა იყოს ბერძნული სახელისა ასკალონ (იხ.).

(არაბული) ჰასან _ " კარგი ", " მშვენიერი ", " სასიამოვნო ", " საყვარელი ". აქედანაა გვარები: ასანაშვილი, ასანიშვილი, ასანიძე.

(არაბული) " მანუგეშებელი ", " მკურნალი ".

ძველი ებრაული სახელია, მომდინარე კოპტურიდან. ზუსტი ეტიმოლოგია არ მოეპოვება. განმარტავენ როგორც " ნეითისა " ( " ნეითისადმი შეწირული " ან " ნეითის მსახური ". ნეითი და ნეითა ეგვიპტელთა სიბრძის ღვთაების სახელწოდებაა).

(ბერძნული) " დაუმუშავებელი ", " გაუფხვიერებელი ".

(ქართული) XVI-XVII სს-ებში ფართოდ გავრცელებული, ამჟამად კი იშვიათად ხმარებული სახელია. აქედანაა გვარები: ასლამაზაშვილი, ასლამაზიშვილი, ასლამაზოვი.

(თურქული)"ლომი",მოგვიანებით შეიძინა"გმირის","გოლიათის","დიდის" მნიშვნელობა.ამოსავალი ფორმაა არსლან, რომელიც გვხვდება ჯერ კიდევ"ტბეთის სულთა მატიანეში":"სულისა ბალასძისა არსლანისსა შეუნდვენ ღმერთმან" (XII-XIII სს.)გამარტივებული ფორმა ასლან დასტურდებაXVI ს-დან.მისგან ნაწარმოები გვარებია: ასლანიშვილი,ასლანიკაშვილი,ასლანიძე.

(არაბული) "უმწიკვლო", "უმანკო," "პატიოსანს" ნიშნავს. არაბულში იხმარება ქალის დასახასიათებლად, საპატიო ეპითეტად. საკუთარ სახელად პირველად " ვეფხისტყაოსანში" გვხვდება და მისი მეშვეობით ფართოდ გავრცელდა.

(ბერძნული) " ქალაქელი ".

(სპარსული) " მრისხანე ". აქედანაა გვარი აფრასიძე.

არაბულ-ირანულ სამყაროში გავრცელებული წოდებაა, ნიშნავს " ოჯახის უფროსს ", " სახლის პატრონს ", " მმართველს ". ქართულში შემოსულია ოსურიდან, გავრცელებულია ძირითადად მთის კილოებში. ცნობილია განსაკუთრებით ვაჟა-ფშაველას პოემიდან ("გოგოთურ და აფშინა "). არის მცირერიცხოვანი გვარი აფშინაშვილი, რომელთა წარმომადგენლებს გააჩნიათ ინფორმაცია, რომ ეს გვარი წარმოიშვა ძველ დროს ხოშარაულების ოჯახში. კერძოდ, ფშავში ხოშარაულმა თავის ერთ-ერთ ვაჟს სახელად დაარქვა აფშინა, საიდანაც მოგვიანებით ამ სახელის ფუძეზე მოხდა გვარი აფშინაშვილის წარმოშობა. ამრიგად, ამ გადმოცემის თანახმად გვარი აფშინაშვილის წარმოშობა არ უნდა დაუკავშირდეს არაბულ-ირანულ წოდება აფშინას და იგი წარმოადგენს ჭეშმარიტ ქართულ გვარს.

(ბერძნული) " სიყვარული ", " სიკეთე ".

(ქართული).