ქართული გვარები – ანბანის მიხედვით

მოიხსენება 1721 წ. საკუთარი სახელი აბადა. ზაალ ციციშვილის-ბაადურაშვილის ყმად ყმად დიდ დაღეთს მოიხსენიება დათუნა აბადიაშვილი (ვახუშტი32)

გავრცელებულია ხაშურის რაიონში, თბილისში და სხვ. საფუძვლად უდევს საკუთარი სახელი აბაზა. გვარი მოხსენიებულია ვახუშტი ბაგრატიონის მიერ მთავართა გვარსახელებს შორის. ადრინდელ საცხოვრებლად აბასთუმანს ვარაუდობენ (ადიგენის რაიონი). გიორგი ახვლედიანის მითითებით, აბასთუმანი აბაზაძეთა უბანს აღნიშნავდა.

საკ.სახ. აბაშ (ტბეთის მატიანე.. 239.355); აბაში დაცულია გვარებში აბაშიძე, აბაშიშვილი, აბაშმაძე. აბაში 1.ექიმი, მკურნალი 2. შინაური წამლებით მკურნალი. თავადი ბაშის შვილნი ესენი იყვნენ ძველად ყიფიანნი ეგვიპტის ნაწილითგან; როცა მეფესა დიმიტრის ცხენი მოუკლეს ბრძოლაშა შინა ეგვიპტელთასა; მაშინა აბაშმან ცხენი თვისი მიართო და განარინა მით წელსა ქრისტეს აქეთ 1285 სა და შემდგომად ბრძოლისა შემდგომად მოსვლისა ქართლსა შინა თან მოჰყვა აბაში იგი და მეფემან ჯილდოდ უბოძა თავადობა აბაშადვე წოდებით

ერთ-ერთი პოპულარული ისტორიული გვარსახელი. ვახუშტი ბაგრატიონს მოხსენიებული აქვს იმერეთის წარჩინებულ და შემძლებელ თავადთა შორის, რომელთაც ქართლშიც ჰქონდათ მამულები. საფუძვლად უდევს სახელი აბაშ, აბაში. ეთნონიმადაც არის ცნობილი: აბაში. შედარებითი ტოპონიმები: აბაშა (ქალაქი, რაიონული ცენტრი), აბაშეთი (ქვეყანა). ამავე ძირისაა: აბაშია, აბაშიშვილი (წარჩინებული ფეოდალური საგვარეულო ქართლში, ბარათაშვილთა შტო).

ეს გვარი მოიხსენიება სოფ. ენაგეთში. აბიათარ (უცხ) მამა ამაღლებული; საკუთარი სახ. აბიათარ. აბიათარი მოიხსენიება 1616 წ. იმავე ძირისაა აბიათარაშვილი აბიათარიშვილი,

საკუთარი სახელი ძაბილა (სტატ. ცნ., XVIII ს.,172)

(1523) კომპოზიტია საკ. სახ. აბირო; მურა. აბირ (სპარს.) სირცხვილი, ნამუსი, პირისწყალი მურა რუხწითელი შავ წითელი ძაღლი. საკუთარი სახელია აბირმურა. ძაბელა აბირმურაშვილი მოხსენებულია 1523 წ ბარათაშვილთა გაყრის სიგელში.

აბრამ ძველი ებრაული „ მამა სიმაღლისა“, ან „ამაღლებული“ ქართული მნიშვნელობით ემთხვევა აგრეთვე მეორე ებრაული სახელი აბრაჰამ (-აბრაამაბრამ) „მამა მრავალთა“.

გვარის სახელი ერთი აქვთ, ხოლო ძირად სხვანი და სხვანი არიან აბრამიშვილნი. რამეთუ აბრამ - საკუთარი სახელია კაცისა და სხვათა და სხვათა აბრამთა შთამომავალთ აბრამიშვილობა გვარის სახელად გადაქცევიათ ჟამითი ჟამად და ადგილ-ადგილ.

ჯერ XV საუკუნის ვარძიის შეწირულობის სიგელში იხსენიება ერთი ვინმე გლეხი აბრამიშვილი.

მერე XVI საუკუნეში ქვემო ქართლში ჩანან აზნაურნი აბრამიშვილნი, ალგეთზე, სოფელ ტბისში მცხოვრებნი, თავად ბარათაშვილთა ყმანი.

ამავ XVI საუკუნის დასაწყისში ქართლის მეფე კონსტანტინემ მამული უბოძა აბრამიშვილთა შიდა ქართლში, ჩიქუნურში, შიომღვიმის მონასტრის მახლობლად. მერე ეს მამული სადავოდ შექმნილა ათანასე აბრამიშვილსა და ბაგრატ მუხრანბატონს შორის.

XVII-XVIII საუკუნეთა სიგელ-გუჯრებით, აბრამიშვილთ უცხოვრიათ: საამილახვროში - კასპში, საჯავახოში - სიონეში, სათუმანიშვილოში - დარბაზში, საციციანოში - ატენში. საციციანოს აბრამიშვილთ საბარათიანოს აბრამიშვილთა დარად აზნაურობა მოუდიოდათ.

ყიზილბაშობის ჟამს ღალატით გატყდა საციციანოს ძამის ციხე. 1747 წელს შედგენილ ძამის ციხის ამოწყვეტის დავთარში აზნაური აბრამიშვილნიც იხსენიებიან.

ზემო იმერეთში, საფალავანდიშვილოსა და საწერეთლოში, სახლობდნენ აბრამიშვილნი, ვიეთნი გლეხნი და ვიეთნი აზნაურნი.

ბატონიშვილი იოვანე გვამცნობს, ვითარმედ ზემო ქართლის აზნაური აბრამიშვილნი იმერეთიდან გადმოსული ზნაური აბრამაშვილნი ყოფილან.

XVII საუკუნის ერთი საბუთით, მამასახლისის ძმისწული ესაია აბრამაშვილიც იყო და აბრამისშვილიც. XVIII საუკუნის სხვა საბუთით, ხუცესი ლაზარე აბრამიშვილიც იყო და აბრამაშვილიც.

ქართული სიგელ-გუჯარი აბრამიშვილთ და აბრამაშვილთ არ განასხვავებს.

ღმერთისა და საქართველოსათვის და ბაგრატიონთა ტახტის ძლიერებისათვის აბრამიშვილნი გამოდიოდნენ იმერეთის სამეფო ლაშქრის მემარცხენე და ქართლის სამეფო ლაშქრის მოწინავე, შუაგულ და მემარჯვენე სადროშოებში.

