დავით გურამიშვილი – დავითიანი

ეს კაცი ასე ილოცავს
(ავტოპორტრეტზე წარწერილი ლექსი)

ღმერთო, მაჩვენე ყანები
ამ სარწყავთ მონაყვანები;
ღმერთო, დამასწარ ზაფხულსა,
ფქვილს ამ წისქვილზედ დაფქულსა.

ყოვლად წმინდაო, დამადევ
წყლურზედ წამალი სამთელი,
შემაძლებინე აღვანთო
მე შენს წინაშე სანთელი.

ამ წიგნთა გამლექსავის
გვარისა და სახელის გამოცხადება
1
დავითიანი ვსთქვი დავით გურამისშვილმან გვარადო,
ხილად ვსთქვი სიტყვა ღვთისა და ძე კაცთა ნორჩის მგვანადო;
ცხოვრების წყაროს უხსენე ხე ცხოვრებისა ღარადო,
ამად ვსთქვი ჯვარზედ ვნებული ცრემლნი იდინოთ ღვარადო.
2
ვენახის ღვინო დაძვირდა, ქართლს დაემტერა რა ჭარი,
ვიმცვრივე ჭალას ბაბილო ნაქაჯი, დანაჭაჭარი;
მოსახსენებლად ჩემდა ყრმათ უმზადე ტკბილი მაჭარი,
ავს სარგებელსა არა იქს ამ უსასყიდლოს ვაჭარი.
3
ამისთვის მე არ შევსძეძვე, რაც დავრგევ იგავთ ხე ველად,
უფრო ადვილად აღვლიან ზედ ყრმანი დასარხეველად.
სასმელად უძღვენ თერმონი, არ ცუდად დასანთხეველად,
ყრმათ შევავედრე ეს წიგნი, არ შექმნან დასახეველად.
4
ოდესაც ბრძენმან რიტორმან შოთამ რგო იგავთ ხეო და,
ფესვ ღრმა-ჰყო, შრტონი უჩინა, ზედ ხილი მოიწეოდა.
ორგზითვე ნაყოფს მისცემდა, ვისგანაც მოირხეოდა,
ლექსი რუსთვლისებრ ნათქვამი მე სხვისა ვერ ვნახეო და.
5
ვით მხედარს-ყრმისა მცირისა წკეპლასა ზედან ჯდომანი
მიემზგავსების ცხენოსანს ჯოხით რბენა და ხლდომანი,
ეგრეთვე შოთა რუსთველსა ეს ჩემი ლექსთ მიხდომანი,
ცუდად მომიხდა გვაჯითა ბაძით უმზგავსო ნდომანი.
6
მე ყრმათა მზგავსად მომიხდა ნამცვრევთ წალკოტთა მცვრევანი,
ბზაკალითა და წიწკიტით მონადირეთში რევანი;
ვერც ხილი ვჰპოვე, ნადირთაც ძალა არ მაქვნდა რევანი,
ვაი, შემრჩა ცუდსა მეთევზეს უბრალოდ წყალთა მღვრევანი.
7
მე რუსთველსა ლექსს არ უდრი, ვით მარგალიტს-ჩალის ძირსა;
მაგრამ მიმროთიც კეკლუცნი ტურფად მოიკაზმენ პირსა;
ოდეს მაშვრალს მოსწყურდების, მაშინ წყალი ღვინოდ ღირსა,
დრო მოვა რომ გატკბილდების, ხილად სშჭამენ პანტის ჩირსა.
8
ცხენი მარტო მორბენალი მუხლმოკლედიც გამალდების,
სად მაღალი არცად იყოს, მუნ დაბალი გამაღლდების.
თვალან ნასსა ალამაზებს, ვის ლამაზი არ ახლდების,
ამ წიგნს წიგნად მოიხმარებს, ვინც სხვას წიგნსა ვერ მიხვდების.
9
მე საწუთრომ ბერწოვნება მომახვედრა თავში კობლად:
ძე არ მომცა, არც ასული, შემქნა სახლ-კარ დასამხობლად,
ამ ლექსს თავი მოუყარე, საცა მეთქვა თვითო ობლად,
აგების რომ ბრძანოს ვინმე სიტყვა ჩემთვის შესანდობლად.
10
მე უშვილომ ეს ობოლი მძლივ გავზარდე დიდის ჭირით:
რაც ვიცოდი საცოდნელი, მას ვასწავლე სიბრძნემცირით.
მოვკვდი, დამრჩა უნათლავი, ვერ შევიძელ მე სიმწირით,
ვინც მონათლავს, მე მას ვლოცავ ცოდვილისა ჩემის პირით.
11
ბრძენსა კაცსა ვეხვეწები, ეს ობოლი მამინათლოს;
თუ რამ იყოს სხვის სჯულისა, მომიქციოს, გამიქართლოს,
ან თუ იყოს მატყუვარა, ეცადოს, რომ განმიმართლოს,
სხვასი ნურას მოინდომებს მაზედ მეტსა უსამართლოს.
12
ამად ვიხოტბე, შევკრიბე ცრუის საწუთროს ყბედობა,
მე ძე არ დამრჩა ბედკრულსა, ეს არის ჩემი ბედობა.
ყრმაო, შენ ძმობას გენუკვი, ასულო,მიყავ შენ დობა,
ვინც წაიკითხოთ ეს წიგნი, მიბრძანეთ ცოდვილს შენდობა.
13
ღმერთმან თქვენ, ძმანო ცოცხალნო, გიხსნასთ ყოვლისა ჭირითა!
გარდაგიქციოსთ სიცილად, რასაც რომ ღმერთს შესტირითა;
თქვენ მე ცოდვილს მკვდარს მიბრძანეთ ცხოვნება კაის პირითა,
აგების ღმერთმან დამიხსნას ჯოჯოხეთისა მწვირითა.
14
რაც დამრჩა, ვერ ვსთქვი, მეწადა, მეთქვა გრძლად, თავი მეცადა.
ვერა ვსთქვი, მოცლას უცდიდი, ნეტამცა არა მეცადა!
მესწრაფა სევდის ლახვარი, საკვდავად გულსა მეცა და,
აწ ამას ვღონობ, არ ვიცი, ქვესკნად წავალ თუ მე ცადა!

15
ამისთვისა ვარ მოწყენით, ვსტირი და არ მემღერების,
პირს შემდები არს სიკვდილი, არავის დაეფერების;
არც ხვეწნით, არცა ქრთამითა, არც ხრმლითა მოიგერების,
მაშინვე ქვეშ ამოიდებს, ვისაც რომ დაეძგერების.
16
მამაო, თავსა მფარავი დაგედგა კარგი კარავი,
განიარი და მაღალი ხელთაგან მოუკარავი,
შიგ ვიყავ, სადღაც გამაგდე, პაღური ამამკარ ავი,
მით ცრემლი ჩემი ზღვად გახდა თვალთაგან ნაწანწკარავი!
17
ფუ, შენ, ცრუო საწუთროვო, რად არ მძულდი, რად მიყვარდი?!
შენ ყოფილხარ მწარე, შხნაკვი, მე მეგონე ტკბილი ყანდი.
აქ საკვდავად რად მოგყვანდი, თუ მუნ ცოცხალს წამიყვანდი?
რატომ აგრე უწყალო ხარ, სასიკვდილოდ არ შაგწყალდი?!
18
პაპის პაპა, ბებიანი, მამის მამა, დედის დედა,
მამა, დედა, ძმანი, დანი, ცოლი, შვილნი, ზედი-ზედა
ღმერთმან ყველა მას უცხოვნოს თვით აშოროს მას წარწყმენდა,
ვინც ეს წიგნი განაწიგნა კითხვად შეს[ა]ქცევლად ჩვენდა!

წ ი გ ნ ი ა
თ ა ვ ი შ ე ს ა ვ ა ლ ი

ა. ქართველთ უფალთა მეგვარტომობის იგავი

1
ღმერთო, რომელსა გაქონან არსის საყდართა ჯდომანი,
რომელმან მოეც მიჯნურთა ტრფიალთ სურვილის ნდომანი,
რიტორთა-ლექსი გულისა სიღრმე სიბრძნისა ზომანი,
შენ მიმახვდინე წადილსა, არ მაქვნდეს ცუდად ცდომანი.
2
დავიწყო სიტყვა სიბრძნისა, პირველ ბრძენთაგან ბრძნობილი,
მის მგრძნობელისა დიდისა სულისა მიერ გრძნობილი,
შევამკო ერთი უფალი ღვთივ ზეცით ქნვყნად მკობილი,
ქართველთ სპა-ჯართა, ყოველთა ერთა მსაჯულად ცნობილი.
3
ვსთქვა უფალთ მეგვარტომობა, არ შორად მისხი მისხისა,
ვინ მთქვის მე კაცი ხის დარად, დამრგის, ქვე წყალი მისხისა,
ზედან გამომცის ნაყოფი, ფურცელი მკვიდრად მისხისა,
დარგულად ჩვენად საჩრდილად შრტოდ მონაბამნი მის ხისა.
4
ნერგად მას ვსახავ, იგ რაც ხე ისახა იესესითა;
ვინცა გამოსცა ნაყოფი თვისთა ნათქვამთა, ხეს ვითა;Y
შურდულ-ქვით სძლია მებრძოლთა დამბადებელის ესვითა,
შტო-მორჩად ქართველთ უფალთა, ვინც მაზე ბმულ ჩანს ფესვითა.
5
თუმცა მიჯობდა შრტოდ თქმასა, სწორედ სახელი მეწოდა,
მეხარა, მე მით მეხარა, საჩრდილად იგ ქვე მეწოდა,
მით დამეშრიტა სახმილი, რისგანაც გული მეწოდა;
მაგრამ ვერ მივხვდი სალბუნთა, რომ წყლური მეხო, მეწო და.
6
ვერა ვსთქვი, მე ვერ შევიძელ მის ხის სახელის წოდება,
სოფელს ერგო და სოფლელთ თქვეს: ,,მრუდია, არა სწორდება’’;
აღიძრენ ერნი, იზრახეს ცუდისა მიდებ-მოდება,
გაყიდეს, მოსჭრეს, გამსყიდველს მიხვდა მით ცეცხლის მოდება.
7
სახით მისებრივ სხვა მორჩი ქვეყნად არ დაიბადება,
მე მისის ხილის ჭამითა პირი არ გამიმწარდება,
მაგრამ ჯერ ძირთა სახელთა მწადიან გამოცხადება;
წესია საშენთ აღმშენთა პირველ საფუძვლის დადება.
8
საფუძველი არს ყოველთა დაუსაბამო პირველი,
მამა ყოვლისა მპყრობელი, ცათა და ქვეყნის მჭირველი;
მიუწდომელი, უზომო, გამოუთქმელი, მბრწყინველი,
ღმერთი, აბელის მსხვერპლისა კეთილად შემაწირველი.
9
არავინა ფლობს ხელმწიფედ ღვთის უდიდესი ძლიერი!
ღვთის გამო ქმნილ არს ყოველი, არსმყოფობს რაც ნივთიერი.
მას მორჩილებენ სულნი და ურიცხვი სპა-ჯარი, ერი;
მან შეიწიროს მცირედი მსხვერპლი ეს ჩემაგიერი.
10
ერთი ვჰთქვა ქვეყნად უფალი, ღვთისებრ მსაჯულად მქცეველი
მასწავლებელი უსწავლელთ, უსჯულოთ მომაქცეველი,
აღმ[მ]ართებელი დაცემულთ, აღმართულთ გარდამქცეველი;
თვისთა სამწყსოსა ცხვართათვის სისხლისა დამაქცეველი.
11
თქმულა სიბრძნესთან სიგიჟე, ვითა ცოცხალთან მკვდარია;
ამა უფლისა საქებრად ბრძენიც ჭკუვაზედ მცდარია;
მე ვით შევმართო უცებმან, რადგან ის მიუმხვდარია?
მაგრამ დავით თქვა: ,,აქებდით გლახაკი და მდიდარია!’’
12
მდიდარი ეგრეთ ძნელ ცხონდეს, ეგოდენ შესაწირითა,
ვით ერთი მწირი მხეველი ედემს ზის ორის მწვლილითა.
სარწმუნოება მცირედი მთას გარდასცვლისო ძირითა,
ამად არ ვდუმებ, ვრიტორობ გონება-სიბრძნემცირითა.
13
მისი ქება და გამოთქმა ბრძენთაცა უძნელდებიან:
ჰქექენ, სჩხრეკენ და ეძებენ, და კვალსაც ვერ მიხვდებიან;
რაზომცა აღვლენ მაღლამდე, კვლავ ისევ ქვე ბრუნდებიან.
მე რომ ვერ მივხვდე უცები, მაგაზე რად შემწრფებიან.
14
მე სიბრძნისაებრ ჩემთასა არ დავადუმებ ბრძნობასა,
რასაცა მომცემს მომცემი შეტყობასა და გრძნობასა,
დიდად მიიჩნევს უფალი მწირთაგან მცირეს ძღ[ვ]ნობასა,
მით შევეცნევი უცნაურ, რასაც მივსწვდილვარ ცნობასა.
15
თუ ვისმე ჩემი ნათქვამი შაირი ენასებიან,
მეც უთხრა მისი პასუხი, თუ გული ენას ებმიან;
ყოველი წული მშობელთა, მზგავსი მზგავს[ს] ემზგავსებინ,
გინდ იყო კოჭლ-ბრმა, ქაჩალი, დედ-მამათ ეთავსებიან.
16
მომხსენებელი არ მრჩების, მაშფოთებს, ეს მაღონებსა;
ცოდვის მუხრუჭით შეკრულსა, ვამე, ვინ მამიფონებსა?
თუ არ შევკრებ და არ უძღვნი ყრმათ ია-ვარდის კონებსა,
ცოცხალიც არვის ვახსონვარ, მკვდარს ვინღა მამიგონებსა?!
17
ერთბამად ფრინველთ უწოდენ შავარდენსა და ძერასა:
არ სჩხრეკენ ყვავთა ჩხავილსა, ბულბულთა ტკბილად მღერასა,
ფარშამაგისა შვენებას, ბუკიოტისა ბღვერასა:
აწ რომ არ მიხმონ მელექსედ, მემართლებიან მე რასა?
18
შოთა მღერს, მეფე თემურაზ, არჩილ მოსძახის ძმურება,
მეფე ვახტანგ და იაკობ [დაბლა] ზილს მიეტკბურება;
ბეგთაბეგ, ნოდარ, ოთარი, ონანა ბანს ეშურება,
დვრინვენ ყარან და მამუკა, მე მსურის მათი ყურება.
19
ბევრთა და ცოტას მწველელნი სწორეთ გავლიან ბერასა,
განაყენებენ მშრალს ცალკე, ამად მოიწველს ვერასა;
სჯობს ქვემო ბოლოს შინ დგომა შიგნით გარედამ მზერასა,
მღერენ და მეც ბანს შევაწყობ, დამგმობენ ამაზე რასა?
20
კარგ საქმეზედა მიბაძვა არა რა დასაძრახია!
სმენა, თქმა, სწავლის ძიება მოძებართაგან ახია.
ცუდის, ტყუილის მოზღაპრე სიცრუის კანანახია,
სწავლაზე ურჩი და მორცხვი თვალით არ დასანახია.
21
ეს სიტყვა მაშინ მოხსენდეს უწვრთელსა, უცოდინარსა,
გაჰგრძელებოდეს რა ღამე ძილგამკრთალს, დაუძინარსა,
ეძებდეს, ვერას პოებდეს საქმესა სამჯობინარსა,
თავს იწყევლიდეს, ამბობდეს დედ-მამის შესაგინარსა.

22
საღმრთოს რომ ვერას გალობდეს, იმღერდეს,,ხართა ლალასა’’,
ჯავრობდეს, თავზედ იყრიდეს ქოქოლას და ვალალასა;
ძვირს უხსენებდეს მშობელთა, ლანძღევდეს თავის ლალასა,
რომ არ ვსწავლობდი, რად არა მცემდიან ტაჯგანალასა.
23
ნუ გენაღვლების სწავლაზე ყრმის წკეპლის ცემით კივილი,
მალ გამთელდების უწამლოდ მისი წყლურების ტკივილი
რა მოიზარდოს, მოყვინჩლდეს, მამლურებ შექნას ყივილი,-
უფრთხილდი, მისგან წყენითა არაზე შექნა ჩივილი.
24
რაც არა ჰხამდეს ჩიორას, ნუ უყრი ასაკენკლადა,
დანაბი თავს ნუ ანებებ ვარიათ დასაპეპლადა!
რადგან აბრამ ძე საკლავად გამოიმეტა მსხვერპლადა,
შენ გემეტების რად არა ძე წვრთაზე გასაწკეპლადა?
25
უწვრთელი ძაღლი მიხვდების გარეთ სიცივით თრთოლასა,
საჭმლითაც არვინ განაძღებს, პილწად დაიწყებს წრწოლასა;
გასწავლებული პატივით შტაქუნზე შეიქს წოლასა,
სჯობს ყოლა უწვრთის ძაღლისა, უწვრთელის შვილის ყოლასა.
26
ძაღლი უწვრთელი პატრონსა ასეთს რას დაუშავებსა,
რომ შვილი ბრიყვი, უცები, დედ-მამას განათავებსა?
უცოდინრობით ასეთსა საქმეებსა იქს ავებსა,
გვარსა და ნათესავებსა სირცხვილი სჭრიდეს თავებსა.
27
პატრონსა ძაღლი უწვრთელი მეტს ვერსა ჰკადრებს წყენასა:
ან პურს მოსტაცებს, ან ხორცსა, ან წყალს ამოჰკრავს ენასა;
მშობელთა შვილი უწვრთელი აროდეს მისცემს ლხენასა,
სულთა წარწყმენდას და ხორცთა მიუთხრობს მით შერცხვენასა.
28
უსწავლელი ძაღლი კარში ყეფს და გარეშამოს ჰფარავს,
ნადირს აფრთხობს, ქურდს აშინებს, ძნელად რასმე მას მოპარავს;
ბრიყვი კაცი წამოწვების, ღამით კარსაც არ მისჯარავს!
თვით იქნების გასაკმარი, ვინც ამ სწავლას გამიკმარავს.
29
ყრმა სწავლაში მომშვიდდების, რკინა ცეცხლში გარბილდების,
უსწავლელი ვაჟიკაცი სიბერის დროს გაწბილდების;
რიკ-ფაინის დრო გარდუა, ვეღარ გაჰკრავს, ჩაჰბილდების,
სწავლის ძირი მწარე არის, კენწეროში გატკბილდების!