ამჟამად აბრამიშვილნი ცხოვრობენ ისევ ზემო იმერეთში, ქვემო და შიდა ქართლში და კიდევ ოდიშში, გურიაში, სამცხეში, ეწრო-თიანეთში, შიგნით კახეთში, გაღმამხარსა და ჰერეთში. განსაკუთრებით მრავლად არიან ხაშურის, ზესტაფონის, საჩხერისა და ჭიათურის მხარეში.

საქართველოში აბრამიშვილთა დიდ-პატარის, ქუდოსან-მანდილოსნის საერთო რიცხვი 5500-ს ბევრად აჭარბებს.

ღმერთმა ამრავლოს გვარი აბრამიშვილთა!

(1886წ.) საკ.სახელი აბრამა, აბრამ; ამავე ძირისაა აბრამია. სახელი აბრამი ძირითადად ებრაელებშია გავრცელებული, გვარი კი ქართველების კუთვნილებაა. სოფ. წინწყაროში მცხოვრები აბრამიშვილები ბერძნებად არიან ჩაწერილი და ავრამოვ-ად იწოდებიან ამავე ძირისაააბრამია. აბრამიშვილი, აბრამიძე

(1721წ) აბუ შუმერთა ნაყოფიერების ღმერთიძვ. დინასტიისა. ეშნუნაში ჰქონდა დიდი ტაძარი, რომლის იატაკის სიღრმეში ნაპოვნი60 თიხის ფიგურა ბაღდადის მუზეუმის საგანძურშია (ნაწილი გადაეცა ჰილდესჰაიმის მუზეუმს) მათ შორისაა ხელოვნების უნიკალური ძეგლი 72 სმ, სიმაღლის მარმარილოს ღმერთთან მლოცველი მამაკაცი (მასთან აღმოჩნდა ქალღმერთი ყრმით) ქვის წვეროსანი ბნელფორებიანი აბუ ძვ. წ. 2700-2500 წლებისაა(თვალები მძარცველებმა ამოუგდეს). საკ.სახელი. აბუა; ქ.ფარცხისი იხსენება აბუა ჯანიაშვილი აბუა სახელიდან აბო უნდა მომდინარეობდეს (აბოს გაქრისტიანებუილ არაბის სახელი იყო, წამებული აბო საქართველოს ეკლესიამ წმინდანად შერაცხა.) აბოს საალერსო ფორმებია: აბონ, აბრო, აბუა.

(1703წ) საკ.სახელი აბულა; აბულა მკერვალთუფროსი იხსენება 1635 წ. მოიხსენიება სოფელ ენაგეთში, აბულაშვილები 1721 წ. მასალებში არიან ყმებიც და აზნაურებიც.

(1708წ.) აბულაძე, აბულაძეშვილი. აბული, მთების დიდი და პატარა აბულის სახელწოდება. იმავე ძირისაა: აბულაშვილი, აბულაძეშვილი, აბულფათიშვილი, აბულვედიშვილი, აბულიძე (ბოგვი, პატარა ენაგეთი, ჯორჯიაშვილი).

(1673 წ.) აბულფათი შედგება ორი ნაწილისაგან: აბულ, აბულა საკ. სახ. და სიტყვა ფათ-ისაგან (იმერ.) გაფათება, გასწორება, გათანაბრება ანგარიშისა. ფათა (ქიზიყ.) ყაიმი. ფათი არის ასევე საკუთარი სახელიც.

გავრცელებულია გურიისა და აჭარის რაიონებში. ეს არის წარჩინებული სამთავრო გვარი აჭარაში.ცნობილია მეთერთმეტე საუკუნიდან. იგივე ძირისაა აბუსელიძე.

გვარი მომდინარეობს გამოთქმიდან აბშილა. ძველი ეთნონიმი “აფშილი” ნიშნავს აფხაზს.

(1489 წ.) ადამ (ძვ. ებრ.) „თიხა“ (წითელი მიწა) ღმერთმა პირველი კაცი შექმნა თიხისაგან და სწორედ ამიტომ ადამი ეწოდა. აქედანაა ნაწარმოები სიტყვა ადამ-იან-ი . თურქულ ენოვან ხალხებში „ადამ“ ნიშნავს კაცს. (ბორბალო, თონეთი, მაწევანი, ღოუბანი)

(1871 წ.) საკ. სახ. ადოლა. (ღორისთავი)

(1706-07) საკ. სახ. ადუა.

გავრცელებულია გორის რაიონში და სხვ. გვარადქცეული სადაურობის სიტყვა; ჯავახეთში ყოფილა სოფელი ავაზანა, ზოგადი მნიშვნელობითსაქონლისათვის წყლის სასმელად წყაროსთან დადგმული ერთიანი ხისაგან გამოთლილი დიდი გობი.

საკ. სახ. ავალ(ა), ავალ-ი. ავალიანები და ავალიშვილები ერთი ძირისანი არიან. ისტორიულად სამცხის სათავადო გვარეულობაა.

ფეოდალური საგვარეულო საქართველოში ,დაწინაურდა 15-16 სს.ძველი თორის მხარეში ( ახლანდ. ბორჯომის ხეობა), აქ ჩამოყალიბდა ა-ის სათავადო (საავალიშვილო). ავალიშვილები ძველად ციციშვილთა გვარს ენათესავებოდნენ და წინაპარს სახელად ავალა ერქვა.

გავრცელებულია ხარაგაულში, გარდაბანსა და თბილისში. ავალიშვილების ფეოდალური საგვარეულო საქართველოში დაწინაურდა XV- XVI სს.-ში ძველი თორის მხარეში (ახლანდ. ბორჯომის ხეობა). აქ ჩამოყალიბდა ავალიშვილების სათავადო (საავალიშვილო). საავალიშვილო (1535- 45წწ.) იმერეთის სამეფოში, 1545 წლიდან კი სამცხე- საათაბაგოში შედიოდა. XVI ს-ის 70- 80 წლებში ოსმალებმა დაიპყრეს. XVII ს-ში ავალიშვილების ერთი ნაწილი შიდა ქართლში, კახეთსა და იმერეთში გადასახლდა, საკუთარ მიწა-წყალზე დარჩენილნი გამაჰმადიანდნენ და ბეგების წოდება მიიღეს. ქართლ-კახეთის ავალიშვილები იყვნენ ეპისკოპოსები, ეკავათ მოურავთა, ეშიკაღაბაშთა, მეითართა და სხვა თანამდებობები. ავალიშვილები ძველად ციციშვილთა გვარს ენათესავებოდნენ და წინაპარს სახელად ავალა ერქვა.