ბ. სწავლა მოსწავლეთა

ათთა სახმართა საქმეთა ჩაგონება ყრმათათვის

30
ისმინე, სწავლის მძებნელო! მოყევ დავითის მცნებასა,
ჯერ მწარე ჭამე, კვლავ ტკბილი, თუ ეძებ გემოვნებასა;
თავს სინანული სჯობია ბოლოჟამ დანანებასა, _
ჭირს მყოფი ლხინში შესული, შვებად მიითვლი ვნებასა.
31
დედამ რა შვას ძე, პირველთა ჭირთ აღარ მოიხსენებსა,
ძის სიხარულით დაჰკარგავს ილაოს მზგავსთა სენებსა;
მაშინ იხარებს მწიდნავი, ოდეს მოისთვლის მტევნებსა,
ეგრეთ მოსწავლე სწავლასა რა სრულყოფს, განისვენებსა.
32
სწავლა სიკვდიმდე შენია, მუდამ შენთანა მყოფელი;
მას გეცილების ვერავინ, არ არის გასაყოფელი.
სხვას ყველას მახე უგია, თავისა გასაყოფელი;
თუ კაცსა ცოდნა არა აქვს, გასტანჯავს წუთისოფელი.
33
ცოდნა თან დასდევს მცოდნელსა, რაზომსაც დაეტარების,
აქვს უხილავი საუნჯე, ხელი არ შაეკარების;
არც ცხადით ძალით წაერთმის, არც მალვით მოიპარების,
ჭკუვა უხმარ არს ბრიყვთათვის, ჭკვა ცოდნით მოიხმარების!
34
ჩემის უცებით შევატყევ, ბრიყვთათვის რაც შემიტყვია.
ავი და კარგი გარჩევით, ვხედავ, რომ ახლოს მიწყვია.
მინდა და სწავლის სიმოკლით ცალ-ცალკე ვერ გამიყვია.
ჰგავს უხორთუმოს სპილოსა ჭკვიანი კაცი ბრიყვია!
35
ვით უსაჭურლოდ მამაცი ომშიგან გულად ლომობდეს,
გაცოფებული გულ-ბრაზად ვეფხვი უკლანჭოდ ომობდეს,
ვერ აღასრულოს საწადი, რაც ნებავს, მისთვის ღონობდეს,-
ეგრეთ ჭკვიანი უწვრთელი ვერ მიხვდეს, რასაც ნდომობდეს.
36
ვსძებნე დ ავერა ჰვპოე რა მჯობი ამ სწავლა-მცნებისა:
ბრძენსა აქვს თავის უფლება, სოფელში ყოფნა ნებისა;
ბრძენი სადაც არს, დარჩების, საუნჯე თან ექნებისა:
ბრძენი პურთათვის ჩემსავით მუხლთ არვის მოექნებისა!
37
ბრძენი სიტყვითა დარჩების, ოსტატი თავის ხელითა,
ხუცესი წირვით, ვაჭარი შორს წასვლით-მოსვლით ძნელითა,
მოლაშქრე სისხლის ქცევითა, მხვნელი ოფლითა ცხელითა,
გლახა კარის-კარ თხოვნითა,_შენა გწადს აწ რომელითა?
38
ზოგი ხომ ძოღან გაჩვენე შვიდიოდ სარჩოს ძირობა;
მერვე_ხელმწიფე დარჩების, ვისაც აქვს ქვეყნის მჭირობა.
მეცხრეა_არჩენთ მწყემსობა, უქნიათ მენახირობა,
მეათე_მიჯნურთ სურვილი, ტრფიალთა შენამზირობა.
39
მიჯნური, მწყემსი, ხელმწიფე, გლახაკი, გინა მხვნელია,
მოლაშქრე, ვაჭარ, ხუცესი, ოსტატი, ბრძენ-მსიტყველია.
ათისავ თვითო მოგითხრა, რომელი რისაც მქნელია.
რომელიც გინდა, იქონე, ერთ-ერთს მოჰკიდე ხელია!

ა.
40
მიჯნურმან უნდა ტრფიალი გულ-მართლა შეიყვაროსა,
მუდამ გვერთ ახლდეს სურვილით, აროდეს გაეყაროსა;
უმისოდ ჭირად სახევდეს ყოველსა გასახაროსა,
ტკბილად სჩნდეს მისთვის სიკვდილი, სიცოცხლე გაიმწაროსა.

ბ.
41
მწყემსობა უნდა სიფრთხილით, აქვნდეს მცირედი ძილია:
მუდამ მხნედ სამწყსოს უვლიდეს, დღე ყინელი თუ თბილია;
“მწყემსმან კეთილმან ცხვართათვის დადვისო სული ტკბილია”.
ვინც ბრძანა, მან მე მარიდოს უხილავთ მხეცთა კბილია!
გ.
42
ხელმწიფე უნდა მართალი, ვით ბრძენთა დაუწერია,
ბრძენი, უხვი და მოწყალი, მრისხველი ზომიერია;
სჯულმტკიცედ, სწორეს სამართლით იყოს და ყვანდეს ერია,
მწყსიდეს, მწყემსობის ნიშანი-ხელთ სკიპტრა-მას უჭერია.

დ.
43
გლახაკი უნდა მდაბალი, ტკბილისა ენა-პირისა,
მლოცველი ყოვლის სულისა, სულ დიდისა და მცირისა;
უყვარს, ვით იობ, უფალსა გლახა მომთმენი ჭირისა;
სძულს ღმერთსა ამპარტავნობა მეტადრე გლახა მწირისა.

ე.
44
უნდა მხვნელთა და მთესველთა, მწიდვნელთა, გინა მბარავთა,
მზის აღმოსვლითგან ჩასვლამდე შიგ არ შეხედონ კარავთა,
ცხელის ოფლითა დამწვართა ჩირდილთ ქვეშ მიუკარავთა,
რაც იმუშაკონ, ჭამონ და აჭამონ ქვეყნის მფარავთა.

ვ.
45
მოლაშქრე უნდა ჭაბუკი, თამამი, თავ-მდაბლოვანი,
მეპატრონეთა ერთგული, მორჩილი, სამართლოვანი,
მხნე, ამხანაგთა მოყვარე, მამაცი, ძალგულოვანი,
გულ-სრულად მებრძოლთ მებრძოლი, არ სუსტი, მაგარ-მკლოვანი.

ზ.
46
ვაჭარი უნდა სარფისა, სამთვრალოს არას სვემდესა,
ყომარბაზობას ერიდოს, სიწმინდით თავსა სცევდესა,
მეტად უზომოდ არამსა ალალში არა რევდესა
სწორეს ადლსა და სასწორსა ხელში არ ამრუდებდესა.

ც.
47
ხუცესი უნდა მამაცი, არ თუ ჯაბანი, მხრდალია.
ხუცეს[ს] არ ეთქმის: “ჭირშიგან ვერ შევალ, სარიდალია”.
ხუცესმან უნდა დამარხოს, თუ კაცმან სული დალია,
ხუცესიც ბევრს რიგს დანაკლებს, თუ მეტი ღვინო დალია.

თ.
48
ოსტატი, უფლის მოშიში, დავითმან ქებით შამოსი:
ნეტარ არს, ვინცა ნაშრომი ნაყოფთა თვისთა ჭამოსა!
ცოლით არს ვით მსხმო ვენახი კიდესა სახლ-მიდამოსა,
შვილნი ხედ ზეთისხილადა ურგს ტაბლის გარეშამოსა.

ი.
49
აწ ბრძენი უნდა სოფელში ეგრეთ, ვით წმინდა ბერია.
ცხოვრებდეს, ერთ ასწავლიდეს, გახადოს მეცნიერია;
ბრძენმან არ უნდა იკადროს, ურიგო რაც რამ ფერია,
ბრძენის ურიგოდ ქცევითა ბაძით წახდების ერია.
50
ათივ ეგ იყო, მოგითხარ, სხვა არა მისგან კიდია.
რომელიც გინდა, ირჩიე, აიღე, ხელი ჰკიდია:
გერჩიოს, გლახათ იარე, გერჩიოს, ყანას მკიდია,
მე შენთვის აღარ მცალიან, ყმაწვილის ვალი მკიდია.
51
ვით ძნიად წნორი ბერფუყი დაიგრიხების წნელადა,
ეგრეთვე კაცი მხცოვანი განისწავლების ძნელადა,
ვით ახალ მორჩი ვაზისა ხელს მიყვეს საფურჩნელადა,
ეგრეთ ახალი მოზარდი KYყრმა ოსტატს-გასაწვრთნელადა.
52
ერთს სიტყვას გეტყვი, მისმინე, ყმაწვილო, შენს მორჩენასა!
თვალს ნუ ახეხებ ბნელთათვის, ნუ ჰკარგავ ნათლით ჩენასა;
ნუ ეშურები ფეხითა უკეთურთაყე რბენასა,
ხმა მოუდაბლე ორღანოს, აშიყ-მაშიყად სტვენასა.
53
იქმოდე გულის თქმისასა გემოვნებისა თმენასა,
თავს თაფლი, ბოლოს ძირმწარე ნუ გეტკბილების ენასა;
გულით უფრთხოდე, ყურითა, სასაფრხოს სიტყვის სმენასა,
მით შაეყრები საყვარელს, შენს ლამაზს სულის ლხენასა.
54
ალაბულათი ნუ ავსებ წმინდად გარცხილსა მენასა,
გაგიჭირდების გარეცხა, შეიქ ოხვრას და ქშენასა;
იტყვი: ,,რა უყავ ჩემს თავსა”,_დაიწყებ კბილთა ღრჭენასა,
,,დავით რომ კარგათ მასწავლა, მე იგი რასთვის მენასა!”
55
ყმაწვილი უნდა სწავლობდეს საცნობლად თავისადაო:
ვინ არის, სიდამ მოსულა, სად არის, წავა სადაო?
ვინცა ქმნა თიხა ჭურჭელად, რას უძღვნის ხელფასადაო?
ვით რემა ხნარცვს არ ჩავარდეს ულაგმო და უსადაო?
56
უნდა ქალმან და ყმაწვილმან დაჰხუროს ბაგე კბილოსა,
ფეხი არ ახსნას საბლითა და ენა შებორკილოსა:
არ მისცეს ნება შეძვრისა წარბს, წამწამს, თვალის კილოსა,
არცავინ თვით სხვა გაკილოს, არც სხვისგან გაიკილოსა.
57
ნუ მეტყვით: ჩვენ რად გვასწავლე, რაც თვით არ გაქვნდა ზრდილობა?
რად გვიქე კაცმან ჯაბანმა მამაცთა ხმალ-მოწვდილობა?
უცოდინრობა ავია, მაქვს მისი გამოცდილობა,
ჩემსავით სიცხით ნუ იწვით, მონახეთ ნიავ-ჩრდილობა.
58
სოლომან ბრძენი სიბრძნითა თავი არს ყოვლის ბრძნებისა;
ბევრი რამ კარგი დასწერა წიგნები ღვთის ბრძანებისა;
ერთი იმასაც მოუხდა გატეხა რამე მცნებისა,
თუ გიჯობთ ნურცა მას უსმენთ, სიტყვა დამირთავს ნებისა.
59
მრუდი ხომ არა მითქვამს რა, ამასაც ვიტყვი სწორსაო,
საქმესა თვალით ნახულსა, არ მოგონილსა, ჭორსაო:
მინახავს ერთი პირუტყვი გორსა თუ ახალგორსაო,
თავისთვის მუტრუკს აკეთებს, სხვათ გაუკეთებს ჯორსაო.
60
რაგინდ ბრძენ იყოს მკურნალი, კარგად ატყობდეს მაჯასა,
სხვისას შეიტყობს, თავისას ვერას გაიგებს ხვანჯასა;
თვით სხვას უწამლებს, თავისთვის სხვაზე მიჰყუდებს ბარჯასა,_
მე ვერ ვირგე და თქვენ გარგე ამად რად მიზამთ ჯაჯასა?
61
თუმცა ბრმა ვარ, კიდევ ვხედავ ქვეყნად ჩემგან უფრო ბრმათა;
ბერს გამოცდილთ არა ვჰკადრებ, მოგახსენებ ახალ ყრმათა:
თუ ცურვასა არ ისწავლით, ვერ გაუხვალთ წყალთა ღრმათა,
წკეპლის ცემით დაშუშხვა სჯობს საუკუნოდ ცეცხლში ბმათა!

გ. საქონლი[ს] შეკრებისთვის
62
ჭკუვა პურია სახითა მჭამელთა შესარგებელი,
ცოდნა და საქმი[ს] ხმარება_მარილი დასაწებელი.
ბედს რომ იტყვიან, არ ვიცი, რა უქო ბედს საქებელი;
ბედმან შეკრიბოს, ჭკვამ ფანტოს, მექნების რა სარგებელი?
63
ბედი არს ქცევა წუთისა, ვით დღისა ნათობ-ბინდობა,
ავდარობა თუ დარობა ცის მოღრუბვლა და წმინდობა;
ხან მოსწვავს ნამთა სიმცირე, ხან ალპობს ღვართა დიდობა,
დღეს მომცემს, ხვალ კი წამართმევს, ამად არა მაქვს მინდობა.
64
ბედს საქოჩრითგან თვალთ უჩინს, ქალის სახე აქვს ბრმისაო;
დაიარების ქვეყანადა, ხელით მძებნელი ქრმისაო;
ვისაც ხელს მოჰკრავს, აიყვანს, ნახავს, გაუჩხრეკს პირსაო,
თუ მოეწონა, დაიჭერს; თუ არა, დასცემს ძირსაო.
65
აწ ბედი, გითხრა მართალი, მე ახლა მამაგონდაო;
რაზომცა სჩხრეკდენ საწუთროს, ბრძენთ ბედი არ მოსწონდაო,
ამად არც ლხინსა, არც ჭირსა გრძლად ბოლო არა ჰქონდაო.
ბედი მას ჰქვიან, ვინც რომე არ მოკვდა, სულით ცხონდაო.
66
ჭკვის უკეთესი საქონლად არა რა საქონელია,
მაგრამ თუ ნდობა გულს აბრმობს, არ ადვილ საშოვნელია.
რაც ხელთ აქვს, მასაც დაჰკარგავს, უმზგავსო საპოვნელია;
საქონელისა შემკრები საქმედა საცოდნელია.
67
ხდომა ბნელს ნათლად აჩვენებს, დანაბრმობს ნათლად მხედველსა;
ხდომა მხრდალს გაჰხდის მამაცად, შებედავს ძნელს საბედველსა;
ხდომა სხვის სწავლას მიიკრავს ეგრეთ, ვით ცერცვი კედელსა!
ნდომა მიიყვანს მიმყოლსა შესარცხვენს, წარსაწყმენდელსა.
68
ფილასოფოსი ეპიკურ გვაუწყებს, ამას გვპირდება:
აგებულობით მყოფელი აროდეს გაღარიბდება.
თუ კაცი ნდომას მიჰყვების, მიდღეში არ გამდიდრდება,
როცა პატარას იშოვნის, მერმე დიდს მაეკიდება.
69
ვის სიყვარული დაიპყრობს და ნდომა დაიმონებსა,
რაც თვით არ მოსწონს, მის მეტსა აღარას მოიწონებსა;
ვარდის კონასა დაფუშავს, ანძალას დაიკონებსა,
მკვიდრს მიჯნურს ზურგსა შეაქცევს, წუთ[ს] გულზე დაიკონებსა.
70
ერთს კიდევ ვიტყვი იგავსა, თქვენგნით დამერთვის თუ ნება:
ზოგს კაცსა საკლმად მიუჩანს თვისი სიმყრალის სუნება;
რაგინდ ბევრს ავსა შვრებოდეს, არა აქვს მისი წუნება,
ხაჭას გულ_ტკბილად უყოვებს და ცოლს კი ებუზღუნება.
71
აწ მე საერო წალკოტი მგონია პატიოსანი;
მიყვარს და მალ-მალ მსურიან მისთა ყვავილთა ყნოსანი,
განვშორდი საღმრთოს ბაღნართა, ვსთმე მის ბულბულთა ოსანი,
მიჰვყევ საწუთროს ზღაპართა, შევიქენ არაკოსანი.
72
ამად ვისწრაფი სათქმელად და არა მცალის საყენად:
თქმულა, საუნჯე უხმარი არა-რად გამოსაყენად.
წალკოტს ვიშენებ, შევიკრებ ხილთ უმჯობესთა ნამყენად;
მოვისთვლი მისთა ნაყოფთა მარგედ, არა თუ საწყენად.
73
ახლა ვსთქვა ჩემი სათქმელი, რაც მაქვნდეს ჭკუვა, გაგება:
უგვანათ დიდთა მძებნელთა პატარაც დაეკარგება;
სულ რომ არა ვსთქვა არარა, ის უფრო არ ევარგება,
მეც მრევენ მერანთ ჯოგშიგან, თუ შევსძელ გაჯაგჯაგება.

დ. უკვდავების წყაროს იგავი
74
რომელმან ცანი, ვითარცა კარავანი შეგვიმზადისა,
ზედ მიადგინა მნათობნი ნივთთა ყოველთა მზარდისა,
მას ქვეშ ქმნა ვით ბაღ-წალკოტნი, რაშიგაც დავით ხადისა,
იგ არს მიზეზი ყოველთა, ფარულისა და ცხადისა.
75
მოდი, მსმენელო, ისმინე, დაჩუმდი, ვიტყვი, სუ, რასა,
უკვდავებისა წყაროთი მოგართმევ სავსეს სურასა,
იხმარე ექსი, დაჰხედე ბრძნად ბრძენთგან ნაექსურასა,
გაშინჯე, სახით ვინც მე შრტოდ გითხარ, მოჰბმია თუ რასა.
76
ვისგანცა იგი სამყარო არს ნათლად აღნაკეთები,
მისგან არს ძირნი და ფესვნი, მორჩნი ყოველთა ხეთები;
იგი არს იმ შრტოს ძირი და მისივე შენაერთები,
დავითს მოჰბმია, რომელსა თავზედ ეპოხა ზეთები.
77
წინასწარმეტყველთ ქადაგეს ბრძანება ღვთის მაგიერი,
გამოგვიცხადეს, გვასწავეს, გვაცნობეს სიტყვა ძლიერი.
ვით ღამე ბნელსა მზიანი მოჰბმია დღე ნ[ა]თლიერი,
ეგრეთ აბრამის ყვავილი, დავითზე ნაყოფიერი.
78
დავით თქვა ღვთისა მაგიერ სიტყვა ძლიერი ერთია:
გარდამოხდესო, ვით წვიმა, საწმისზედ მონაწვეთია;
ვით მან თქვა, ნათლად მობრწყინდა მის ნათლის შენაერთია,
მისვე დავითის ძედ თქმული, იესო ქრისტე ღმერთია.
79
მამისა სიტყვა სახითა, ვით შრტო ძირთაგან, ეხარა;
მიიბა მთამან პოხილმან, პოხიერებით ეხარა.
ძედ სიხარული სოფლისა ქალწულს მარიამს ეხარა,
მით ცრუვ ყვნა ღმერთმან კერპითა ცუდ-მოიმედე მკვეხარა.
80
სიბრძნე მის ბრძნისა არ ძალუც ენას გამოთქმა ბაგითა;
მაგრამ ნათლად ვსთქვა ნათელი, რაც ოდენ მიჩნდეს ბაგითა,
ძირი ვენახთა შრტოზედ რტოდ, ვით ახალ-მორჩი ბაგითა,
აგრევე მზრდელი ყოველთა ვსცანთ გასაზრდელი ბაგითა.
81
რა იგი ჩჩვილი ასაკით სახით აღმორჩდა, ახევდა,
მის უმჯობესსა ნასახსა მსახველი ვერას სახევდა!
მით იკურნოდა სნეული, ბრმა თვალით დაინახევდა,
მისგამო მისი მრხეველი უკვდავებ[ა]სა არხევდა.
82
მას მორჩსა სიკვდილთ მომკვლელი ზედ ერთი ხილი ებადა;
სიმწიფის ჟამი მოსლოდა ნაყოფის გამოღებადა:
ზოგს სასიკვდინეთ მიაჩნდათ და ზოგთა უკვდავებადა,
შეინთქვნენ ერნი, აღიძრნენ ცუდისა განძრახებადა.
83
ერთა თქვეს: მისი ნაყოფი არ არის საქებურიო,
ჰკურნებს და ერთა აცდუნებს, საქმე სჭირს ბეზელბურია;
სჯობია, _მოცავაკვდინოთ, ნუ არის ფეხზედ მდგმურიო.
თორემ და ბევრს ერს მიიყვანს თავისთან ეგ მაცდურიო.
84
ვერ იცნეს, იყო მოსილი ღმერთი კაცობრივ ცმულითა;
კაციც ძნელია საცნობლად, ღმერთს ვინ იცნობდა გულითა!
მაგრამ ნათლად ჩნდა ნათელი, მისის დავითის თქმულითა,
ნახეს და ვერ დაინახეს იმ ბრმითა თვალ_ახმულითა.
85
ელმად სჭვრეტდენ მას მართალსა, ნათელს ბნელით შენამოსრად.
ამად იყვნენ ლეწა-მტვრევით ერთმანერთის შენამოსრად;
ბრძენთა სთხოეს: “სახით შენით მოგვივლინე შენ ამოს რად”.
მოჰხდა, ნახა ბრმათა თვალმან ღაწვნი ცრემლით შენა-მოსრად.
86
მას უცნაურს მეცნიერნი ათორმეტნი უდგნენ მცველად,
ამად რომე მისი საქმე მათ სმენოდათ უფრო ვრცელად,
არ უნდოდათ უჟამურად საიდუმლო გასაცრცველად,
შესცდა ერთი მათგანიცა, იქმნა უცხოდ ზურგმაქცევლად.
87
ის ერთი თორმეტთაგანი იყო მოყვარე ვერცხლისა:
მან აღიშენა სამყოფი, ბნელ, საუკუნო ცეცხლისა,
სიხარბით ნათლად ვერა სცან შარავანდედი მზე ცხლისა,
გაყიდა, სისხლი იტვირთა განმწმენდი ბრალთა მრეცხლისა!
88
განმსყიდველმან რა მსყიდველნი გასყიდულს თავს წააყენა,
რა იხილეს მისთა მცველთა, მიხვდათ გულში დიდათ წყენა,
შაეშინდათ, დასამალად მირბიოდენ შამბთაყენა.
ერთი ტირდა: “რად გავექეც”, ცრემლის გუბი წანაყენა.
89
შეიპყრეს, მისთვის მომზადეს ლურსმან-კვერ-გაზ-მარწუხები.
მის მშობელს ესმა, დაუდგა ავი დღე შესაწუხები,
იტყოდა; “ვამე, მეცემის თავს მეხი მონაქუხები,
ვაიმე გულო, დაგულო, რა მწარედ გაიხუხები!”
90
შემოეხვივნენ გარშამო, დაუწყეს ჭრა და კოდება!
ძის დასჯისათვის დედასა მიხვდა სახმილის მოდება,
შექნა თავს ცემა და ტყება, ტირილი,მოთქმა, გოდება,
მით მის განმსყიდველს ნებითა ხვდა ყელთ საბელის მოდება.
91
ჯვარს აცვეს რა, მოაკვდინეს, აღმდგენელი გარდაიქცა,
სულ შეიძრა ქვეყანა და კლდე განსკდა და გარდაიქცა;
თვის მნათობთა შუქ-ნათელით ბნელდებოდა მაზედ იგ ცა.
ნეტა, როგორ მოისვენებს სულით, მხსნელო, ვინც რომ მიგცა!
92
ჯვარზედ მკვდარსა ერთმან ვინმე გვერდს ლახვრითა უწყო გმერა,
მის ლახვრითა ნაჭერთაგან შექნეს სისხლ-წყალთ გარდმოჩქერა;
გახუკვირდა, რა იხილა, ზედ დაუწყო ამოდ ცქერა,
მან თქვა მისი: “ჭეშმარიტად, მე ეს კაცი ღვთის ძედ მჯერა!”

ე. ჯვარცმის ამბავი
93
ურიათ გმეს და უარყვეს უფალი ტკბილი იესო,
მათ მისი სწავლა მოძღვრება არარად მიიჩნიესო;
Aარ ვიცი, რად ქნეს უგბილთა, ავი რა შეაჩნიესო;
ორსავ გზას წრფელს წინ უდებდა, ხორციელს და სულიერსო,
94
მკვდარს აღუდგენდა, კურნევდა კეთროანს, წყალმანკიერსო;
ბრმას თვალთ უხელდა, ცისცისად არჩენდა ეშმაკიერსო;
უტყვს ენას ძღვნიდა, ყრუს_სმენას, კუტს-საპყარს_სვლას შვენიერსო;
პურს მცირეს დიდად, წყალს ღვინოდ უქცევდა:_ჭამე, სვი ესო.
95
ამის მეტს არას ეტყოდა: _ესევდით ღმერთს ზეციერსო.
მშვიდათ ცხოვრებდით, ნუ უზამთ ერთმანეთს თქვენ უდიერსო;
გაიკითხევდეთ გლახაკთა, ასმევ-აჭმევდეთ მშიერსო.
ღასაც კეთილს იქთ, ღმერთი თქვენ მოგაგებსთ მის მაგიერსო.
96
აწ, ნახეთ, მისად სანუფქოდ რაც მათ მას შეამთხვიესო;
ბოროტისაგან კეთილი შურით ვერ განარჩიესო;
ღვთის საიდუმლო გატეხეს, გულში ვერ დაიტიესო,
თავიანთ მაცხოვნებელი წ[ა]მწყმენდლად მიიცნიესო.
97
ოცდაათ ვერცხლად გაყიდეს, ისიც კი დანაბნიესო;
შეიპყრეს თვისი დამხსნელი, საბელი მოახვიესო;
მაგრა შეუკრეს ხელები, უფალსა არა სთნიესო,
ურიგო სიტყვა შეკადრეს, გალანძღეს, გაათრიესო!
98
ყვრიმალს სცეს თვალებაკრულსა, ჰკითხეს: ვინ გცემა, თქვი ესო?
ფრჩხილთა უყარეს ლერწამი, ნუნები აატკიესო,
ავაზაკზედა გასცვალეს, ბარაბა მათ ირჩიესო!
Bრალი ვერ პოეს, დასაჯეს, პილატე მიუსიესო.
99
ბრალობის სისხლი თავზედა შვილითურთ გარდინთხიესო,
შოლტით სცეს ხელ-დაბანილთა, მსხვერპლს სისხლი შეურიესო.
დაადგეს ეკლის გვირგვინი, გოლგოთას მიიწვიესო;
შესამოსელი გახადეს, ქლამინდი მოახვიესო;
100
ჯვარზედ განაკრეს, ხელ-ფეხთა ლურსმანი გაუწიესო;
წყალი ითხოა, მიართვეს, ძმარში Nნაღველი რიესო.
უგმირეს გვერდსა ლახვარი,_ვაიმე ვითა ვსთქვი ესო!
მოკლეს უბრალო, ბრალითა ქვეყანა შეარყიესო;
101
მზე დანაბნელეს, მთვარეცა, ვარსკვლავნი დააფრქვიესო.
თავს კრეტსაბმელი განაპეს, ბოლომდი შუა ხიესო!
ჯვარით გ[ა]რდმოხსნეს, წაგრაგნეს, ტილოში წაახვიესო;
დამარხეს, მკვდარსაც არ ენდვნენ, გარს მცველნი შემოხვიესო.
102
ქმნა სულგრძელობა მათზედა და დასთმე შენ ჩვენთვის ესო.
დიდება მოთმინებასა შენსა უფალო იესო!

ქმენ სულგრძელობა მათზედა და დასთმე შენ ჩვენთვი ესო.
დიდება მოთმინებასა შენსა უფალო იესო!
დიდება მოთმინებასა შენსა უფალო იესო!

ვ. ტირილი ღვთისმშობლისა
103
მოდით, ყოველნო შვილმკვდარნო დედანო, შეიყარენით!
შემწყნარებ[ე]ლი აწ თქვენი მარიამ შეიწყნარენით,
ისმინეთ მისი ტირილი, თქვენც ცრე[მ]ლნი გარდმოყარენით,
სულს ეცით მისგან ნუგ[ე]ში, Gგულს ჭირნი უკუყარენით.
104
ოდეს იხილა მშობელმან ძე თვისი, ღვთისა ცხებული,
ეკლის გვირგვინით მოსილი, შიშველი, გაკიცხებული,
ჯვარზედა ხელ-ფეხ მიკრული, გვერდსა ლახვარიც ხებული,
ათრთოლდა, ზარით დაეცა, გახდა ვით დამარცხებული.
105
მოედვა მწარედ სახმილი, შეიქნა დადაგულობით;
დაეწო გული და ღვიძლი, ნაწლევნი გათანგულობით.
თქვა: დამეკარგა საწუთრო ჭირნახულ-დაკარგულობით,
დამიჭკნა გულის ყვავილი, გავხდი ვით გალი რგულობით.
106
იცემდა მკერდსა და გულსა, იტყებდა, ესრეთ ტიროდა:
ვით შტოზედ მორჩო ახალო, ფესვ-არსოანო ძირო და!
ვირემ შენს ჩრდილთა ქვეშ ვიჯექ, მე თავი არ მემწიროდა,
ახლაც გვ[ე]დრივარ, უშენოდ არ შემქნა, არ გა[მ]წირო და.
107
ვაიმე თვალთა Nნათელო, სხიო მის მზეთა მზისაო!
სახით ვით ნორჩო, ნაყოფით ძირ-კეთილ, შრტოვ ვაზისაო,
გამარკვეველო, გამწმენდო, მნათობო ბნელის გზისაო,
შენ იყავ ჩემი გამღები სამოთხის კართ რაზისაო.
108
ღა ესმა დედის ტირილი ძეს მიკრულს ჯვარსა ზედაო,
შაემუღაბნა მშობელი და მისკენ გადმოხედაო.
გამოეძრახა, უბრძანა: ეჰა, ნუ მტირი დედაო!
მე წავალ, შენ ჩემ სანაცლოდ იონე გყვანდეს ძედაო.
109
ღა გაიგონა დედამა ხმა ტკბილი თავის ძისაო,
მოხსენდა მის ძის ხელთ-ჭერა, ძუძუთ წოება სძისაო,
მსხვერპლად ისაკის სანაცვლოდ მოვლენა ცით ვერძისაო,
მით მისმან კერძმან ლახვარმან Qჭრა უფრო მიჰკერძისაო.
110
გამწოებული იტყოდა ღაწვთა სისხლითა მღებარე;
არ ვიყავ მამაკაცისა მხურვალებისა მხებარე;
ვით გალს უთესლოდ უცხო ხე ებას ნაყოფის მღებარე,
ეგრეთ შენ მე ბნელს, ნათელო, აწ ვით მიშრტები მთებარე.
111
ძეო, შენს თავსა მნატრიდენ ყოველთა ძეთა დედები;
ბედნიერობას მიქებდენ, მოსწონდათ ჩემი ბედები.
აწ ჩემის ბრალით იწვიან დღეს შენი შემომხედები,
ხელ-ფეხთ დაგრჭმია ლურსმანი, ლახვრით დაგჭრია გვერდები!
112
ვაიმე ლახვარ-სობილსა და გულსა დანა-ვლებულსა,
შენის წყლურების ცეცხლითა დაგულსა, დანავლებულსა,
შენს უკან წუთის სოფლიტგან გულ-კვნესით ხან-წარებულსა!
ძეო, მეტკბობის სიკვდილი სიცოცხლე-გამწარებულსა.

113
ძეო, შენს უწინ გენუკვი ჩემს სულის ამორთმევასა!
გემუდარები, ნუ მიზამ შენ მე ამაზედ თნევასა;
მომკალ, წინაწინ წავიდე, შენი ვახარო ევასა:
იესო მოვა, დაგიხსნის, მორჩები პირველს წყევასა!”
114
სოფელს უხარის, მიიღებს აწ განთავისუფლებასა;
ჩემნი იწვიან ნაწლევნი, ვხედავ შენს ჯვარზედ ვნებასა,
რომელსა ყოველთათვისა დაითმენ, იქ მათს ნებასა.
შენ, ძეო Dდა ღმერთო ჩემო, უფალო, გძღვნი დიდებასა!
115
ჯვარით გადმოხსნეს, წაგრაგნეს არმენაკითა წმინდითა;
დამარხეს, კარი საფლავთა დახურეს ქვითა დიდითა;
დაბეჭდეს, მხედართ უბრძანეს: საფლავს სამ დღემდის სცვიდითა,
მკვდარი არავინ მოგპაროსთ, მას დიდად გაუფრთხილდითა!