(1523 წ.) სავარაუდოდ მეტსახელი ავადამა. (ენაგეთი)

(1721 წ.) საკ.სახ. ავაქა, ავაგა იხსენიება 1744 წ. თუმანაანთ პაპუას მიერ ჩარჩიანთ ქრისტესიას სახელზე გაცემულ ყმის ყმის ნასყიდობის წიგნში (დოკ. 1, 319); ავაგ (ქართლ. ცხ. 2, 17).

 

"ავსაჯან" - საკუთარი სახელია კაცისა.



გვარსახელი "ავსაჯანიშვილი" წინაპრის სახელიდან მომდინარეობს. გვარსახელითა და გვარმოდენილობით ერთფუძენი და ერთსისხლნი არიან ავსაჯანაშვილები და ავსაჯანიშვილები. ავსაჯანაშვილები სულ 10-12 კომლად ცხოვრობენ თბილისში, რუსთავში, გორში, ყაზბეგსა და მარნეულში. მათი ძველი და ნამდვილი გვარი ავსაჯანიშვილია.

ავსაჯანიშვილთა გვარი ერთძირიანია. მისი ბუდე-პირველსაცხოვრისი ყაზბეგის რაიონია.



სოციალური მდგომარეობით ავსაჯანიშვილები თავისუფალი მთიელი მეთემეები იყვნენ.



ავსაჯანიშვილთა წინაპარი ხევში ფშავიდან მოსულა, ძირად გოგოლაური ყოფილა. უკანა ფშავის გოგოლაურთ თემიდან გადმოხვეწილა ავსაჯან გოგოლაური და ხევში, სოფელ გორისციხეში, დასახლებულა. მისი შთამომავალნი 1774 წლის არაგვის საერისთავოს აღწერაში ავშაჯანიაურის გვარით იხსენიებიან. 6 კომლი ავშაჯანიაური გორისციხეში მდგარა იმხანად და 1 კომლი - ტყარშეთში. ტყარშეთიდან გამრავლებული ავსაჯანიშვილები არშაში გადასულან.



1886 წლის აღწერის მიხედვით, ხევის სოფელ გორისციხეში უკვე 31 კომლი ავსაჯანიშვილი სახლობდა. მათი განაყრები მეზობელ სოფლებში სიონსა და ვარდისუბანში დამკვიდრებულან.



მოხევე ავსაჯანიშვილებს ენათესავება გუდამაყრელი აფციაურების ავსაჯანიანთ კომობა. ზეპირი გადმოცემით, ავსაჯანიანთ კომობის აფციაურთა წინაპარი ხევიდან, გორისციხიდან, მოსისხლეებს გამორიდებია გუდამაყრის სოფელ ათნოხში და იქ დამხვდურ აფციაურებს შეჰყრია, აფციაურთა გვარზე შემომდგარა. ათნოხში ერთ წყაროს "ავსაჯანის წყალი" ჰქვია დღესაც.



ღმერთისა და საქართველოსათვის და ბაგრატიონთა ტახტის ძლიერებისათვის ავსაჯანიშვილთა გვარის მეომრები ქუდზე კაცად გამოდიოდნენ ქართლის სამეფო ლაშქრის მემარცხენედ მიმსვლელ-მცემელთა სადროშოში.



მეფე ერეკლეს მორიგე ჯარში მოხევე ავსაჯანიაურთაგან 20 ხმლიანი მსახურობდა.



ამჟამად ავსაჯანიშვილები ცხოვრობენ: ხევში, შიდა ქართლში, შიგნით კახეთში, ჰერეთში, ქიზიყში და შირაქის ველზე. არიან ჩრდილო კავკასიაშიც: ვლადიკავკაზში, სტავროპოლის მხარეში და ნოღაის ველზე. თბილისში ავსაჯანიშვილების დაახლოებით 100 კომლი ცხოვრობს. საქართველოში ავსაჯანიშვილთა საერთო რაოდენობა 900 სულს აჭარბებს.



ღმერთმა ამრავლოს გვარი ავსაჯანიშვილთა!



მოამზადა
ალექსანდრე ნაზღაიძემ

(ავ-ავი ქოფა-სახელი იყო ადრე) იაკობაშვილთა შტო-გვარადაა მიჩნეული.

ბაზაქლო, ბალიჭი, ბოლნისი, კაზრეთი, რატევანი

(1721 წ.)- რთულიშედგენილობის (ორფუძიანი) გვარია (შდრ. ადიბეგა, ალიაბეგა, ასანბეგა და მისტ.); „საერთო დაბალში სოფელ წრაურთაში 1721 წ. ყაფლანიშვილის მამულში მოსახლეთა შორის იხსენება მირზუა აზიბეგაშვილი“ (ვახუშტი 159).

აზნაურაშვილი (1721წ) აზნაური თავისუფალი. აზნაური ძველი პრივილეგირებული წოდების წარმომადგენელი, თავადზე დაბლა მდგომი; აზნაური (აზნაურიშვილი) თანამდებობის აღმნიშვნელი ტერმინიდანაა წარმოებული. სიტყვა „აზნაური“ ფორმით ქართულია, ამ სახით სომხურშიც დასტურდება. მომდინარეობს ძირიდან „აზნ“, რაც „გამოჩენილს“ „გოლიათს“ ნიშნავს. აზნაურის საპირისპირო ფორმა უაზნოც ამ ძირიდან მომდინარეობს. აღნიშნული ტერმინი ქართულიდან შევიდა რუსულში აზნაგურის სახელწოდებით. ეს სიტყვა გვხვდება სპარსულ ლიტერატურაშიც. წინწყაროს მცხოვრები აზნაურიშვილები ბერძნებად ჩაწერეს და რუსული გაფორმებით კნიაზევად არიან ცნობილი. შდრ. (სომხ) აზნაურიანი. (დიდი დაღეთი, მარაბდა, ირაგა, წინწყარო.)

. (1721წ.) საკ. სახ. აზო. იხსენება ძველ ქართულ ისტორიულ წყაროებში. წინწყაროში მცხოვრები აზოშვილები ბერძნებად აღიარეს და აზოევ-ად ჩაწერეს. (საღორისი, წინწყარო).

(1823წ.) საკ.სახ. აზრაკაძე, მემამულე ზურაბ საგინოვის (საგინაშვილი) გლეხად მოიხსენიება სოფ ბოგვში 1823 წელს.