ზ. მოთქმა ხმითა თავ-ბოლო ერთი

116
ვაი, რა კარგი საჩინო რა ავად მიგიჩნიესო!
ბოროტისაგან კეთილი შურით ვერ განარჩიესო,
მაცხოვნებელი შენ მათი წამწყმენდლად მიგიჩნიესო,
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!
117
ვაი, რა კარგი საჩინო რა ავად მიგიჩნიესო!
ღვთის საიდუმლო გაგტეხეს, გულში ვერ დაგიტიესო,
ოცდაათ ვერცხლად გაგყიდეს, ისიც კი დანაბნიესო,
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!
118
ვაი, რა კარგი საჩინო რა ავად მიგიჩნიესო!
შეგიპყრეს თვისი დამხსნელი, საბელი მოგახვიესო;
მაგრა შეგიკრეს ხელები, უფალსა არა გთნიესო,
დიდება მოთმინებასა შენსა უფალო, იესო!
119
ვაი, რა კარგი საჩინო რა ავად მიგიჩნიესო!
ავაზაკზედა გაგცვალეს, ბარაბა მათ ირჩიესო;
ურიგო სიტყვა შეგკადრეს, გაგლანძღეს, გაგათრიესო,
დიდება მოთმინებასა შენსა უფალო, იესო!
120
ვაი, რა კარგი საჩინო რა ავად მიგიჩნიესო!
ფრჩხილთა გიყარეს ლერწამი, ნუნები აგატკიესო,
ყვრიმალს გცეს თვალებ-აკრულსა, გკითხეს: ვინ გცემა, თქვი ესო?
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!
121
ვაი, რა კარგი საჩინო რა ავად მიგიჩნიესო!
ბრალი ვერ გპოეს, დაგსაჯეს, პილატე მოგისიესო;
ბრალობის სისხლი თავზედა შვილითურთ გარდინთხიესო.
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!
122
ვაი, რა კარგი საჩინო რა ავად მიგიჩნიესო!
ხელ-დაბანილთა შოლტით გცეს, მსხვერპლს სისხლი შეურიესო;
დაგადგეს ეკლის გვირგვინი, გოლგოთას მიგიწვიესო,
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!
123
ვაი, რა კარგი საჩინო რა ავად მიგიჩნიესო!
შესამოსელი გაგხადეს, ქლამინდი მოგახვიესო!
ჯვარზედ გაგაკრეს, ხელ-ფეხთა ლურსმანი გაგიწიესო,
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!
124
ვაი, რა კარგი საჩინო რა ავად მიგაჩნიესო!
წყალი ითხოვე, მოგართვეს, ძმარში ნაღველი რიესო;
წმინდასა შენსა საღმრთოსა გვერდსა ლახვარი მიესო,
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!
125
ვაი, რა კარგი საჩინო რა ავად მიგიჩნიესო!
მოგკლეს უბრალო, ბრალითა ქვეყანა შეარყიესო;
მზე დანაბნელეს, მთვარეცა, ვარსკვლავნი დააფრქვიესო.
თავს კეტსაბმელი განაპეს, ბოლომდი შუა ხიესო.

126
ჯვარით გარდმოგხსნეს, წაგ[გ]რაგნეს, ტილოში წაგახვიესო:
დაგმარხეს, მკვდარსაც არ გენდვნენ, გარს მცველი შემოგხვიესო.
ჰქმენ სულგრძელობა მათზედა და დასთმე შენ ჩვენთვის ესო!
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!

ჰქმენ სულგრძელობა მათზედა და დასთმე შენ ჩვენთვი ესო!
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!
127
ვაი, რა კარგი საჩინო რა ავად მიგიჩნიესო!
არ ვიცი, რად ქნეს უგბილთა, ავი რა შეგაჩნიესო?
მკვდარს აღუდგენდი, კურნევდი კეთროანს, წყალ-მანკიერსო;
ბრმას თვალთ უხელდი, ცისცისად არჩენდი ეშმაკიერსო.
128
უტყვს ენას ძღვნიდა, ყრუს_სმენას, საპყართა_სვლას შვენიერსო,
პურს მცირეს დიდად, წყალს ღვინოდ უქცევდი,_ჭამე, სვი ესო.
ამის მეტს არას ეტყოდი: ესევდით ღმერთს ზეციერსო!
მშვიდად ცხოვრებდით, ნუ იზამთ ერთმანეთს თქვენ უდიერსო!
129
გაიკითხევდეთ გლახაკთა, ასმევ-აჭმევდით მშიერსო;
რასაც კეთილს იქმთ, ღმერთი თქვენ მოგაგებსთ მის მაგიერსო!
ორსავ გზას წრფელს წინ უდებდი: ხორციელს და სულიერსო.
ამის სანუფქოდ შენ მათა სიკვდილსა შეგამთხვიესო!
ჰქმენ სულგრძელება მათზედა და დასთმე შენ ჩვენთვის ესო,
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!
ჰქმენ სულგრძელობა მათზედა და დასთმე შენ ჩვენთვის ესო,
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!

ც.უკვდავების წყაროს იგავთ ახსნა
130
მან უცნაურმან საცნობლად თავისა ჩენა ინება;
ვით ვეშპის მუცლით იონას ხვდა მესამეს დღეს ლხინება,
ეგრეთ იესოს ქრისტესა საფლავით წამოდგინება.
მისგან ცხოვრების წყარომა ჩვენთვის დაიწყო დინება.
131
ცხოვრების წყარომ დაშრიტა ჯოჯოხეთს ცეცხლის ალები.
ზედ მიესხურა, დამოსა ხორცითვე მკვდართა ძვალები;
ჩაუდგა სული უკვდავი, მისცა აღდგომის ძალები.
ეშმაკთ დაულპო წერილი, ადამს გარდუწყდა ვალები.

132
ეს ის წყარო არს, ძოღანას რომ მოგითხარყე სუ რითა,
მოიღეთ წმინდა ჭურჭელნი, წაიღეთ, ვისაც გსურითა!
ვით საწამლავი გექმნებისთ ჭურჭლითა უწმინდურითა,
გაფრთხილდით, ძმანო, არ მოკვდეთ მყრალ-ზნოანისა ჭურითა!
133
იესო ქრისტე ეჩვენა კართა ხშულთ მცნობთ მსხდომარესა,
გვერდ-ჭრილი, ხელ-ფეხ ნალურსმი იცნეს და განიხარესა.
მიბერა სული, ახარა მან მათსა საყნოსარესა,
კვლავ ქვეყნით ზეცად ამაღლდა, ჯდა მამის მარჯვნით მხარესა.
134
ქვეყნად ძე მოკლეს უგბილთა, არ მამა ზესკნეთოვანი!
იგიცა ისევ განახლდა, ვითარცა ორბი ფრთოვანი;
ძემ ხორცით მოკლა კაცები, ცხოველ ქმნა სული მღვთოვანი,
ადამს სამოთხით განძებულს მით მუნვე მოურთო ვანი.
135
მამას და ძესა და სულსა სიტყვით აქვს განყოფილება,
მაგრამ ერთ ღმერთად ითქმიან, ამას არ უნდა ცილება.
მამა უვნებლად მაღლა ჯდა, ქვე ძეს ხვდა მოცაკვდინება,
სულს რაღა შაეხებოდა, თვალთაგან არ იხილვება.
136
ერთი არს ღმერთი ყოველთა ქმნულთა, მის მიერ ქმნულისა.
ბრძენიც არა ჩანს აღმრაცხი მის სარიცხველთა ნულისა.
ვითარ შესწვდების გონება უცებით ქვე დანთქმულისა!
აქეთ და გაქექთ ნუღარას, გესმოდესთ ჩემის თქმულისა!
137
ვითა ტორუა ქვეყნითგან ცამდის შეიწყებს სტვენასა;
ვერ უწევს, ქვევე ბრუნდების, რომ ვეღარ შესძლებს ფრენასა,
ეგრეთვე კაცი რიტორი რაზომც ამჭერვებს ენასა,
დაშვრების, ვით ჰხამს, ვერ აქებს მას ერთსა ღმერთსა ზენასა.
138
ღმერთი არის თვით ხელმწიფე, თვით უფალი, თვით მჭირველი;
არავინ ყავს მოზიარე, აქვს მპყრობლობა უცილველი.
ღვთისგან ნივთობს ყოვლი ნივთი, ხილული და უხილველი,
სუფევს ყოვლის სულისაგან ძვირ-უთქმელი, უკილველი.
139
მას აქებენ; ანგელოზნი, ცა, ქვეყანა, ბნელ, ნათელნი,
ზღვა, ხმელეთი, ხე, ბალახნი, მთა, ბორცვი, ტყე, მაღნარ, ველნი,
პირუტყვ-მხეცნი, მფრინველ, თევზნი, ვეშაპ, ყოვლნი
ქვემძრომელნი,
ცეცხლი, ქარი, წყალი, მიწა, კაცი ცხოვლად პირმეტყველნი.
140
მზე და მთვარე, ვარსკვლავები, ღრუბელ-ნისლი, ცისსარტყელი,
ზამთარ, ზაფხულ, ყინვა, სიცხე, თოვლი, წვიმა მწყურნებით მრწყველი,
ელვა-ქუხილ-მეხ-ტატანი, ხორშაკ-სეტყვა ხილთ მბერტყელი,_
ყოველი სული აქებდით უფალს იტყვის წინასწარმეტყველი.
141
ღმერთმან ქვეყნად რაც მოჰფინა, ყველა ჩვენთვის განაჩინა;
თვალ-მარგალიტ, ოქრო, ვერცხლი, სპილენძი, თუ ქვა და რკინა;
ჭიაც ჩვენთვის ამუშაკა, ჭიჭნაური აპარკინა,
ჩვენცა გვმართებს ღმერთს დაუთმოთ, სწავლად გვემით რაც გვატკინა.
142
ვიდგეთ, ვიჯდეთ, ანუ ვიწვეთ, ხანსა ცუდად არ დავმზიდეთ;
ვსტიროდეთ, თუ ვიცინოდეთ; ვლექსობდეთ, თუ ანუ ვზმიდეთ,
ღმერთს ვაქებდეთ, ღმერთს ვამკობდეთ, ღმართს დიდებას შევასხმიდეთ,
ღმერთს მივსცემდეთ მადლობასა, პურს ვშჭამდეთ, თუ წყალსა ვსმიდეთ!

თ. ქართველთა და კახთაგან თავიანთ უფალთან შეორგულება

143
ორთა მათ ჩემთა უფალთა ერთად უხსენე გვარია.
თუმცა ძირთაგან შორს იყვნენ, შრტოდ ახლოს მონაგვარია;
ერთი დავითის ძედ თქმული, რომელმან ივნო ჯვარია,
მეორე ვახტანგ მეხუთე, ქართველთა მეფედ მჯდარია.
144
იყო ის ერთი უფალი გლახაკთ ნუგეშის-მცემელი,
მეფსალმუნე და მეტყველი, ღვთის ქებით ბობღნთა მცემელი,
შრტო ძირისაებრ თვისისა ნაყოფის გამომცემელი,
მწყემსი ცხოვართა დამხსნელი და მგელთა არ მიმცემელი.
145
მას მორჩილებდენ ქართველნი, ვით წესი იყო მონისა,
უმისოდ ჭირად მიაჩნდათ ცხოვრება სიამოვნისა;
მაგრამ კვლავ შესცდენ მის გზითა, რა ცოდვის ბურმან მონისა.
ჩაცვივდნენ ცოდვის მორევთა, გზა ვერ სცნეს მადლთა ფონისა.
146
გულ-მანკიერად შეიქმნენ, ქმნეს სამსახურზედ კლებანი,
დაცაივიწყეს მათ მისი ურიცხვი მოწყალებანი.
ზოგიერთს ვისმე შეუხდა ეშმაკის მანქანებანი,
დავით მამისა მისისა დამუსრეს ფსალმუნთ ებანი.
147
გაუორგულდა სპა-ჯარი, ერი მიმცემი ხარკისა,
ბაგით პატივ-სცეს, აჩვენეს გული მტყუვარი ზაკვისა;
უარყვეს მცნება უფლისა, ისმინეს თქმა ეშმაკისა,
რაც თესეს, ბოლოს მოიმკეს თავიანთ ნამუშაკისა.
148
Aსწავლიდიან რჩეულნი თავიანთ ქვეყნის მეფისა.
წაუკითხიან ბრძანება გამოთარგმნილი კეფისა:
იქმენით ხარკის მიმცემნი, აღმსრულებელნი სეფისა.
მოვიდა დიდი ძვირობა, დრო წახდა სიიეფისა.
149
ღვთისმშობელმან ჰრქვა: იწამეთ, ვინ ცით გვიწვიმა მანანა.
ქვეყნად უმამოდ ქალწულსა ძე მარწებინა, მანანა,
პაპად, ბებიად ითნია იოკიმე და მან ანა,
შესანდობელად ყოველთა მით ცოდვა თქვენი მანანა.
150
არ დაიჯერეს, არა ქნეს სარწმუნო დასაჯერები;
დაყრუვდენ, ბრმანი შეიქმნენ, საქმე ქნეს გასასტერები!
თუმც იყვნენ ხუცეს-ბერები, მათაც კარგი ქნეს ვერები,
დამცირდენ მადლით მოყვრები, ცოდვით განმრავლდენ მტერები.
151
დაჯაბდნენ გულად მამაცნი მძლეთა მებრძოლთა მძლეველნი,
ნებით შეიქნენ უბრძოლლად თავისა მტერთა მძლეველნი;
ციხე განუღეს, შეუშვეს დამქცევი, დამამძლეველნი,
მტერი სამკვიდროთ მომშლელნი, ტრფიალთა წამართმეველნი.
152
განუცვდათ შმაგთა ხელობა, ტრფიალთა მიჯნურობაო,
ვერ სძლივეს მძლეთა მებრძოლთა, ვერა ქნეს გულ მაგრობაო,
შეშინდნენ, ტრფიალთ გაექცნენ, შეჰკადრეს უარობაო,
წუთს მოყვარესა დამოყვრდნენ, მკვიდრსა დაუწყეს მტრობაო.

153
ვერ გაუმაგრდნენ, ოდესაც მტერთა დაუწყეს ბრძოლანი,
ნება ყვეს თვისთა მერჩოლთა, არვინ ინება რჩოლანი!
გვირგვინის ცოლი გაუშვეს, ხაჭასთან შექნეს რბოლანი,
ყმად წაუვიდნენ ისასა, იქმნენ მამადის ქოლანი!
154
შეიქნა დიდი მტერობა, თქმა ერთმანეთის ძვირისა,
ამპარტავნობა და შური, ურცხვად გატეხა პირისა;
ავაზაკობა, ქურდობა, გზებზე დასხდომა მზირისა,
ტყვეობა, მოკვლა, ტაცება_ქვრივთა, ობოლთა, მწირისა.
155
მან ბრძენთა ბრძენმან რა ეს სცნა, ბრძანა აღება ხელისა,
რისხვით გაშვება მის თემთა, გარდახდა საფარველისა.
მიუგო: რჯულთა გამრყვნელნო ახალისა და ძველისა!
თქვენცა იხილოთ ამიერ მოსპოლვა საფუძველისა!

ი.საწყაულის მოწყვა ღვთისაგან

156
მათ ღმერთსა სცოდეს, ღმერთმან მათ პასუხი უყო ცოდვისა;
ცა რისხვით შუვა განიპის, ქვეყანა შეიძროდისა;
ვენახთ უწვიმის სეტყვანი, მზგავსი ნახეთქი ლოდისა.
მკალია დასცის ყანებსა, ქარი უქროლის ოდისა!
157
მოუგის დიდი სიყმილი, შემუსრის ძალი პურისა;
აღარვინ იყვის ღვინითა აღმავსებელი ჭურისა.
შემცირდის ხართა ნახნავი, მოსწყდის ნაწველი ფურისა,
ყვნის სასწაული, არ იყვის კაცი მიმგდები ყურისა!
158
უეცრად მეხთა დაცემა, იყვის ელვა და ქუხილი;
ნამი არ გასტყვრის; გოლვამან მოწვის ბალახი, თუ ხილი.
ჭმუნვიდენ, არად შესწევდათ ცოდვის უნანლად წუხილი,
ასე ჰხედევდენ ნიშებსა, ვით ნათელს თვალ-დაწუხვილი.
159
გამოუვლინის ნადირნი, მჭამელნი კაცთა ხორცისა.
მოთხარის მკვდარნი საფლავით, ცოცხალიც ბევრი ხოცისა:
ხმალ-კაპარჭთ რიდი არ აქვნდის, არცა ხელმეხას ტყორცისა,
დედ-მამათ შვილი სალხინო წამზე საჭიროდ მოსცისა!
160
უცხო რამ აქვნდის მას მხეცსა ხერხი და მეცნიერება,
საცხოვარს არას აწყენდის, ვერ ვსცნი რა აქვნდის ფერობა,
საცა რომ კაცსა შემოხვდის, მედგრად იხმაროს მტერობა,
ანაზდად ეცის, დაფლითის, მოკლის და შექმნის სერობა.
161
არც მით მოიქცნენ! შეჰყარა უცხო, უწყალო სენები;
ხოცა კაცნი და პირუტყვნი, ცხვარნი, ძროხა და ცხენები,
კვლავ შეაყენა, მახვილთა სისხლით აღივსო ხევნები,
სრულად აღსრულდა მათზეთა დავითის მონახსენები.
162
ქორონიკონს ქრისტეს აქეთ ათას-შვიდას-ოც-და ერთსა
ცოდვა მათი უმეტესად ესმა, მოეხსენა ღმერთსა;
აღმოსავლით მტერი აღძრა, მოუწოდა კვლავ სამხრეთსა,
ღმერთმან მტერსა მოუვლინოს, რაც ქართლს უყვეს, ან კახეთსა!
163
ქართლის ჭირსა ვერვინ მოსთვლის, თუ არ ბრძენი, ენა-მჭევრი!
იფქლი ღვარძლად გარდაიქცა, ზედ მობრუნდა ცეცხლის კევრი.
ერთმან მტერმან ათს მათსა სცის, ორმან წარიქცივის ბევრი,
მცირედ დარჩა ცოდვისაგან კაცი ღვთისგან შენაწევრი.
164
თურქი, სპარსი,ლეკი, ოსი, ჩერქეზ, ღლიღვი, დიდო, ქისტი,
სრულად ქართლის მტერნი იყვნენ, ყველამ წაკრა თვითო ქიშტი!
მერმე შინათ აიშალნენ, ძმამ მოუდვა ძმასა ყისტი;
თავის თავსა ხმალი იცეს, გულთა მოიხვერდრეს ხიშტი!
165
ვით მამალი სხვის მამალსა დაჰმტერდეს და წაეკიდოს,
მას ცემოს და თვით იცემოს, დაქოჩროს და დაეკიდოს,
რა ორნივე დაღალულნი ძაღლმან ნახოს, პირი ჰკიდოს,_
ეგრეთ ქართლი და კახეთი დარჩა თურქთა, ლეკთა, დიდოს!
166
ამ ამბის თქმა გარჩევითა გულმან ამად არ მინება,
ბევრი ავი გამოჩნდების ჩვენი, მაზე მერცხვინება.
მტერსMშაესმის, იამების, მოყვარეს კი ეწყინება.
რასაც ახლა ვამბობ, ვგონებ, ამაზედაც მხვდეს გინება.
167
ტყუილი ვჰთქვა, ჩემი თქმული შეიქმნების რა სავარგი?
მართალი ვჰთქვა, მეშინიან, ვა, თუ გავხდე დასაკარგი!
კაცს მის მეტი არა აქვს-რა სიკვდილს უკან თან საბარგი,
სულს მიუძღვის ხორცთ ნაქნარი: ავსა ავი, კარგსა კარგი.
168
აწ რომ ავი არ ვაძაგო, კარგი როგორ უნდა ვაქო?
ავს თუ ავი არ უწოდო, კარგს სახელად რა დავარქვო?
კარგს კაცს ვითარ დაუკარგო, რაც რამ სიკარკაცე აქო?
ავს კაცს კარგი ვით უძებნო, ორმოს ჩამსვა, თავს დამარქო?
169
პირს- ფერობა, უკან ძრახვა არა თქმულა საფარსაგო.
სჯობს ტყუილით ქვე ყოფნასა ზე სიმართლით ავიბარგო;
ვაზის მრგველთან ის არ ვაქო, ვინც მის ნაცვლად ძეძვი დარგო,
მაზე სული არ წარსწყმინდო, რა გინდ ხორცით დავიკარგო.
170
მართალს ვიტყვი, შევიქნები ტყუილისა მოამბე რად?
ვერას უქებ საძაგელთა, უფერულთა პირ-საფერად.
მე, თუ გინდა, თავიც მომჭრან, ტანი გახდეს გასაბერად,
ვინც არა ჰგავს კახაბერსა, მე ვერ ვიტყვი კახაბერად.
171
ამისთანას მკურნალს ვაქებ, მილესევდეს ფაზარ-ხუთოს,
არ თუ მასა, უწამლობით პირში სული ამამხუთოს.
ამისთანას ბატონს ვაქებ, მან ერთი ყმა განახუთოს,
არ თუ ხუთი აღარც ერთ-ქმნას, ასე საქმე თავს მოურთოს.
172
მართალია, მძრახველს ძრახნა თვით კი ავად მოუხდების,
მაგრამ ფარვა სიავისა ქვეყანას არ მოუხდების!
წამხდენელთა და მბაძველთა კიდევ სხვაც რამ წაუხდების;
ძრახვავე სჯობს საძრახავთა, ძრახვას კაცი მოუფთხვების.
173
ამად სძრახვენ ვინც ავს ჩადის, კულავ აღარ ჩაიდინოს;
სხვა გაფრთხილდეს, მისებრ ცრემლი თვალთა Aრვინ ჩაიდინოს.
კაცმან უნდა თავითგანვე საქმე კარგა მაიხდინოს,
თორემ ბოლოს ვით იქნების, ავზედ ძრახვა დაიცდინოს?
174
ვინც რომ ძრახვას თაკილობდეს, ნურასა იქს საძრახავსა:
თავის[ი]ცა განიმაგროს, ნუ აფოფნებს სხვის ნიფხავსა.
ჭეშმარიტად ცოდვა უძღვის კაცსა კაცის განმკითხავსა,
მაგრამ ავზედ ავი ითქმის, კარგს არავინ გაჰკიცხავსა!
175
ამას ვსწყინობ: ავნი ავსა თვით იქმენ და სხვას კი სძრახვენ;
ბაძით მორცხვიც გაურცხვდების, უსირცხვილოს თუ არ არცხვენ.
ვინ დაჰფარავს მათ ნათესსა, თვით უმიწოდ ქვიშას ფარცხვენ,
ქვე საწუთროს ქვიტკირსა ზდგმენ, ზე სამკვიდროს ფიჩხით ფაცხვენ.
176
რა გინდ რომე კაცმან მალოს, ჭირი თავსა არ დამალავს,
ვერ გაუძლებს რაც კაცს სენი გულსა უკოდს, სჩხვლეტს და მსჭვალავს.
სხვის არ მკრძალავს რად ემდურის, ვინც თავის თავს არა ჰკრძალავს,
თვით ვერ ხედავს, სხვის საჭვრეტად, თუ არ უნდა, პირს რად ჰკალავს?
177
მე კი ვჰფარავ, მაგრამ ჩემი სატკივარი არა ჰფარავს;
მეტად მწარედ გული მტკივა, მაჟრჟოლებს და ტანში მზარავს!
ვერ მოვითმენ, რომ არ დავგმო, აღმა მხვნელსა, დაღმა მბარავს,
ჩემი ცოდვამც მისცემია ჩემს ამამთხვრელს, ამამბზარავს!
178
ერთი კაცი უკუღმართად ვნახე ერქვანთ ასხამს ფთებსა;
კვლავ მეორე მისებრ მრუდსა მისთვის კაბდოს აკეთებსა.
მხვნელსა ვკითხე:რად ეგრეთ იქ? თქვა: ძალა ხნავს აღმართებსა,
მფარცხვნელმა თქვა: დაღმა ვფარცხავ, აღმა-ხნულსა ეს მართებსა.
179
ვინც რომ ისე უკუღმართად, მრუდათ ხნას და თესოს, ფარცხოს,
ის მე პურსა ნუღარ მაჭმევს, რაც იმ ფქვილით გამოაცხოს.
ვინც ძმის სისხლი გამოიცხოს, ან თვით ძმასა გამოაცხოს,
მისი სული სატანამა, თუ არ კუპრში, რაში გარცხოს?
180
რად გეშინის მართლის თქმისა, ფუ, შენ ჩემო ულვაშ-ბიღო!
ვინც არ გჯერა, ასე უთხრა: მიბძანდი და ნახე თიღო,
მე წილს ნუღარას დამიდებ, რაც შენ მუნით წამოიღო.
თუ გავმტყუვნდე ამაზედა, მე შენ შვიდეულად გიზღო.
181
აწ დავიწყო თქმა მართლისა, მომსმენელნო შემოკრებით,
ზოგნი შინა აქ ბძანდებით, ზოგნი გარეთ, შემო კრებით,
მოვიტიროთ ჩვენ სამკვიდრო თავში ხელის შემოკრებით,
ვით დავკარგეთ ჩვენ ქვეყანა ჩვენდა გარეშემო მტრებით.
182
კახელების აღმა ხნული ქართველებმა დაღმა ფარცხეს,
უწინდელი გათხუნვილი დარჩა კაბდო, აღარ გარცხეს;
ძმამ ძმას სახრე გარდუჭირა, მტერთ კობალი თავში დასცხეს,
ორნივ ერთად შეხრინკულნი დასცეს ქვეყნად, დაანარცხეს!
183
უკუღმართად ხვნა და ფარცხვამ ეს ნაყოფი გამოიღო:
მოგვითხარა ქართლ-კახეთი, ძირ-ფესვიან ამოიღო!
თარჯ-თომრიან ჯიღოანნი გაგვიხადა, ქმნა უჯიღო!
მხამს გიტყებდე მეფის ბიღით, ვარსამისა სავსე მჯიღო.

ია. რუსთ ხელმწიფისაგან ქართველთ მეფის ვახტანგის თავისთან მიპატიჯ[ე]ბა

184
აქ ცხადად ითქმის ყველაი დასაბამ-დასასრულისა,
მეფის ვახტანგის ამბავი, მოწყალის, სიბრძნით სრულისა,
მეზედან ქართლის არაკი, მტერთაგან გაბასრულისა,
მერმე თვით ჩემის თავისა, დაკარგულ-დაბაწრულისა.
185
იჯდა ყაენად შახ-თამაზ, ძე ძისა შააბაზისა.
მან შექმნა ბილწად დრანჯობა, ბევრი ღვინო სვა ვაზისა,
აღარ ახსოვნდის სიმთვრალით ხელში მირთმევა არზისა,
მით სამართალი დაფასდის ცხრა ქანქრად ცხრა აბაზისა.
186
შეყვარებოდა ორივ მას_ლოთობა, მეძაობანი;
მით დაჰბნეოდა, წართმოდა თავისი ჭკვა და ცნობანი.
მუდამ შინ იჯდის განცხრომით, ვერ გასძლის გარეობანი,
მის გამო ვეღარ შეიძლო მან ქვეყნის პატრონობანი.
187
მისგან წამხდარი საქმენი სხვა მოგახსენო რაღანი?
სამხრეთით აღძრა ოსმალო, აღმოსავლეთით ავღანი:
ჩრდილოეთის მხარეს რუსეთსა გილანით მისცა დავღანი,
დაღისტნით ქართლსა, კახეთსა წაართო ყუმაშ-ყავღანი.
188
მით გასახმილდა წინწკალი, გირგლად გარდიქცა სიონი,
მისგან შეირყა მეტეხი, მისგან დაიქცა სიონი;
მან ვახტანგ, ძე ლევანისა, შეიპყრა ბაგრატიონი,
უპატიოდ ყვნა შვიდ წლამდის იგ დიდათ საპატიონი.
189
იყო ჩრდილეთის ხელმწიფე, თეთრის რუსეთის მჭირველი,
თვითმპყრობელობის მიმღები, პეტრე ცხებული პირველი,
პირველ-ჟმურ-ხრმალ-რბილ, პირ-ბლაგვთა მწთობელი, გამომპირველი
ადიდოს ღმერთმან სულითა, ბევრი ყავს მლოცველ-მწირველი.
190
ვირემდის იყო ცოცხალი, რუსეთზე გარდამწვდარია;
ბრძენ-უხვი, მართალ-მოწყალე, სამართალ-დაუმცდარია;
მტერთა მებრძოლთა ყოველთა მან ყველას ხელი დარია,
მოკვდა და თვისის ანდერძით აწ ისევ საქმობს მკვდარია.
191
პეტრეს აქეთნი მეფენი, რომელნიც ტახტზე ჯდებიან,
პეტრეს ბრძანებას მოწმობენ, მის მცნებაზედა დგებიან,
გინდ, უჩნდესთ წინააღმდეგად, მას წინ არ აღუდგებიან,
არს პეტრეს თქმულნი უკვდავნი, მიდღეში არ მოკვდებიან.
192
პეტრეს ხელმწიფის ბრძანებას სრულყოფად არა ზარობენ,
წინ უძესთYმისი ანდერძი, მით დგანან, მითვე მგზავრობენ,
მითვე ლაშქრობენ, ვაჭრობენ, მოდუქან-მობაზარობენ,
მით ჰკვლენ და ჰკარგვენ, რომელნიც მათ წესზედ აბეზარობენ.
193
არს მოსაწონი მნახველთა გაწყობა რუსის ჯარისა,
ათას-ხუთას კაცთ ერთფერად ტანთა ცმა, სხმა აბჯარისა,
მწყობ-რიგად შესვლა-გამოსვლა, ქცევა ვით ბრუნვა ჯარისა,
დამუსრვა ციხის მოქლოთა, მაგროვნად დანაჯარისა.
194
კურთხეულმცა არს ღვთისგან პეტრეს ხელმწიფის ხსენება!
რა საქმე ვახტანგ მეფისა სცნა, მისი შველა ენება;
ზღვა გავლო, დაჰკრა ავღანთა, სოლაღს დაუწყო შენება,
დაღისტანს მიხვდა ღვთის რისხვა, მრავალგზით განაწყენება.
195
ხრმლის სიფოლადეს სპარსთასა ჟამი რამ მიხვდა ლბობისა;
ხმა დაუმდაბლდათ, მოულბათ სიტყვის თქმა ამაყობისა,
რა ნახეს ცეცხლი ნაწვიმი ყუმბარისა თუ ბომბისა.
ვაიმე, კარგთა სათქმელთა ძალი არ შემწევს მბობისა!
196
ხელმწიფემ ვახტანგს მისწერა: მოდი, მიგიჩნევ მამადო,
იესოს ქრისტეს მიენდევ, ნუ მოგატყუებს მამადო;
გიჯობს, მე ზურგი მომყუდო, გულზედა გული მამადო,
მერმე შენს მტერზე მიმიძღვე, ვით თივას ცეცხლებ მამადო.
197
მდივანთ ხელმწიფის ბრძანება რა შეასრულეს წერითა,
დაბეჭდეს, შეკრეს, შეხვიეს ზარქაშის მონაჭერითა.
კვლავ ჩაფარ-ელჩთა უწოდეს სასწრაფოთ გულის ძგერითა.
უთხრეს: თუ ჩქარად არ ივლით, ვერ გასძღეთ მზისა ცქერითა!
198
მათ ჰკადრეს “ტოჩას სუდარი”, სიტყვის თქმა მათი სწრაფისა.
ცხენთა შესხდენ და გაქუსლეს, სიტყვა თქვეს რა მუქაფისა.
მესამეს მწუხრზედ, ნობათთა რა ცემა იწყეს დაფისა,
შევლეს ციხე და ქალაქი, კარები სეიდაბისა.
199
საღამოს ჟამსა ხალვათად მეფე თვით იჯდა მარტოდა;
ქვეყნის არევის მიზეზით გულს სევდა მას მიმატოდა.
მაღლითგან ნახა, სირბილით კიბეზე კაცი ახტოდა,
რასაც ის კაცი იტყოდა, გულითაც მას ინატროდა.
200
ვით სითბოთ ვარდმან ყვავილი, სუნი გამოსცეს იამა,
დაბუხებულმან, ნაზამთრმა მხარი აღისხას ჭიამა,
დიდის სიცხითა მაშვრალსა აამოს სიო-ნიავმა,_
ეგრეთ ხელმწიფის ბრძანება მეფეს რა ესმა, იამა.
201
რა მოეხსენა მეფესა ამბავი საამურია,
ჭმუნვა განაგდო, გარდუწმდა,გულს ეკრა რაც ჯანგ-მურია;
მალ-მალ იკითხის ამბავი, ბრძნად მას მიუპყრა ყურია.
კვლავ მოიტანეს ვახშამი, სუფრად გაშალეს პურია.
202
შეიქნა წვევა ჩუმ-ჩუმად ვაზირთა, თანგანმზრახისა,
გაგრძელდა სმა და პურობა, ხმა წინწილისა, ვახისა,
შაეტყობოდათ, განთიად ჩაცმა არ სწადდათ თალხისა,
ეგონათ სწორედ ტრიალი მრუდის საწუთროს ჩალხისა.

იბ. რჩევა ქართველის ბატონისა

203
შეკრბენ ქართველთ ბატონ-ყმანი, ერთად თავი მაიყარეს,
დასხდენ რიგით, ივეზირეს, წინ წიგნები დაიყარეს.
ვინც ხედევდა ბოლოს საქმეს, იმათ არად განიხარეს,
თქვეს თუ: უფრო წავხდებითო; მაგრამ ზოგთ კი განიკმარეს.
204
გამკმარველთა უპასუხეს: გეტყვით, ძმანო, ვერ გეთნებით,
ვერა ბძანეთ ეგე რჩევა კაის ჭკუით, კაის მცნებით,
ქრისტიანის ხელმწიფისა ხელ-დებულნი შევიქნებით,
ჩვენ მაგაზე რად წავხდებით, თუ არ უფრო გავკეთდებით!
205
მათ მიუთხრეს: თუ უჭკო ვართ, ნახავთ, ბოლოს გამოჩნდების;
არც ჩვენ ვსწუნობთ, კარგი არის, თუ ეგ საქმე მალ მოხდების,
მაგრამ მტერნი შეგვიტყობენ, ყველა ჩვენზე წამოდგების.
ვირემ რუსნი გვიშველიან, მანამ ჩვენი გარდაგვხდების.
206
ვითარ ირემსა მაშვრალსა წყაროსა წყალი სწყუროდა,
ეგრეთ მეფესა რუსეთის ხელმწიფის ნახვა სუროდა;
ამჯობინებდა წასვლასა, თუმცა არ მიეშუროდა.
ვინც არ ემოწმის, მაზედა ერთგულად არ უყუროდა.
207
რა მეფის ნდომა შეიტყვეს, ყმათ რჩევა შექნეს სხვაფრადა,
შეჰკადრეს: რადგან არ იშლით, სჯობს რომ წაბრძანდეთ ჩაფრადა;
გარს მტერი გვადგას ამდენი, ასს მთას ეყოფის მკაფრადა,
ვინ იცის, ჩვენზედ მოვიდნენ, თქვენ მოგვეშველნეთ საფრადა.
208
თუ წაბრძანდებით, წაბრძანდით, ხანსა ნუღარას დაზმითა;
თან ცოტა ყმანი იახელ, ნუ გაეწყობი რაზმითა,
ფარვით იარე გზაზედა, არ მეფეთ მოსაკმაზითა,
მტერთა არ გიგრძნან საწადი აშკარად ანუ აზრითა.
209
მან ბრძანა: ვითარ ვიკადრო მეფემან საქმე ქურდული,
დავფარო ქრისტეს კვართი და ქნარი დავითის, შურდული;
თან არ ვიახლო სპა-ჯარი, ჩაფრულებრ შევქნა ძუნძული,
ვითარ-ღა ვნახო ხელმწიფე, ან უცხო თემთა კუნძული!
210
სჯობს, შევიყარო ლაშქარი, ვქნა მისი ანგარიშები;
ჯერ ჩემთა წინააღმდგომთა დავსცე ზარი და შიშები,
წავიდე, განჯის მომთხრელთა დავდვა მუქაფის ნიშნები.
ღა გამოვბრუნდე, კვლავ ვნახო რუსების შუბ-ფარ-შიმშები.
211
ყმათ ჰკადრეს: თუ ეგ ხდებოდეს, თქვენ რჩევას ვინ დაგცილდესა?
კარგია, თუ კაცს საწუთრო გრძლად საქმეს დააცლიდესა,
წაუბორძიკოს არ ფეხი გზასა, რაზომსაც ვლიდესა.
მაგრამ რაღა ვქნათ, თუ ლხინსა სწრაფ ჭირად შეგვიცვლიდესა!
212
მეფემ აღარა ბრძანა რა, ინება თვისი წადილი;
გულში დაესკვნა საქნელად იგი პირველი ქადილი.
გათავდა რჩევა, გარდასწყდა! Mან მაითხოვა სადილი.
ბოლოს მხედველთა საცრემლედ გაშალეს ხელის მანდილი.
213
ტიროდენ, ამას იტყოდენ: ახლა არს ჩვენი დავსება!
ვერ მოგვიხდების კარგათა ამდენი წყვეტა, ტმასება.
მესამე კიდევ მოიბა, ორი საბელი Yთავს ება.
სამი ვეშაპი ერთს ლომსა აწ ვითარ მოეთავსება?!
214
მეფეს სძრახევდენ, იტყოდენ ეგევითარსა გმობასა:
სამს დიდს ხელმწიფეს პირს აძლევს, სამგან იკეთებს ყმობასა!
ყეენის სპასალარია, თავს ირჭვამს მის რაყმობასა!
რუსთ ხელმწიფესთან მამაობს, ხვანთქართან ჩემობს ძმობასა!
215
ჩვენს ჭკვაში ესე საქმენი არ არის მოსაწონარი:
რა სამთავ ცემა შაექნასთ, ჩვენზე მათ შექნან ონარი,
გარს მოგვეჭიროს მუხრუჭი, არსით ჩნდეს მოსაფონარი,
ვიქნებით შვილთა ჩვენთაგან გინებით მოსაგონარი!
216
ბევრნი ბევრს რასმე იტყოდენ, მაგრამ ვინ მოუსმინებდა?
მეფე იყო და ბრძანებდა, იქმოდა, რასაც ინებდა!
შემოიყარა ლაშქარი, თვალს ვერვინ გარდაწვდინებდა,
წავიდა, განჯის მიდამო[ს] სისხლის ღვართ მოადინებდა.