(1843წ.) სახელად ქცეული სადაურობის აღმნიშვნელი სიტყვა არზრუმი, იგივე ერზრუმი, ქალაქი ჩრდილო აღმოსავლეთ თურქეთში. არზერუმ (სპარს) „რომის მიწა“ აქედან სახელი არუმელა. თომა და გიორგი არძუმელაშვილები მოიხსენებიან 1873 წ. დიდ თონეთში 1843 წელს პატარა თონეთში მოიხსენიება ნურიკაშვილი, თომა არზუმელაშვილი.

(18 ს.) საკ.სახ. ათუა. ათოა მოიხსენიება 1781 წლის 18 თებერვალს ზურაბ თუმანიშვილის მიერ გიორგი ბატონიშვილის სახელზე გაცემულ არზაში.

(1851 წ.) საკ.სახ. აივაზა. აივაზ (არაბ), ავაზ (ნაცვალი) წინწყაროელი ქართველი აივაზაშვილები ბერძნებად ჩაწერეს და აივაზოვ-ად მონათლეს (პატარა თონეთი, მუხათი, კოდა, წინწყარო).

(1733 წ.), საკ. სახ. აკო ( კოლხ. 41 თამაკონი;) აკო იაკობის კნინობითი ფორმაა. (დიდი ენაგეთი, ასურეთის ხევი).

(1697), აკოფა (გასომხებული საკ. სახ.) მოგვიანებით ტერტერები ქართველებს გრიგორიანულ სარწმუნოებაზე აქცევდნენ, აქედანაა გვარიც იაკობ (ძვ. ებრ.) „მიმყოლი“, მიმდევარი ( სიტყვასიტყვით: „მისდევს“, „მიჰყვება“), თავდაპირველად ნიშნავდა ტყუპთაგან მეორედ დაბადებულს, შემდეგ კი მიეცა მნიშვნელობა ღვთის მიმყოლისა ანუ ღვთის კვალზე მავალსა.აკოფა ერქვათ დაჰქვიათ როგორც სომხებს, ისე ქართველებს. ორი საუკუნის წინათ ტრადიციულ სახელს იაკობ, მე 19 ს. მეორე ნახევარში ხშირად ცვლის აკკოფ (აკოფა) აკოფა ქვემო ქართლში მოიხსენიება 1791 წ.

საკ.სახ. ალადა (გ. ლეონ სახელები), ამავე ძირისაა ალადაური (კოდა)

(1558) ალავერანა მეტსახელი, გვარში ალავერანაშვილი ( ვერანა, ოხერი, ტიალი, იტყვიან უპატრონოდ დარჩენილ სახლ-კარზე, მიწის ნაკვეთზე). ალავერნა, მამასასხლისი, აზნაური, 1721წ აღწ. დედოფლის მემამულე, ცოვრობდა და ყმები ყავდა სომხეთში.

(1537წ.), საკ. სახ. ალავერდა (1677წ. დოკ. 1, 55). ალავერდა (ალავერდასი), კუთხ. (კახ. ქართლი), იგივეა რაც იონჯა, აცე ვირო, ნუ მოკვდები, ალავერდი ამოვაო (ანდაზა). ზოგჯერ ალავერდ-ი (ალავერდისა) არაბ. თურქ. ალლაჰ ვერდი „ღმერთმა მომცა“, „მოგცა“.

(1721-1873წწ.) ალელი მეტსახელი გვარში: ალელიშვილი ...გვარადქცეული სადაურობის აღმნიშვნელი სიტყვა ალელი. (ივ.ჯავახიშვილი, სეიძ., 1, 259) მანუჩარა ალელი; გადმოცემით წინაპართა გვარი ნოზაძე ყოფილა. სოფელი ალიდან მესხეთში გადასახლებულან. ახალციხელ ალელიშვილებსარდელიანთს უწოდებენ, ამის გამო საფიქრებელია მათი წარმომავლობა არალ-დან (არალი ადიგენის რაიონშია)

(1721 7წ), სავარ. საკ. სახ. ალე ან გეოგრაფიული სახელიდან ალი (ხაშურის რაიონი). ალელ-ი მეტსახელი, გვარში: ალელიშვილი. სამღერეთი.

(1851 წ.) ალექსი (ბერძ.) „მცველი“ (საკ.სახელი ალექსი).

(1873 წ.) ალთუნ (მონღოლურ თურქული,- ოქროს ნიშნავს) ნაწარმოებია საკუთარი სახელი ალთუნასგან.

(1721)საკ.სახელი ალი. (ალი, ამირა, მაჰმადიანური წარმოშობისაა)

(1699 წ.)საკ.სახელი ალიბეგა შედგება ორი ნაწილისაგან: ალი მშობიერს მაცდურს ნიშნავს, ასევე ალი ცეცხლი ან დენი. ბეგი, ბეგა-თურქული სიტყვაა გვიანდელი გამოთქმით ბეი „ბატონს“, „ფეოდალს“, „მემამულეს“ ნიშნავს. აქედანაა წარმოებული გვარი ალიბეგაშვილი. შინაარსობრივად მკაცრ ფიცხ ბატონს უნდა უკავშირდებოდეს. საპიროსპირო გვარია უჩუმბეგაშვილი (თურქ) უჩუმ ნიშნავს წყნარს, მშვიდს. აქედან წყნარი, მშვიდი „ბატონი“. ტერმინი „ბეგ“-ი 50-მდე ქართულ გვარში გვხვდება. (საკ. სახ. ალიბეგ) ალიბეგაშვილები ჯაყელების შტო გვარია.

ალიხან (თურქ.). ალი უმაღლესი ხანი (ისტ.). მეფე მთავარი ზოგიერთი თურქი და მონღოლი ხალხისა.

(1721 წ.) საკ სახ. ალუა.

ალხაზაშვილი (1873 წ), ალხაზ არაბულად რჩეული საკ სახელი ალხაზი.

გვარი ქრისტინობასთან ასოცირდება. სხვათა შორის რუს პოეტს, ვოზნესენსკის არაერთხელ დაუფიქსირებია თავისი ქართული წარმოშობა ამ გვარის საფუძველზე. არის ვერსია, რომ XVI საუკუნეში აჭარის გამაჰმადიანების დროს შუახეველი ამაღლობლების ნაწილმა თავი დააღწია გამაჰმადიანებას და დასახლდა სოფელ დაფნარში.

(1477 წ.) ამბარ-ი (ამბრისა) სპარსულად ამბარა იგივეა, რაც ბეღელი თურქ атваг-ბეღელი, საწყობი, საცავი, კიდობანი,სკივრი,ზანდუკი.

(1721 წ) , საკ. ამბრია, ამბრი, ამბრო. ამბროსი (ბერძ.) „უკვდავთა (ღმერთთა) წილხვედრი.