იგ. მტერთაგან მეფის ვახტანგის ყეენთან შესმენა და ყეენისგან ქართლის წართმევა და კახის ბატონის მიცემა

217
რაგინდ კაცი სნეულობდეს, გვიან მოკლავს ერთი ჭირი,
რა მეორეც ზედ დაერთვის, მით საქმე აქვს გასაჭირი,
წახდენის დროს მამა-შვილთაც არა ჰქონდათ ერთი პირი,
არჩევდიან, არ მოსწონდათ ერთმანერთის ნავეზირნი.
218
ორთავ შუვა მტერს ეშმაკსა ჩამოეგდო რაღაც შური,
მისგან წახდა, დაგვიანდა საქმე კარგი, დასაშური;
ვერა ნახეს რუსთ ხელმწიფე, ვერ აჩვენეს სამსახური,
ყეენზედაც ავად დარჩნენ, მათ დაკარგეს ორგნივ პური.
219
ერთმანერთის ნავეზირი მათ მოსწონდათ ამად არა:
მამა რუსეთს იზიდევდა, შვილი ყეენისა კარა.
მათმან სვემა და სოფელმა სხვა რიგად რამ მოაგვარა,
ვერც მამამ და ვერცა შვილმან მოსახმარი ვერ იხმარა.
220
ყეენის კარს მეფე ვახტანგს ბევრნი მტერნი უდგნენ მზირსა:
რასაც ავსა უნახევდენ, აძახებდენ მისთვის გზირსა;
ყეენს ჰკადრეს: გაგიარმებს ვახტანგ ახშამს და აზირსა,
პირი მისცა საღალატოდ ეთმანდოლეს_თქვენს ვაზირსა.
221
ესმა ყეენს რა ღალატი, იქმნა გულში შენამკრთალი,
გამოძებნა და შეიტყო, ყოველივე სცნა მართალი;
დაიჭირა ერთმანდოლე, განუწესა სამართალი,
უსიკვდილოდ დანასაღა, აღმოსთხარა ორივ თვალი.
222
ხანი გამოჰხდა მცირედი, დღე წავიდა არ მრავალი;
კიდევ ჰკადრეს: მუხანათობს ვახტანგ გურჯისტანის ვალი,
თქვენ გიჭირს და არას გშველის, არის რუსეთს წამავალი.
თქვენცა გმართებს აწ გარდახდა, თქვენზედ დადგა რაც მან ვალი.
223
აწ მეორედ მეფე ვახტანგ რა რომ ყეენს შეასმინეს,
თითქმის ასე განირისხეს, ჭკუვისაგან შეაცდინეს.
ვახტანგ ქართლში ბრძანდებოდა, სხვაფრივ ხელი ვერ აწვდინეს,
ჩამოართვეს ქართლი, მისცეს ერეკლეს ძეს კონსტანტინეს.
224
კონსტანტინეს თათრის ენით ერქო მამად-ყული-ხანი,
იყო სანახავად ვარგი, მკვეთელობით უჩნდა ფხანი,
ისპაანის ტარუღადა მორჭმით იჯდა კარგა ხანი,
ავის კაცის თავ-სავარცხლად აქვნდის კარგი მოსაფხანი.
225
ჯერ კახეთი, მერმე ქართლი, ორივ ერთად მას უბოძა;
ყაენს სახლი ექცეოდა, სვეტად, ბურჯად მას უბოძა:
მოსწერა, თუ: ვახტანგ ჩემთვის რკინის ხრმალი დანაძონძა,
შენ გამოხსენ, განარჩიე, რაც რამ მათგან გამოკონძა!

იდ. რჩევა კახის ბატონისა

226
გაბრძანდა კახი-ბატონი, განიდგა კარავ-სევანი;
მიიხმო მდივან-ვეზირნი, ბრძანა დიდებულთ წვევანი.
შემოყორუღეს ყაფიჩთა, იმგრგვლივ მოავლეს დევანი,
დასხდენ და შექნეს საქმისა სამჯობინარის რჩევანი.
227
უბრძანა კახმან-ბატონმა ძმასა, ყმათა და მონათა:
“სიბრძნით მიჰხედეთ უღელთა ჩემთა სასწორის წონათა;
მე ერთი ხმელი კაცი ვარ, ძე არ მყავს, ვარ ბერწოვნათა,
რაც თქვენ გიჯობდესთ, არჩიეთ შვილთათვის მოსაწონათა”.
228
“მე ღმერთს წინაშე უცილოდ სიტყვის მთქმელი ვარ მართლისა;
სწორედ გარჩევა საქმისა წესია მოსამართლისა;
თუმცა მიბოძა ყეენმა, არ მხამს მიღება ქართლისა,
ამად რომ მტერთგან დამდნარნი ვართ, ვით ნაღვენთი სანთლისა”.
229
“მე ვახტანგს მეფეს შევრიგდი, პირობა მივეც ძმობისა,
შევფიცე, ვით-ღა ვიტვირთო ეს საქმე ფიცთა გმობისა?
თუ მე არ დავსთმობ, აწ მისგან უფრო არ დაითმობისა.
ვარჩევ, სჯობს ფიცთა გატეხას გატეხა ამ რაყმობისა!”
230
“ესეც ვიცი. შემიტყვია, ჭკუვა მიჭრის, გული მიგნებს;
მეფე ვახტანგ ამ რაყამსა არც ისმენს და არც იწიგნებს.
თუ ქართლსა ვსთხოვ, ამეშლების, ფიცხლავ იდებს ხრმალზედ იგ ნებს,
უნდა რომე ამ საქმითა ძაღლს აჭმევდეს ძმა ძმის შიგნებს!”
231
“მე კაცი ვარ ხორციელი, სულ ხომ ცას არ შავბერდები;
ვით ვყოფილვარ მიწა-მტვერი, ისრევ ისე გაჰვმტვერდები.
მე მტრად სხვანიც მეყოფიან, ძმასა რად-ღა დავმტერდები?
იმას ისრევ ქართლი ქონდეს, მე ჩემს კახეთს დავსჯერდები!”
232
“მოვისვენებ სანამდის ვერ, სანამ ლეკზე ჯავრს არ ვიყრი;
მე ჩემს ძმაზე სამტეროდა არაოდეს ჯარს არ ვიყრი!
კახეთს კარგა განვამაგრებ, შემოვზღუდავ, კარს შავიყრი…
თქვენ რას ბრძანებთ ამისასა, ეს ასეა ჩემი ფიქრი!”
233
კახთ მიუგეს: “ვინც დაიკრას თვისის ხელით თავში ცული,
თავის ნებით წასაწყმენდლად ამოიძროს პირში სული;
რად გინდა რომ გაიბრუნო ღვთის წყალობა კარს მოსული;
შენ რომ შვილი არა გყვანდეს, ჰა ძმა შენი და ძმისწული!”
234
“რაც ღმერთს შენთვის მოუცია, რაღად ჰკარგავ შენის ნებით?
შენ რას გავნებს, რომ გასტეხო ფიცი ხელმწიფის ბრძანებით?
ჩვენ თუ იმის ბრძანებასა წინაღდგომად შავექნებით,
ვით თქვენ ბრძანეთ: “ვართ დამდნარნი”, მაგით უფრო დაცავდნებით”.
235
“სჯობია, რომ აღასრულო ეგ ბრძანება, რაც წინ გიძე.
თეიმურაზ მიუგზავნო, თქვენი ძმაა, მისი სიძე,
მამი-შენის ერეკლესი მაზე დიდი ამაგი ძე,_
თუ გისმინოს, შეიძინე, თუ არა და, განიღვიძე”.
236
მან უბრძანა: “კახელებო! გამიგონეთ, ვიტყვი სწორად:
ყეენს შიშით თავითგანვე გაუხდივართ ერთი-ორად;
ახლა როდის შეგვაერთებს, საქმე გვიგდო მოსაღორად,
ქართლი მომცა ძმათ საჩხუბრად, ამხანაგთა მოსაშორად”.
237
“ერთსა კაცსა ცოლი, შვილი ყვანდეს ტვირთად; ზურგთ ეკიდოს,
არა ქონდეს სახლ-სამყოფი, ფეხი ვერცად მოეკიდოს,
უკანიდამ მტერი სცემდეს, წინ მოყვარეს წაეკიდოს,_
იმისთანას უგუნურსა უნდა ცეცხლი წაეკიდოს”.
238
“მართალს ვიტყვი, არ დავიშლი: მძულს ტყუილი, სიტყვა მრუდი.
მე მას მამად მოვიკიდებ, ვეშვილები, თუმცა უნდი;
გარს გვარტყია ვით სარტყელი, სულ სხვა-და-სხვა მტერთა გუნდი.
ჩვენ ერთმანეთს ხმალსა ვსცემდეთ, ეგ რჩევა არს დიაღ ცუდი!”

იე.წიგნის მიწერა კახის ბატონისაგან ქართველთ ბატონთა: მეგობრობის თხოვნა

239
მოსთხოვა გურგენს მდივანსა ქაღალდი, საწერ-კალამი;
დახატა ცეცხლი გალავნად, შუვა ერთ გორად წალამი,
ზედ ორის ქვეყნის იგავი, მაზე თავდახრით ალამი,
ერთზედ დასწერა “ფეშქაშ-დურ”, და მეორეზე “სალამი”.
240
მისწერა ვახტანგს: “შენ მამა, ჩვენ ვიყვნეთ შენი შვილები;
თუმცა მიბოძა ყეენმა, მე ქართლსა არ გეცილები.
გარს მტერთგან ცეცხლი გვედების, შუვა ჩვენ ვსდნებით ცვილები,
სჯობს, რომ ჩვენ ერთნი შევიქნათ, აგებ გვეღირსოს ძილები”.
241
“აწ გვიწყალობეთ პასუხი, თქვენგნით რა გვებრძანებაო.
თქვენი არ ჭვრეტა, შორს ყოფნა გონებით არ გვეთნებაო;
გვწადიან თქვენი გვერთ ხლება, თუმცა დაგვერთვის ნებაო,
მანდ გიახლებით, მოგვმადლეთ მამაშვილური მცნებაო”.
242
რაღას ვაგრძელებ სიტყვასა და ვამბობ ყენებ-ყენებით..,
მისცეს წიგნი და წაიღეს წამღებთა ცხენებჭენებით;
მიართვეს მეფე ვახტანგსა მოციქულთ გამომჩვენებით.
აქ ნახეთ, საქმე კეთილი ვით გაბოროტდეს ენებით!
243
მეფემ რა წიგნი გაშინჯა, სცნა ტკბილად მიწერილობა,
ბრძანა დიდებულთ მოყმეთა ერთბამად თავ-მოყრილობა:
აჩვენათ ქვეყნის იგავი, დროშისა თავდახრილობა.
იესე მეფემ რა ნახა, ჯავრით ხვდა წარბთ შეყრილობა.
244
სალამს, ალამს, ცეცხლსა, წამალს, ფეშქაშ-დურს და ქვეყნის იგავს
სთარგმნიდიან ვეზირები, იტყოდენ, თუ: ეს რას მიჰგავს?
მეფემ ბრძანა: რაც ხილია, ეგ სუყველა ჩვენს ბაღში რგავს;
ყველა კარგად შემიტყვია, ვერას ვხედავ მაგაშიგ ავს.
245
ზოგთ მტრობით ნარმა დაფარეს, ჭოთი აჩინეს ნუქარად,
ათარგმნეს ნაფეშქაშევი თხოვნადვე, არ ნაჩუქარად;
სიმდაბლით დროშის თავდახრა თავის დაქნევად, მუქარად.
შუვა წალმად თქვეს ქართველნი, გარს ცეცხლად კახნი მუშქარად.
246
მეფე ბრძანებდა: “მაგაში არა არის-რა ფლიდობა,
ფეშქაშ-დურ ქართლის მოძღვნა არს: სალამ-ალამი მშვიდობა;
გარს გალავანი ცეცხლისა გარეშე მტერთა დიდობა;
წალამნი ჩვენ ვართ ორნივე, გვხამს ერთმანერთის მინდობა”.
247
“ამად გვისახავს ერთ გორად ორისავ ქვეყნის წალამსა,
მას ღვარი ვეღარ შესწვდების, ვერც დაშლის, ვერცა წალამსა.
მშვიდობას თხოვლობს სიმდაბლით, ამად თავს უხრის ალამსა,
ქართლს ისევ ჩვენვე გვანებებს, კახეთით გვაძლევს სალაამს.”
248
“თუ ორად დადგას, იქნების ორივ პატარა გორები;
დაქროლებს ქარი, გარდაქცევს, ზღვას შერთავს ნიაღორები,
ტიალთ ვენახთა მოსჭამენ დათვნი, ძაღლნი და ღორები,
წარწყმენდილი არს, ვინც რა თქვას ძმასთან ძმის დასაშორები”.
249
მანვე ბრძანა: “სჯობს ვარჩიოთ, ჩვენ უბრალოდ არა ვბოდოთ:
მართალი ვსცნათ, რაც გვიჯობდეს, გულის ზღაპრით ღმერთს არ ვსცოდოთ,
მოუნახოთ წყლურთ წამალი, ზედ სალბუნი მას შემოვდოთ,
რადგან იმას მოსვლა უთქვამს, ჩვენცა გვმართებს მოუწოდოთ.
250
“აქ მობრძანდეს, ჩვენ გავშინჯოთ, ის მოიქცეს რასაც სახით;
თუმცა გვმოყვროს, მდაბლად ბრძანებს;თუმცა გვმტერობს_ ყადავახით;
ხილთა ტკბილთა და მწარეთა შაეტყობის გემოს ნახვით,
თუ ვერა ვსჭამ ხილს სიმკვახით, დავარბილებ, დავბეჟ ქვა-ხით”.
251
იგ რაც რჩევა მეფემ ბრძანა, დაემოწმნენ მას ვეზირნი;
ერთმანეთის შესაყრელად დანამტკიცეს, შეკრეს პირნი.
მაგრამ მაზედ წინაღმდგომნი, ვით ერქვანთა ხისა ძირნი,
მათ კეთილთა მოგზაურთა გამოუჩნდათ გზაზედ მზირნი.

ივ. ჩხუბის ჩამოგდება ქართველის ბატო[ნ]ისა კახს ბატონთან

252
ვახტანგს კონსტანტილეს წიგნი მოეწონა, რა გაშინჯა;
ბრძანა: კარგად გაუსაზღვრავს, თუ კი აღარ გარდაბიჯა.
მან მას კაცი გაუგზავნა,- მობრძანდიო- დაპატიჯა.
ეს იესეს მეფის გულსა, ვით ლახვარი, ხვდა, დაღრიჯა.
253
იესემ თქვა გულსა შინა: “ჩემი ძმა არს ჩემი მტერი!
პატიმრობით დამაბერა, დამითეთრა თმა და წვერი;
აგრე როგორ დავბრმავდები, შევიქმნები გიჟი-სტერი,
მე იგ ორნი შევათვისო, მე კი დავრჩე ვით ოხერი”.
254
“ჩემზედ იგი რად ვაცინო, ჩემი დღენი მისგან ვსტირი!
სამ წელიწადს ბნელში დამსვა, არ მაჩვენა მზისა პირი;
ერთი იყო, ისრე მიყო, მან იხსენა ჩემზედ ძვირი,
ახლა ორად გამიკეთდეს, რაღად მინდა მე სხვა ჭირი?”
255
იხმო ბერი დოდოველი, ვით მოწაფე მოძღვრად ინდობს;
უბრძანა, თუ: ჩემო ბერო, ეს ჩემი ძმა ეშმაკ-ფლიდობს.
არას კაცსა არ კადრულობს, ამპარტავნობს და გულდიდობს:
მე ძმა ვიყავ, არ დამინდო, კახ- ბატონსა ვით დაინდობს!
256
კახეთშიაც დიდათ წყინობს იმის გაბატონებასა,
აქ თუ მოვა, ფიცხლავ მოკლავს, მოხვეჭს იმის ქონებასა.
რადგან მადლის მოღვაწე ხარ, სთმობ ამ სოფლის ცხროვრებასა,
შენ ის სიკვდილს მოარჩინე, ღმერთი მოგცემს ცხოვნებასა…
257
რაღას ვაგრძელებ: გაგზავნა მან ეპიფანე ბერია,
მისწერა კახსა ბატონსა: ,,ჭკვა თუ არ გარდაგერია,
რომ მოხვალ, როდის დაგინდობს, მოგკლავს, ეს შენი მტერია
შენს სისხლსა ვინ-ღა მოჰკითხავს, კაცი ხარ ერთი ღერია.
258
თუ მაგას იტყვი, შენ რომ გყავს ძმა, შენი ნახევარია,
ეგ სიძე არის ამისი, ქალი ყავს, მით მოყვარია.
შენ სავარცხელი შემწედ გჩანს, და მაგას ქრისტეს ჯვარია,
ამისთვის ეგეც ამისი საწადლის მომდევარია.
259
თუ ეგ ყეენმა შეგიტყო, წაგართმევს ბატონობასა;
შენს ძმას ხომ არას მიგიცემს, მტერობს ქრისტიანობასა.
თავად თვით ბრძანებთ_ ,,დავმდნარვართ, უფრო დავიწყებთ დნობასა”,
აწ რომ ყეენი დაჰკარგო, ვინ გიზამს მის ოდნობასა!
260
მე დამიჯერე, ნუ მოხვალ, თორემ გაებმი ბადესო;
ნუ მიეცემი ნებითა შენის წახდენის მწადესო;
მე შემიტყვია მართალი, რაც ამათ მოგიმზადესო,
მკვახეს ხილსავით ქვა-ხითა დაბეჟა დაიქადესო.
261
მიმავალსა წინ დაუხვდა კონსტანტილეს იგი ბერი,
გარდახდა და თაყვანი სცა, ხელში მისცა მინაწერი.
მან გაშალა, წაიკითხა, დაიქნივა თავ-კისერი,
ფიცხლავ უკან გამობრუნდა, განამჟღავნა არაფერი.
262
მისთა ლაშქართა რა ნახეს უკანვე გამობრუნება,
უკვირდათ: “ნეტარ ბატონმა რაზედ იცვალა გუნება;
რად მოინდომა უწინვე, არ იყო მისი თუ ნება?
ჯერ კი თქვა, მერმე უკუ-თქვა, რასთვის იკადრა მტყუვნება?”
263
სძრახევდენ კახსა ბატონსა: საქმე ვერ მოყავს გზიანად,
უჯობდა ქართველთ ბატონსა შეყროდა თავაზიანად.
ძმა ძმისა საზიანოსა თუ არ მიიჩნევს ზიანად,
ორივ მტერთაგან დაიწვის სახლ-საბძელ-კალო ბზიანად.
264
მიმავალი მიუთხრობდა ამხანაგი ამხანაგსა:
დღეის იქით ამ საქმითა ნიშანს ვერა ვხედავ კარგსა;
ორს ეძიებს, მაგრამ ერთსაც ვხედავ მისთვის დანაკარგსა.
მის დროს ნახეს, ქართველები ხელს ატანდენ უკან ბარგსა.
265
დაუცარცვეს კახ-ბატონსა ჯორ-აქლემნი კიდებულნი,
დასჭრეს ზანდუკ-მაფრაშები, ამოიღეს შიგ დებულნი;
მიეშველნენ, ვეღარ მისწვდნენ უკან გამოკიდებულნი,
ჟამი შეხვდათ უჟამური, საღამო და ბინდებულნი.
266
კახ-ბატონსა კახთ აყვედრეს: “უღლით ტოლი გამოგეშო;
ვისიც გაქვნდა შენ იმედი, მისგან დარჩი უნუგეშო,
ტახტის ნაცვლად დორ-სუზანიც ქართველთ აგაცალეს ქვეშო,
თუ ამ საქმეს ვერ გაზრდიდი, გიჯობდა, რომ არც კი გეშო”.
267
მან უბრძანათ: “რას ნიშნს მიგებთ დიდის ვალის გარდამხდელსა?
ვინავარდე, საქმე ვსჩხრიკე, ვსცან და მოველ სახადელსა,
ახლა ყველას აღვასრულებ, მაგა თქვენსა საწადელსა!
ვიქ თქვენსა და მოგაგონებთ რჩევას ჩემსა აწინდელსა!”
268
,,არ მინდოდა, გამარისხეთ, შემამყარეთ გულსა ჯავრნი;
მე მზასა ვარ, თქვენ მომზადდით, შეიყარეთ ახლავ ჯარნი.
მოირტყენით საომარნი საჭურველნი, ტანთ აბჯარნი,
წავიდეთ და დაუმტვრიოთ კარნი მაგრა დანაჯარნი!”
269
“მე მინდოდა ყოფილიყო ჩვენში სიყვარული ძმური,
ჩამომეგდო რიგი-წესი, სამართალი ბატონ-ყმური.
არ ინებეთ, არ მოჰშალეთ ერთმანეთში თქვენი შური,
ცოდვა-ბრალი თქვენს კისერთა, თუ რამ მოჰხდეს უწესური!”

იზ. კახის ბატონისაგან ბერების მოციქულად გაგზავნა ქართველთ ბატონთან და ქართლის თხოვნა
270
პირველად ჯერ ეს მისწერა: “მე თქვენი ნახვა მსუროდა,
კიდეც წამოვალ, მოგმართე, სასწრაფოდ მამეშუროდა;
მაგრამ მომესმა, სასმელთა მასმევდი, რაც არ მწყუროდა.
ვეღარ გიახელ, ამაზედ ნუთუ შენ დამემდურო და?
271
ღმართმან იცის, ვაპირებდი საქმეს კარგა მონაგვარსა;
არ მიმინდევ, სახე უცან მახეს, შენგნით მონაგარსა;
განგერიდე, რად მომხვიე გასაცრცველად მონა გარსა?
არას გთხოვდი, თუ დამხსნოდი სიყრმით ჩემით მონაგარსა.
272
ეგე ჩემი საქონელი გამოგზავნე, არ დამხუთო.
მორიელის ნაკბენარსა, სჯობს, მომასწრა ფაზარ-ხუთო.
შენ ოთხ რიგად გული დამწვი, არამც მე კი განვახუთო,
მერმე დამგმობ, დასაწვავად წამისვაო გაძრახ უთო”.
273
მათ მოეწერა პასუხი ადვილად მოსაშორები:
ვინ დაგიცარცვათ, არ ვიცით, ლარ-კიდებულნი ჯორები;
ეგ ჩვენს კაცს არვის უქნია, გსმენიათ მრუდი ჭორები.
რაც თქვენში მგლებმან დაჭამოს, ჩვენ ვითარ გიზღოთ ღორები?
274
კახ-ბატონს ესმა რა მათგან გულს ლახვრად დასაძგერები,
კვლავ მოციქულად გაგზავნა ჩინით რჩეულნი ბერები;
მისწერა წიგნი მართალი და ფიცი დასაჯერები:
“ჩვენ ერთმანეთსა ნუ ვახდენთ, თორემ წაგვახდენს მტერები”.
275
“ორგულთა სიტყვას ნუ ისმენ, გაფრთხილდი, ნუ მოსტყუვდები,
გასწყერ, დასჭერ და დახივე მტყუვანთ ტყუილის გუდები;
თუ არ ღვთით, ვერას დააკლებს მკალიას ტარბის გუნდები.
თუმცა ლომი ხარ, ვეშაპთა ვერ სძლევ, გრძელი აქვთ კუდები”.
276
“გირჩევ, ნუ აქცევ ზღუდებსა, შენს ზურგის მისაყუდებსა,
ერიდე, ნუ შლი, ნუ ფუტკნი სახით არწივთა ბუდებსა;
იყავ, ვით ტრედი, უმანკო, უფრთხილდი შენსა ხუნდებსა,
თორემ კლანჭს გიკვრენ არწივნი, ჭირნახულს გაგიცუდებსა!
277
“ნუ ჰგონებ, კაცი თვით იყოს მდიდარი განაკეთია,
ანუ ღარიბი წამხდარი, ვის ჩოხა ტანთ გასცვეთია;
ერთის ათასად გამხდელი, ბევრის მიმცემი ღმერთია,
ვისაც წაართმევს, ექნების ათასით აღარც ერთია”.
278
“კაცს მართებს დაბლაც დახედვა, რაგინდ მაღლამდის აროსა,
სიამპარტავნით ხარისხსა ძირი არ განებძაროსა.
ბატონის უპატიურ ყმას არ შერჩების აროსა,
არც ღმერთი ბატონს შეარჩენს ყმაზე საუდიაროსა”.
279
“ბატონს აწყინე, გაგიწყრა, აბრალე შენსა წყენასა,
აწ ღმერთიც გიწყენს, იცოდე, არა იქ თუ მოთმენასა,
დამორჩილება უფალთა უთქვამს დავითის ენასა,
შენ თუ შენს უფალს არ უსმენ, ნურც შენს მონას ეჭვ სმენასა”.

280
“ყეენს უმტყუვნე, გაგიწყრა,_აქ ზიხარ შემამწყრალია;
ქართლი წაგართვა, მე მომცა, ჩემი ხომ არა ბრალია.
თუ არ უსმინე, ვიქნები შენებრ ურჩების მთვრალია,
სულ მომყრალდების ქვეყანა, თავად მტერთაგან მყრალია!”
281
“მე თქვენა ქართლსა არ გთხოვდი, თუ ეს არ მაქვნდეს რიდადო;
თუ არ უსმინე, ყეენი მე გამიწყრების დიდადო;
შენ ხომ, ეგ არის, გიწყრება, არც ჩემზედ იყოს მშვიდადო.
რა ერთსაც ჩვენ მას მიუწყავთ, ის ჩვენ მოგვიწყავს შვიდადო”.
282
“ხელმწიფე ღალატს მოსძებნის, ღმერთი არ დასთმობს გმობასა,
თუ გინდა, წიგნში გაჩვენებ, რაც მითქვამს, მის მოწმობასა:
იუდა ქრისტეს მონებდა, ჩემობდა კაის ყმობასა,
სიხარბით ცეცხლში ჩავარდა, მიხვდა სატანას ძმობასა”.
283
“იუდამ ქრისტე გაყიდა, ვერცხლი აიღო ფასადო;
კვლავ შეინანა, დაფანტა, დანაშაული თავს ადო:
“აწ სისხლი მიგეც მართალი, ახლა წავიდე, თქვა სადო?”
წავიდა, თავი დაირჩო, ეს მოუვიდა ნასადო.
284
“იტყვიან, სარწმუნოვებით პეტრეს იუდა სჯობდაო,
თუ თავი მას არ დაერჩო, სხვას ღმერთი შეუნდობდაო,
ამად რომ,_ “სისხლი მართალი მივეცო”, მაღლა ხმობდაო.
პეტრეს ჰკითხევდენ ქრისტესა, “ვერ ვიცნობ”, ფიცით გმობდაო.
285
“აწ თქვენის სჯულის ამბავი თქვენ უმჯობესად იცითა,
მსმენია, ქრისტე შესულა ელუსარემში კვიცითა;
მუნ პეტრეს უვარს უყვია,_ ვერ ვიცნობ,_ უთქვამს ფიცითა,
მერმე კი შეუნანია, აწ მკვიდრობს კლდე სიმტკიცითა”.
286
“ვინც შეინანებს, შეუნდობს უფალი თავის ცოდვასა;
წადი და მასვე ევედრე, დაეხსენ ცუდსა ბორგვასა!
ნებით სჯობს გაცლა მძლავრთაგან ქვა-კრებით გამოლოდვასა.
ვერა გთნევ, თუ ტახტს არ დასცლით, მივხვდებით ჭრა და კოდვასა”.
287
“მე მოგახსენებ მართალსა, ტყუილად არა ვსჩმახაო;
გული მტკივა და შეგკადრებ, ამაზე ნუ დამძრახაო:
გაქვს ნართი ავად დასთული მრუდის ტარებით მძახაო,
თუ ისევ შენ არ დასცერავ, სარგებელს ვერას ნახაო”.
288
“იტყვიან ერთსა ანდაზას: ნემს-მახათს ნუ სცემ მღიჯებსა,
შეგერჭმის, ხელთა დანახევ, წაგიხდენ მკლავთა ჭიღვებსა!
ნუ ეშუღლები ყეენსა, თორემ მოგიშლის ჯიღებსა;
რუსეთისაკე გაგზავნის, იმოკლებ გრძელთა ბიღებსა!”
289
“მირჩევია ჭეშმარიტი: შენი საქმე დანაშურე,
თავსა ცოდვით შებღალულსა წმინდა წყალი შენ ასხურე!
ვის უვარ-ჰყავ სამსახური, წადი, მასვე ემსახურე;
ვინც მოგხადა თარჯ-თომარი, იმისგანვე დაიხურე!”
290
“ნუ მრუდ-მრიცხლობ, სწორედ გაქვნდეს შენ ეგ შენი ანგარიში,
ავს ნუ იქ და ავისაგან, თქმულა, ნუღა-რა გაქვს შიში;
თავს თავითგან გაუფრთხილდი, არცად უკუ-აგდო ჭირში,
თორემ ბოლოს არას გარგებს სიმწუხარით კვნესა-ვიში”.

ი. კახის ბატონის მოციქულების დაჭერა ქართველის ბატონისაგან

291
მიუხაროდათ დიაკვნებს საქართლოდ გაჩაფრულებსა:
`გვაწირვინებენ ქართველნი, ვიშოვნით მრავალს ფრულებსა;
საქონლით სავსეს მოვასხამთ ჯორ-აქლემთ დაყათრულებსა!~
ეს არ ეგონათ, საკანში ჩაყრიდენ ხელ-შეკრულებსა!

292
ერთმან იხუმრა: ვიბანებ თიფლის აბანოს ნურითა,
მეორემ _ თევზით გავძღები ზურგიელ-გელაქნურითა,
მესამემ _ მივიბრუჟები ღვინითა ატენურითა,
მეოთ[ხ]ემ _ კიდეც დაგვთოკენ საბლითა მაზმანურითა!

293
ვით მდინარე ღვარ-შერთული ზვირთს ისვრიდეს, სჩქერდეს დიდად,
მას ქვეითამ ვერ შებედოს, გადოს რამე მაზე ხიდად;
გატყდეს ხიდი, ზედ მავალნი გახდეს ხავსთა მოსაჭიდად,
ეგრეთ ბერებს მიუვიდათ, რაც მოგითხარ, მაგალითად.

294
მეფე დახვდათ ჯავრიანად, შესაზარი შესახედლად,
მისგან ბერებს გაუძნელდათ პირად სიტყვა შესაბედლად;
გამოიღეს წიგნი წინა, მიიმძღვარეს საფარ-კედლად,
მიართვეს და ზოზღნად რასმე სიტყვას მოყვნენ ერთობ დედლად.

295
მეფე წიგნის კითხვას მოყვა, ბერებს აღარ უგდო ყური,
წაიკითხა, რაღაც ნახა სიტყვა ყიფურ-ამაყური;
პირსა ოფლი მოედინა, თავს დაადგა სიცხის ბური.
თივა ცეცხლს ხვდა, ქარმან ჰქროლა, ალმან შექნა აწ გურგური!

296
გახდა ვითა ნაკვერცხალი, მეტის წყენით ექცა ფერი.
ბერებს უთხრა: `რად მოგქონდათ თქვენ ასეთი დანაწერი:
რისთვის იმას არ ურჩივეთ, ზედ თუ გესხათ ულვაშ-წვერი;
თუ არა და წყალს არ სცვივდით, თუმცა გაღონებდათ მწერი!~

297
`რად არა ხართ მონასტერში, არ ილოცავთ, ღმერთს არ ესავთ?
გამოსულხართ და დასდიხართ, ენაობთ და ჩხუბსა სთესავთ;
ჩვენთა ხრმალთა გამახულთა მაგით უფრო თქვენ აღლესავთ,
ღმერთი როგორ დაიდუმებს, არა გკითხავსთ მაგდენს თქვენს ავთ!~

298
გაწყრა, ბრძანა: `ჰხედავთ ბუში სიტყვებს მკადრებს როგორ მქისებს!
არ ვიცი, თუ რით მაშინებს, რა ხაზინა უძეს ქისებს!
მე, ვით ორბსა, მდევს კირკიტა, დამტრიალებს, დამკისკისებს.
ჩემგან იგი რას წაიღებს, მე მოვიტან თუ არ მისებს!~

299
უბრძანა თავის მოყმეთა: `მე ცეცხლსა ეს მიკიდებსა;
თვით გიჟი ჭკუვას მასწავლის, უსჯულო მე სჯულს მიდებსა;
უყურეთ ცალ-გვერდ ჭიანსა, რა სიტყვებს ისვრის დიდებსა!
აწ ხელი ჰკიდეთ ციქვებსა, მაგ მატყუარა ფლიდებსა!~.