ამბროსი (ბერძ.) „უკვდავთა (ღმერთთა) წილხვედრი. საკ. სახელი ამბროსი ამბროსაშვილი შერმაზანა მოიხსენიება მე-15-ის პირველ ნახევარში.

გვარის ფუძეა საკუთარი სახელი ამზა.

თავად გენერალ-მაიორ ორბელიანის შთამომავალთა სოფელ ვაშლოვანში მოიხსენიება მოსია ამზაშვილი თავისი ოჯახითურთ.

საქართველოში 20 ამზაშვილი ცხოვრობს: თბილისში – 13, თელავში – 4, ყვარელში – 3.

დიდი სათავადო საგვარეულოა ქართლში. გვარადქცეული თანამდებობის ძველი ტერმინი (“ამირ ახურ”არაბული სიტყვა და საჯინიბოს უფროსს ნიშნავს). დიდმოხელეთაგანი ფეოდალურ საქართველოში, სამეფო საჯინიბოებისა და აბჯარ-საჭურვლის გამგე, სათანადო მოხელეების უფროსი.

( 1682 წ) ამილბარ იგივეა რაც ამირბარი. არაბ. ამირ-ალ-ბაჰრ „ზღვის ამირა“, ისტ.საზღვაო ფლოტის უფროსი-ადმირალი. თვით ამილბარსა ინდოეთს აქვს ამირსპასალარობა (რუსთაველი), აქედან საკუთარი სახელი ამილბარ. ამილბარაშვილი იყო აგრეთვე ციციშვილების შტო - გვარი (შიდა ქართლში) (გარისი, მანგლისი, მონასტერი).

(1692 წ.), ამენ/ამინ (ლათ. amen<ბერძ.<ებრ. ნიშნავს ნამდვილად, ჭეშმარიტად) (ბოგვი, დიდი ენაგეთი, დიდი თონეთი, მარაბდა, საღირაშენი.)

(1873 წ) // ამირაიზაშვილი (1721 წ), ამირ (ამირასი) [არაბ. ამირ] ისტ. მბრძანებელი, უფროსი, ემირი. აქედანაა ნაწარმოები საკ.სახ. ამირ+აზა. შდრ. ამირ+ზალა, ამირ+ანა, ამირ+აღა, ამირ-ბოქა, ამირ-ეჯიბი, ამირ-ჯანა, ამირ-ზა, ამირ-ღა, ამირ,ხანა... აქედან მომდინარეობს გვარები: ამირაზაშვილი, ამირზალაშვილი,ამირაღაშვილი, ამირბოქაშვილი, ამირეჯიბი (ამირეჯიბაშვილი), ამირჯანაშვილი, ამირხანაშვილი...

(1537 წ.), ნაწარმოებია საკ.სახ. ამირანისაგან. ამირანი, ქართული ხალხური ეპოსის გმირი, „ ამირანიანის“ მთავარი პერსონაჟი, ნადირობის ქალღმერთის დალისა და უცნობი მონადირის შვილი. ამირანი (სვანური ამირმ, მირიმ) უძველესი წარმალთული ქართული ეპოსის „ამირანიანის“ მთავარი გმირი, კოლხური მითოლოგიის ღერძი, ბერძნული პრომეთეს ორეული, დალისა და დარჯელანის შვილი (ეს ვერსია ამაგრებს ვარაუდს, რომ ლიტ. ამირანდარეჯანიანის წყაროც ხალხურია), დაახლოებით 3500 წლის წინ შექმნილი საკაცობრიო მაშვრალის ტიპი, სიკეთის სიმბოლო, ბაადურის, კოპალას, დარიელის, ავთანდილის, პრიდონის, აბესალომის, ასფურცელას და სხვა ეროვნულ გმირთა გვერდით ამირანს ერთ-ერთი პირველთაგანი ადგილი უჭირავს (აკ.გელოვანი).

(1629წ.) ამირა(ამირასი) (არაბ. ამირ.) ისტ.მბრძანებელი, უფროსი, ემირი.შდრ. ამირბარი [არაბ.] (ისტ.) სახელმწიფო საზღვაო ფლოტის უფროსი,ადმირალი; ამირეჯიბი[არაბ.] (ისტ.) ერთ ერთი დიდი მოხელე საქართველოს მეფის კარზე, წესრიგის მეთვალყურე პურობისა და დარბაზობის დროს. საკ. სახ. ამირა. ამავე ძირისაა: ამირზალაშვილი, ამირახორი, ამირბეგაშვილი. ამირეჯიბი, ამირაზაშვილი, ამირაღასშვილი, ამირეძაშვილი, ამირეჯიბიშვილი, ამირიძე, ამირხანაშვილი, ამირჯანაშვილი.

(1721წ.) საკ. სახ. ამირჯანა, პატრიარქის ყმა. ამირ (არაბ.) „მბრძანენბელი ,მპყრობელი“, ჯან (ინდ. სპარს.) „ სული, სულთამპყრობელი, სულთამბრძანებელი“.

(1843წ), საკ.სახ.. ამნათი. ამან-ათ-ი [არაბ.] 1. შეკრულ-შეფუთული ნივთი, რომელიც სადმე იგზავნება. (ძვ.) იგივეა რაც მძევალი. ამანათაშვილების (დღევ. ამნათაშვილების) მეორე გვარია მძევლიშვილი. ამავე ძირისაა ამანათაძე.

(1721წ.) საკ სახ. ამრო,ამრი, ამრილ.

(18 საუკუნის 1 ნახევარი) საკ სახელი ამრუმელა.

(1721წ.) საკ.სახ.ამურველა. ამურველა მეტსახელი გვარში: ამურველაშვილის თავდაპირველი ფორმაა ამრუმელაშვილი. ამურველაშვილები სოფ.ერწოდან არიან.

(1751წ ; ანანია(ძვ. ბერძ.) „მადლი უფლისა, შემწეობა უფლისა“. წინწყაროში მცხოვრები ანანიაშვილები 1866 წ. აღწერით, ბერძნებად ჩაწერეს და გვარიც ანანიევად მოუნათლეს. მართლმადიდებლურიეკლესიის მიერ იდღესასწაულებოდა 2-4 იანვარს, 17 აპრილს, 1 ოქტომბერსა და1, 17 დეკემბერს. საკ.სახელი ანანია.

(1736წ.), საკ.სახ.ანდერმან.

(1721.წ), ანდრია, ანდრო (ბერძ.) „მამაცი, ვაჟკაცი, მხნე“. ანდრია წმინდან მამაკაცთა სახელია, რომელსაც ზეიმობდა მართლმადიდებლური ეკლესია 18 მაისს, 12 ივნისს, 30 ივლისს, 4 აგვისტოს, 19 სექტემბერს, 21,23 ოქტომბერს, 2,17, 27 ნოემბერს და 30 დეკემბერს. ანდრი, ანდრია, ანდრო (ბერძნული) " მამაცი ", " ვაჟკაცი ", " მხნე " (იხ. აგრეთვე ალექსანდრე, ანდრონიკე). ანდრე (ანდრეა, ანდრია) ერქვა რამდენიმე მოწამეს. ამ სახელიდან ნაწარმოებია გვარები: ანდრიაძე, ანდრიაშვილი. ანდრია ქართულში პიროვნულ სახელად გვხვდება XV ს-დან. ამჟამად უფრო გავრცელებული ფორმაა ანდრო.

(1721წ.), საკ. სახ. ანეზა. შდრ. ქალის საკუთარი სახელი ანესა, აქედანაა ნაწარმოები გვარი ანესაშვილი.

გავრცელებულია ვარძიაში (ორჯონიკიძის რაიონი). შეიცავს საკუთარ სახელს ანთა, ანთაი. ანთა ქართველთა წარმართული ღვთაების ბოლომოკვეცილი ფორმაა, რომელიც საკუთარ სახელად ქცეულა. “ანთებს” ძველად (VI- VII ს.) ეძახდნენ აღმოსავლეთ სლავიანებს, ასე რომ, “ანთაძის” დღევანდელი მიახლოებითი თარგმანი იქნებოდა რუსიძე ან რუსიშვილი, რუსაძე (აკ. შანიძე). ანთები იყვნენ ქართველთა მონათესავე ტომები, რომლებსაც ეკავათ შავი ზღვის აღმოსავლეთი სანაპირო და ახლო ურთიერთობა ჰქონდათ ქართველებთან. ამაზე მოწმობს დღემდე შემორჩენილი ქართული გვარები, როგორიცაა: ანთია, ანთიძე, ანთელავა და სხვა. ამავე ძირისაა: ანთაიძე, ანთაური, ანთელავა.

(1873წ), ანტონ (ბერძ.) თრგმნიან როგორჩ „მეომარს, ომში ჩაბმულს, წინამძღოლს, მეთაურს“, შდრ. ანტონიუსი, ანტონოვი, ანტონოვიჩი, ანტონიანი...(ვაშლოვანი)

(1829 წ.) მეტსახელი ანუა ანუანი სოფ კოდაში...) „ ბოგვში მცხოვრებმა გლეხმა, 23 წლისამ, გიორგი ანუაშვილმა 1823 წ. იქორწინა წალასყურში მცხოვრებ გლეხ ივანე შიუაშვილის ქალ 14 წლის მარიამთან. გვირგვინი აკურთხა მღვდელმა იაკობ ხუროშვილმა. თავსდებნი იყვნენ აზნაური დიმიტრი ჯორაევი, ნასყიდა ჟოჟიასშვილი, მიხეილ ბუდახაშვილი, საბა წერეთლისაშვილი“ (489, აღწ, N76 ფურც4).

აფსარულ-აფხაზური წარმომავლობის მეგრული გვარია.მისი აფხაზური შესატყვისია აჩბა, რომლის თავდაპირველი ფორმაა აჩ-იპა,რაც აჩისძეს ნიშნავს ამ ენაზე. ამ გვარ-სახელის მეგრული ფორმაა ანჩბაია, ანჩბეია,სადაც ნ - ბგერა განვითარებულია(აფრიკატების წინ ნ ბგერის განვითარება მეგრულისთის დამახასიათებელი ფონეტიკური პროცესია). ეს გვარსახელი ქართული ძე ფორმატით გვხვდება, როგორც ანჩაბაძის, ასევე ამძაბაძის სახითაც.

(1873წ.) რთული აგებულების სახელიდან - ანჯახ (ანჯახისა), თურქ. ანჯაქ -„ძლივს“, „გაჭირვებით“ კუთ. (ქიზიყურად) ძნელად ასათანი, უხასიათო ადამიანი. ყაფა (ყაფნი, ყაფნისა) ძვ. ფულადი გამოსაღები - გადასახადი.

არაბი, არაბები (საკ. სახელწ. ალარაბ), დასავლეთ აზიისა და ჩრდილო აფრიკის ვეყნებში მცხოვრები ხალხთა ჯგუფი. არაბი (ბერძ.- არაბოს), ჰერმესის ძე, კასიიჰეას მამა, არაბთა ტომის მამამთავარი. (არაბულიდან მრავალი ნაყარი გვარია გამოყოფილი).

(1828 წ), საკ.სახ. არაზა.

(1537 წ.), არაქელა (იმერ.) ზარმაცი, უქნარა, მოუხერხებელი (დიალექტ). არაქელი, სოფელი ბოლნისის რაიონში.

(1873 წ.), საკ.სახ. არდი. საკ სახ. არდი, მზის ღვთაების სახელი ურარტუს ქვეყანაში. „მზეს ქართულად ოდესღაც არდი უნდა რქმეოდა“. სიტყვა „არდადეგი“-მზის დგომის დღე. სოფ წინწყაროში 1886 წლიდან არდიშვილები ბერძნებად არიან ჩაწერილი და არუდოვის გვარს ატარებენ (წინწყარო). არდიშვილები იმერეთში აზნაურები იყვნენ.

(1817 წ.), რთული შედგენილი სახელია საკ.სახ. არე (კოლხეთი, სალხინო), მაზა (კარალეთი გორის რ.).

(1858 წ), საკ სახ არეში. არეში, მდინარე ყვარლისა და ლაგოდეხის რაიონებში, მდინარე კაბალას მარჯვენა შენაკადი. არეშიძეები იმერეთში აზნაურები იყვნენ. ამავე ძირისაა: არეშიშვილი, აროშიძე (ბორბალო).

(1886 წ.), არსენ (ბერძ.) „მამაკაცი“, „ ვაჟკაცი“. მისგან ნაწარმოებია არსენიძე, არსენიშვილი. (1886 წ.)აღწერით სოფ. ბორბალოში მოიხსენიება გიორგი არსენაზე.

(1559 წ.), არჩვი, ოთხფეხა ცხოველი.

გვარის ფუძეა საკუთარი სახელი არჯევანი, რაც ღირსეულს ნიშნავს.

ამავე ძირისაა გვარი არჯევანიშვილი.

საქართველოში 1 499 არჯევანიძე ცხოვრობს: თბილისში – 414, ხაშურში – 150, ხელვაჩაურში – 107. არიან სხვაგანაც.

(1873 წ.), საკ. სახ. არჯევანი; ამავე ძირისაა არჯევანიშვილი. არჯევან (ზენდური) „ „ღირსი“ „ღირსეული“ (ეტიმოლოგია საეჭვოა). აქედანაა გვარი არჯევანიძე.

(1873 წ.), საკ.სახ. ასაბა, გვარში; ასაბაშვილი ასაბაშვილი მოიხსენიება დიდ ენაგეთს 1873 წ. რუსული გაფორმებით-ასაბოვი.

(1523 წ.), ასათ (არაბ.) „ლომი“, აქედანაა ნაწარმოები გვარებიასათაშვილი, ასათიანი (1881 წ.).

(1536 წ.), საკ.სახ. ასატურა.

(1873 წ.), საკ.სახ. ასიმა (თეთრი წყარო, ენაგეთი ახალშენი).

(1721 წ), საკ. სახ. ასიტა

(1615 წ.), საკ.სახ. ასლამაზა, ისტორიულ დოკუმენტში გვარი ასლამაზიშვილი გვხვდება 1615წ., 1689წ., 1782წ. და შემდგომ წლებში. ასლამაზიშვილების მეორე გვარი ყოფილა ზურაბაშვილი.

გავრცელებულია გარდაბანში, მცხეთასა და თბილისში. შედგება საკუთარი სახელისგან ასლამაზა. ასლამაზიშვილების გვარის წინაპრები ლამაზიშვილები ყოფილან (XV ს). მოგვიანებით (XVIIIს.) ზედმეტმა სახელმა ასლამაზ აწარმოა გვარი ასლამაზიშვილი. იოანე ბატონიშვილი წერს: ”ამათნი წინაპარნი ესახლნენ კახეთსა შინა, ლაბიანად წოდებულსა ივრის ხეობაზედ, რომელთაცა უწოდენ ლამიანის ძეებად, დროსა გიორგი მეფისასა 1587წ., ხოლო ამათ შთამომავალთაგანი იყო ვინმე ყრმა ფრიად მშვენიერი, რომელსა სახელად უწოდენ ლამაზსა და მის გამო გაუგვარდათ შვილთა მათთა ლამაზისშვილობა და არიან ესენიცა მოხსენიებული ტრაქტატსა შინა”. როგორც ცხოვრებაში ხდება, მჯობზე მჯობი არ დაილია და ლამაზის შვილთა ერთ-ერთ ასულს ასლამაზა შეარქვეს. მეტსახელიდან ასლამაზა გაჩნდა გვარი ასლამაზიშვილი. მე-19 საუკუნეში ქ. თბილისში მუდმივად ცხოვრობდა 23 სხვადასხვა გვარის 70-ზე მეტი მამრობითი სქესის თავადი. ამას გარდა, იყო 68 სხვადასხვა გვარის აზნაური. მათ შორის იყვნენ ასლამაზიშვილები. ისტორიულ დოკუმენტებში გვარი ასლამაზიშვილი გვხვდება 1615წ., 1689წ., 1782წ. და შემდგომ წლებში. გვარის ზოგიერთი წარმომადგენელი სომხურ ეთნოსს მიაკუთვნეს, მაგრამ დაივიწყეს, რომ კუდი დაემალათ. საქმე ისაა, რომ ამ გვარს აქვს შტო-გვარებიც: ზურაბიშვილი, რამაზაშვილი, ფეიქრიშვილი. ასლამაზიშვილების მეორე გვარი ყოფილა ზურაბაშვილი.

// ასლას ძე // ასლანის ძე // არსლანიშვილი (1439 წ.), ასლან-ი (თურქ.) „ლომი“, ჰოლანდიური „ოქროს მონეტა“, გვიანდელი მნიშვნელობაა „გმირი“, „გოლიათი“, „დიდი“. ასლანლუ-ასლანუ სპარსეთში შემნახველი და დამკვრელი ბეჭდისა, ანუ შტამპელისა, რომელზედაც გამოსახული იყო ლომი. სახელი ასლან-ი ჩნდება მე-12 საუკუნეში. მის პოპულარობას ხელი შეუწყო თურქ-სელჩუკთა სულთან ალფ-არსლანის შემოსევებმა, დავით აღმაშენებლის მეფობის ხანაში.

ძველი ქართული ფეოდალური საგვარეულო სახელი. XII ს-ში ასპანიძენი ტაოს მფლობელნი იყვნენ და ფანასკერტელად იწოდებოდნენ. მათი ერთი შტო XV ს-ში გადმოსახლდა ქართლში და ფანასკერტელ-ციციშვილად იქცა.

(1886 წ.) გვარის ფუძეა საკუთარი სახელი ასრათა, ასრათ (არაბ.) „ნატვრა“.

(1873 წ.), საკ.სახელი ასრაკა.

(1721 წ.), სავარაუდოდ მეტსახელი ასტურა. „ქ. საკარის იაგანის ყმა ასტურაშვილი გრიგოლა, განაყოფი ზავორიდა ავთანდილასშვილი (ვახუშტი 352).

(1826 წ), სავარაუდოდ სადაურობის აღმნიშვნელი ტერმინი ასურელი. ასურელები (საკუთარი სახელწოდება ათურაი, სურაი, ქალდაი). სემიტური მოდგმის ხალხი, არამეელების შთამომავალნი. ასური (აშური) 1. ღმერთის ზოგადი სახელიძველ სანსკრიტულ ენაზე; 2. ასურები, ღმერთების მოწინააღმდეგე დემონებიუფრო გვიანდელ მითოლოგიაში, როცა ღმერთებს სურებს უწოდებენ; 3. ბიბლიის მიხედვით: სემის ერთ ერთი შვილი, ასირიელთა მამამთავარი, მეფე.

(1866 წ.), საკ.სახელი ატილ.

(1851 წ), საკ.სახ. აფრიამა.

(1774 წ.), საკ.სახ. აფსა. გადმოცემით ორი ძმა გადმოცემის თანახმად ორი ძმა თაგაურს აფსა და ჩაღს (ქისტებს) კაცი მოუკლავთ, მესისხლეობას გამოქცევიან და გუდამაყარში შეხიზნულან, აქ აფისაგან აფციაურები წარმოშობილან, ჩაღისაგან კი ჩოხელები (ს. მაკალ., მთიულეთი); აფციაურებს უცხოვრიათ: ათნობს, დუმაცხოს, ლუთხუბს, ცხვედიანს, წინამხარს, ჯუღისს (ფასანაურის თემი). აფციაურთა განაყარი გვარებია: გიორგის შვილი, ნადირას შვილი, ლომის შვილი, პაპუნას შვილი, ფოცხვერის შვილი, მირიანას შვილი, გვიანის შვილი, გელის შვილი, ელისბარის შვილი, ავთანდილის შვილი, ზაქარიას შვილი, ათილას შვილი, და სხვები.

(1721 წ.) აფხაზური კუთხის აღმნიშვნელი სიტყვაა. აქედან მომდინარეობს გვარი აბხაზი, აბხაზავა, აფხაზიშვილი. ესენი არიან აფხაზეთიდან მოსული, ოდეს იწყეს აბხაზთა გამაჰმადიანება მოვიდნენ კახეთსა და მეფემან თეიმურაზმან მიიღო მიანიჭა მათ თავადობა, რომელნიც იწოდებიან აბხაზიშვილებად და უბოძა კარდანეხს სახასო მამულნი დაყმანი 1636 წ.

(1721 წ.), აქაურა, მეტსახელი, ვარაზიშვილის გვარის სახინჯარშიმოიხსენიება დიდდაღეთს 1721 წლის აღწერაში (დიდი დაღეთი).

(1721 წ.) საკ.სახელი აქელა, შუაბოლნელი, დასახელებულია მოწმედ 1746 წ. ბოლნისის მამასახლისის ზალიას მიერ ბოლნისის მამასახლისის ზალიას მიერ ქაიხოსრო ყორღანაშვილისასმი გაცემულ ყმაზე სულადობის წიგნში. (ვაშლოვანი, მარაბდა, მცხოვრეთი).

(1721 წ.), მეტსახელი აქემურა გვარში: აქემურაშვილი. შედგენილი უნდა იყოს ორი სიტყვისაგან: აქე (აქო-ადიდა, უქი-უდიდებია), მურა მეტსახელი დამოწმებული დამოწმებული სოპელ კოდაში.

(1818 წ.), საკ.სახ. აღათანგ-ი //აღათანგელ (ბერძ. კეთილმახარობელი).აღათონაშვილი აზზარია მოიხსენიება 1818 წელს სოფელ წინწყაროში.

(1670 წ.), შედგენილი სახელია. აღა [ სპარს.] ბატონი, ჯან- (ინდური სპარსული) სული. კონკრეტულ შემთხვევაში ჯან მიმაღტვის საალერსო ფორმაა. საკ.სახ. აღაჯანან.

(1688 წ.), საკ. სახ. აღდგომელი მოწმედ მოიხსენიება 1601 წელს.სახელს აღდგომელა აღდგომა დღეს დაბადებულს არქმევდნენ. ( თეთრი წყარო ასურეთი, ერტისი, ზა, მუხათი, ნახიდური

(1721 წ.), საკ.სახელი აღნია, მოიხსენიება 1513 წ. სამთავისის N 68 სიგელში.

გვარადქცეული სადურობის სიტყვა. სოფლის სახელწოდება აშკარა დადასტურებულია ხალხურ ლექსში: “თავფარავნელი ჭაბუკი აშკარეთს ქალსა ყვარობდა”.

(1721 წ.), აჩუა (აჩუასი) [ხევსურულად, გურ. ცხენი ბავშვის ენაზე (ქართ. კილო -თქმა-თა სიტყ. კონა, 1, 48).

(1818 წ.) დიდ თონეთში 1818 მოიხსენიება ახლოური გლახა (სცსსა ფ. 489, აღწ. 6, 1 ბ).

გავრცელებულია გორის რაიონში. მომდინარეობს საკუთარი სახელისაგანახალბედა; ამ გვარის წინაპარი, გადმოცემის თანახმად, მესხეთიდან გადმოსახლებულა. გვარად მაისურაძე, როგორც ახლად მოსულისათვის, მისთვის ახალბედაშვილი უწოდებიათ.

გავრცელებულია ქარელის, ბორჯომისა და სხვა რაიონებში. გადმოცემის მიხედვით, ყმა გამოქცევია ბატონს და სხვა სოფელში შეხიზნულა. იგი გვარს ვერ ამჟღავნებდა და ახალკაცს უწოდებდა თავს. სწორედ აქედან მოდის გვარის სახელწოდება. ამავე ძირისაა გვარი ახალკაციშვილი, ახალმოსულიშვილი და ახალშენიშვილი.

იხილეთ ახალკაცი.

(1873 წ.), ახალმოსული მნიშვნელობით იგივეა რაც ახალკაცი. ანალოგიურია ახალბედაშვილი (ამ გვარის წინაპარი, გადმოცემით, მესხეთიდან გადმოსახლებულა ვინმე მაისურაძე, როგორც ახალმოსახლისათვის, ახალბედაშვილი უწოდებიათ (ი. მაისურ., 25). შდრ. ახალშენიშვილი, კონდოლი (თელავის რაიონი).

(1828 წ.), სავარაუდოდ საკუთარი სახელი ახატა. სოფელ კოდაში მცხოვრებ ახატასშვილმა 1828 წ. შვილი მოუნათლა თანასოფლელ ქიტესა ირემაშვილს.

(1781 წ), საკ. სახელი ახვერდა (ტურქ.) ღვთის ნაბოძები

გავრცელებულია ცაგერის რაიონში, წყალტუბოს რაიონში და სხვ. სვანური წარმოშობისაა. სავარაუდოა, საფუძვლად ედოს საკუთარი სახელი ახვილდ (ახავილდ), სადაც ილდ სვანური კნინობითობის მაწარმოებელი ფორმატია და ერთვის საკუთარ სახელს ახავ-ს. (შედარებითი გვარებია: ახავიტაშვილი, ახოშვილი, ახაბიძე).

(1721 წ.), საკ სახ. ახია (შდრ. ახო, ახოა, ახუა).

(1750 წ.), სინონიმ. ახტაჯანა (ახტაჯანასი), საუბ. მეტისმეტად თამამი, შეუპოვარი ქალი (ა. ჭუმბურიძე) მამადა და ნაბია ახიჯანაშვილები მოიხსენებიან 1750 წ. დეკემბრის 4_ს ოქმში დიმიტრი ეშიკაღაბაშისა მამადა ახიჯანაშვილის სულზე შედგენილ ოქმში.

მეტსახელი ახრახა (დიდი თონეთი).

(1721 წ.) საკ. სახ. ახსია(ახსიაშვილი ახსია დასახელებულია მოწმედ 1721წ.)

(1817 წ.), საკ.სახ. ახუა, ...ყაითმაზიშვილის ყმა,