300
`დაიჭირეთ და წაასხით, ჩაყარეთ ღრმასა ხაროსა;
თავს დააყენეთ დარაჯა, არავინ გამოთხაროსა.
მომზადენ ჩემი სპასპეტნი, ლაშქარი შეიყაროსა,
წავიდეს, მოსპოს კახეთი, მტრის ჯავრი ამამყაროსა!~

301
აწ გ[ა]უმჟღავნდათ რჩევანი, რაც ქართველთ ივეზირესო;
მოხსენდა კახსა ბატონსა, ბერები დაიჭირესო.
მათ თქვენი მიწერილობა დიაღ შორს დაიჭირესო.
ემზადებიან სალაშქროდ, ნაღარა დანაყვირესო.

302
კახ-ბატონსა წინა დღითვე მზასა ყვანდა თვისი ჯარი;
იგ რა ესმა, წამოვიდა, დაიჭირა ავლაბარი;
ნარიყალა მიმბაშს ეპყრა, შაის-ტახტი, ციხის კარი,
რა მივიდა, ფიცხლავ მოსცა, გაიკეთა მუნ-საფარი.

303
შემოებნენ, დაამარცხეს, მან მიმართა მუხრან-ჭარსა;
უთხრა: ქართველთ გამაწბილეს, არც მე შავჭამ იმათ ჯავრსა:
შეიპირა ჭარელები, სასყიდელი მისცა ჯარსა,
წაუძღვა და ხელმეორედ მიაყენა ჯარი კარსა.

304
ქართლს, კახეთსა გარდეხადა მაშინ ღვთისა საფარველნი,
ოდეს გარსა შემოადგნენ თიფლის კახნი და ჭარელნი!
გაუთენდათ სომეხებსა დღე შაბათი საზარელნი,
ზოგი მოკლეს, ზოგი დასჭრეს, ზოგს წაგვარეს საყვარელნი!

305
სალხინოს დღეს მოქალაქე დიაღ ავად შეაქცივეს,
წამოუხვნეს საქონელნი, სახლ-დუქნები დააქცივეს,
დანამარცხეს ქართველთ ჯარი, ვახტანგ მეფე გააქცივეს.
თეთრსა მტკვარსა წითლად ღებდა, რაც მათ სისხლი დააქცივეს!

ით. ოსმალოსაგან ქართლის დაჭერა და
ქართველის ბატონის რუსეთს წაბძანება

306
კახთ ნაჩინჩხლთ წინწკალთ დაერთო ქართველთა ქარი ალზედა;
რა იგი ორნი შეშუღლდნენ, ვით ქორნი გარიალზედა,
გამოეღვიძა არწივსა ჩხუბსა და მათს ყრიალზედა,
გარიელს კლანჭი მან უკრა, სხდენ ორნივ ცარიალზედა.

307
სჯობდა იდუმალ ენუკათ ქორთ თვისი სანუკარია,
წილად ერთს მხარი ეწიწკნა, მეორეს საწიწკარია:
სრულ არ მიეცათ მტრისათვის თავიანთ საკენკარია.
თუ ამას ავად ვამბობდე, პაღური ამომკარია.

308
ვახტანგს ძიმწარის უმწარე ეტკბილა ვითა შაქარი.
ძილ-გაკრთობილმან საზღაპროდ მძინარე შეძრა ხვანთქარი,
აღასაშენებლად სრა-ვანთა გაგზავნა ორი სარქარი,
წინ მოუმძღვარა ხუროთა იესე-ძმა, ძე-ბაქარი.

309
მოტყუვდენ ხუროთმოძღვარნი, იხმარეს ავნი ხურონი:
ძველთაგან მკვიდრად ნაშენნი, საქართლო-საკახურონი
მოშალეს, ვეღარ იშენეს სრა-ვანი საკვეხურონი.
ყმა და მამული მტრებს მისცეს, თვით დარჩნენ უმსახურონი.

310
… მეტად უზომოდ გაჯავრდენ, ვერ გასძლეს გულის ჯავრნია;
აჩქარდნენ, ვეღარ გასინჯეს მათ საქმე საშინჯარნია,
მტერთ ნებით კარნი განუღეს მაგროვნად დანაჯარნია,
კახთ იხმეს ლეკნი საშველად, ქართველთ _ ოსმალოს ჯარნია!

311
ოდეს სცნა კახმა ბატონმა, ლაშქარი სარასკარისა
საქართველოსა მოადგა, ვით გოლსა ბრბო ფუტკარისა;
წინაღმდეგობა არ ეძლო, ქმნა მათის სანუკვარისა,
წინ მიეგება, მიართვა კლიტენი ციხის კარისა.

312
ოსმალო თიფლის შევიდა, კარები დახვდათ ღია რა,
იესე მეფე მათ შერჩა, მათს მოძღვარს მან აღიარა;
ვახტანგ რუსეთსა წაბძანდა, რაჭაზედ გარდაიარა.
სხვას იმის ამბავს კვლავ გეტყვი, ჯერ არა გამიგია რა.

313
კახმა ბატონმა მიმართა ფშავ-ხევსურეთის კიდესა,
კახთა ცოლ-შვილით თვალივსა მძლივ ფეხი მოიკიდესა:
რაც ხანი იყვნენ, სარჩოსა ვერც სთესდეს, ვერცა მკიდესა;
რაც აქვნდათ თვისი საუნჯე, სულ პურ-ღვინოზე ყიდესა.

314
შეწუხდენ კახნი-ქართველნი, მიადგათ რა ეს ჭირები.
შეინთქვნენ, შექნეს ფიცებით, ერთმანერთს მისცეს პირები,
არჩივეს: `გორის ციხესა გამოუთხაროთ ძირები~.
კახმა ბატონმა მომართა დაბდაბნი და საყვირები.

315
იესეს მეფეს მოხსენდა, გორს ადგას ქართველთ ჯარები.
მან შეიყარა ოსმალო, იქმნა თიფლისით მარები.
მოხვდენ ერთმანერთს, დაიქცა რაც მაშინ სისხლის ღვარები,
აღაბრუნებდა ბევრს წისქვილს, თუმცა სდებოდა ღარები!

316
ვაიმე, ამის სათქმელად პირი გამიხდა მწკალტევით,
არ იმართოდა ლაშქარი ზედაველაზე დატევით;
მათ ჩვენმან ჯარმან აჯობა პირველ მისვლაზე შატევით,
მაგრამ ბოლოს კი დამარცხდა შინათვე ნაღალატევი.

317
ვაი იმ დღეს! ოსმალონი ბევრს უბრალოს სისხლსა ღვრიდენ.
საცა შეხვდისთ მუშა-კაცი, გლახა მწირსა თავსა სჭრიდენ;
გოდორს თავი აკლიაო, ცხრის ურმისა ზარში ჰყრიდენ,
ტანთ მარხველი არა ყვანდა, მელა-ტურა გამოხვრიდენ!

კ. დავით გურამისშვილის ლეკთაგან დატყოება

318
ვაი იმ დღისა დამსწრებსა! აწ სათქმელადაც ძნელია,
კაცთაგან თვისი აუგი საზარლად საუბნელია!
ცოდვამ მოგვიცვა, ნათელსა გარს მოეხვია ბნელია,
ხელში ნაჭერი კეთილი შეგვექნა საძებნელია.

319
ქართველთ მადლს ცოდვამ დასძლია, რა აღმწონელმან აწონა;
წუნებულ იქმნენ ღვაწლითა, თავი ვეღარვინ აწონა;
მის გამო მტერთა მათზედა დანაცემინა აწ ონა,
აღარ სცა მტვერი მარილი, არც ლუკმა პური აწონა.

320
წაღმა მბრუნავმა დრო-ჟამმა უკუღმა შექნა ტრიალი,
ფრთა მოჰკრა ქართლსა, კახეთსა, შეაქნევინა ხრტიალი:
მამლები ტურამ დაჭამა, დედლები დარჩა ტიალი,
მიდგა ყოვი და ყორანი დანაწყებინა წკრტიალი.

321
მოისრა ხშირი ქვეყანა, გახდა ვერანად, ტრამლადა!
სულ წარიტაცეს, თუ ვინმე შამბში მოურჩა წამლადა;
დადედლებულნი შიშითგან აღარ ვარგოდენ მამლადა,
აღარვინ დარჩა ფარსაგი პატრონად, ქვეყნის მამლადა.

322
კახს-ბატონს კონსტანტილესა საქმე მოუხდა ყალათი,
ტანთ ხვანთქრის ქურქი ჩაიცვა, დასთმო ყეენის ხალათი;
მტერს დამორჩილდა ნებითა, ვეღარა ქნა რა ძალათი,
მიენდო, თავის თავზედა ახმარებინა ჯალათი.

323
რაც მოგახსენე, მოგგვარა ჩვენ ერთმანერთის ბრძოლამა!
ქართლი ოსმალომ დაიპყრა, კახეთი ლეკთა მოლამა;
მით ჩვენმა სისხლმან ნაღვარმან ხევნები სულ ამოლამა.
სუნით მოიცვა მთა-ბარი ჩვენის მკვდრის მძორთა ყროლამა!

324
მე ვიყავ ერთი თავადი, მოსახლე გორისუბანსა;
ჯვარობას ჩვენი ქალ-რძალნი იცვამდენ არ ავს ჯუბასა;
მუნით გამტყორცნა საწუთრომ, გარდამაცილვა ყუბანსა,
ვაი, რა კარგა მოვსთქვემდი, მეტყოდეს ვინმე თუ ბანსა!

325
მო, ყური მიგდე, მოგითხრობ ტყვედ ჩემსა წამოყვანასა.
ქვ[ე]ყნის წახდენის მიზეზით ვსცხოვრობდი სხვის ქვეყანასა,
სადაც უხმობენ სახელად, ქსნის ხევზე, ლამისყანასა,
მუნ მოყვრის მუშას თავს ვადექ, მკას უპირებდით ყანასა.

326
დილაზე ავდექ, წინაწინ წაველ კაცითა ორითა,
ვსთქვი, მუშას სადილს უმზადებთ ძროხით, ცხვრითა და ღორითა;
არ შეყრილიყო ჯერ მუშა, იყვნენ მოსასვლელ შორითა,
ჩვენ თურმე გვნახეს, მოგვამართეს ლეკთა ირტოზის გორითა.

327
მუნ ახლოს წყარო დიოდა, მასთან ტყე იყო ხშირადო,
იქ მოგვეპ[ა]რნენ, დაგვისხდ[ე]ნ თხუთმეტი კაცი მზირადო;
ავიხსენ თოფი და ხმალი, მივყუდე მუხის ძირადო;
იმ წყალზე პირის საბანად მე მიველ თავის ჭირადო.

328
შემიპყრეს, წამომიყვანეს, ხელ-ფეხს მომიდვეს გენია,
გარდმომატარეს ასი მთა, მინდორი ცხრა იმდენია;
მუდამად თვალთა ნაკადი მდუღარე ცრემლი მდენია,
მაჭამეს დუმა და ხალი, მახვრიტეს ხინკლის წვენია.

329
მე დუმის ჭამას არ ვჩივი, ნეტავი მაძღრივ მქონოდა;
არ ვინაღვლიდი, ცხიმითა რომ ტუჩი გარდამქონოდა;
მე ეს მიმძიმდა, მხარ-შეკვრით მოვყვანდი ოსოქოლოდა.
ვაი, რად დარჩი ცოცხალი, შენ, თაო, ჩასაქოლადა!

330
მამიყვანეს, არა-ღირსთა ღირსეულად მიმსახურეს.
არც მასვეს და არც მაჭამეს, არც ჩამაცვეს, არც დამხურეს.
უსასყიდლოდ მიღებული გასასყიდლად დამაშურეს.
გავეპარე, დამიჭირეს, რად წახველო, დამპაღურეს.

331
მარტო ვიყავ, არვინ მყვანდა მე ღვთის მეტი სხვა პატრონი,
არცა მაქვნდა საიმედოდ საჭურველი სამხედრონი;
ღმერთს მივენდევ, მან ისმინა იგი ჩემი სავედრონი,
ხელმეორედ გავიპარე, რაკი ჰვპოე ჟამი, დრონი.

კა. ოდეს დატყოებულმან ურჯულოს ქვეყანას
საყვარლის სახე და სურათი ვეღარ ნახა, იმისი
მოთქმა დავითისაგან

332
სახით სიტყვა-შვენიერო, სხიო, მზეთა-მზის სახეო,
ვეძებე და შენი მზგავსი მე აქ ვერცადა ვნახეო;
გეაჯები, ნუ გამწირავ, მოვჰკვდე, შენ კერძ დამმარხეო,
ჯოჯოხეთში ნუ ჩამაგდებ, მიწყალობე სამოთხეო!

333
ვამე ჩემო საესავო, ტკბილო ცხოვრებისა წყარო,
გავეყარე შენს სახესა, ვა, თუ ვეღარ შავეყარო!
აწ შენვე გთხოვ, შენ შემყარო, ვინც გარდასთენ ცა-სამყარო,
მასაც გვედრებ, ვინც გამყარა, მისი ჯავრიც ამამყარო!

334
საყვარელო, სახით თქმულო, უსასყიდლო მარგალიტო!
ვის გადარო, ჩემთვის მკვდარო, მზევ, მზეთა-მზის მაგალითო!
გევედრები შემიბრალო, თავს მომჭრიან მანგალითო,
ოდეს სული ამომგლიჯონ, შენკე მისწი მანგანითო!

335
მტანჯვენ, სთმეო: აწ ვით დაგთმო, ვით უმანკოვ ტრედო, გვრიტო?
შენ, შარბათი, ვით დაგღვარო და ძიმწარის წვენი ვხვრიტო;
ბნელსა ვზივარ, გეაჯები სასინათლო ამიხვრიტო,
ამოვსძვრე და გამოვიქცე, მოვიდე და შენა გჭვრიტო.

336
შენ იესო, წყემსო ჩვენო, ჩვენთვის სისხლის დამანთხეო!
ვით ცხოვარი ვარ წყმენდილი, ნუ დამკარგავ, მომნახეო;
ჩემზედ მხეცთა უხილავთა ნუ მოუშვებ შერისხეო,
მარცხნივ თიკანთ განმარიდე, მარჯვნივ კრავთან შემრაცხეო!

337
სამკურნალოს ცვარ-ცხებულო, სნეულთ წყლურების შემხვეო!
სნეულება განმიკურნე, მო, სალბუნი მომაცხეო;
გამაგონე ხმა საყვირთა, ამოიღე ხმა მჭახეო,
ვით ლაზარეს დამარხულსა `აღდექ~ _ თავსა დამძახეო!

338
ჩვენ ცხოვართა, წყემსის კვერთხო, ძელო ცხოვრებისა ხეო,
შენზედ ბმულით შეიმუსვრის ჩემი წარწყმენდის მახეო;
შენს ჩრდილთ ქვეშ დავჯდომილვარ, ჩემო სამოთხის დამრხეო,
განმაშორე მავნეთაგან, ავსა ნურას შემამთხვეო!

კბ. ოდეს დავითს ტყვეობასა შინა სციოდა და მზე ღრუბლის გამო თვალით არა ჩნდა, იმაზე თქმული

339
მსურის ქება და დიდება ნათლისა წარუალისა,
მზეთა-მზის ვახში თავს მაძეს, მმართებს გარდახდა ვალისა,
ჭირს საცნაურის მზისაცა სწორედ გამართვა თვალისა,
არამ-თუ უცნაურისა ცნობა გზისა და კვალისა.

340
სჯობს ვეტრფიალო მზეთა-მზეს, მზისათვინ თავი ვახელო,
ნათლისა გავხდე მიჯნური, რადგან თვალებსა ვახელო,
მის უკეთესი მოყვარე სად ვპოვო, სადა ვახელო?
მზე მიწყენს, თუ მზის სანაცვლოდ თინათინს ხელი ვახელო.

341
ვაი, თუ ქვეყნის გამსტრობად ვითა ძე დანი სად არი,
მზეს ღრუბლის გამო ვერ ვხედავ, აწ ბურმან დანისა დარი;
გულს მიკოდს სევდის ლახვარი ალმასის დანი(ს) სადარი,
დედ-მამა, ძმანი დავკარგე, არ ვიცი დანი სად არი.

342
ზურგთ მძიმე ტვირთი მკიდია ცოდვისა, არ სუბუქია;
გზა-შეცდომილი ვრონინებ, მაზრობს ქარი და ბუქია;
მასხია ცივი ნაბადი, არა მაქვს თბილი ქურქია.
სჯობს ვეტრფიალო მზეთა-მზეს, მომფინოს მზისა შუქია.

343
მზევ, მზისა მამზევებელო, მე შენსას ვერას ვზარობა,
მიუწთომელო ნათელო, სად პირად მთვარობ, სად მზობა,
შენის ვერ ხილვის სევდითა სულსა რასთვისა მაძრობა?
მზევ, მომეშველე, განმათბე, სიცივით ნუ დამაძრობა.

344
ცად მომფენელი ნათლისა, რათ მელანდები ბნელადა!
ჩემ თვალთა ჩინის მპოვნელი შემქმნიხარ საძებნელადა,
ცეცხლ-განმვლეველად მცხინვარებ, ცვარსა აპკურებ ნელადა,
ცვარით გამნკურნე, ვერ ჩავხე ბითეზდას საბანელადა.

345
მზეთა-მზევ, მზემან მომნახოს, მითხრას მშვიდობა, სალამი,
თავს საფარველად მომმადლოს თავის აღდგომის ალამი;
რომ მოვკვდე, ჩამდვან საფლავად, მაყარონ მე მიწა ლამი,
მიგრილოს, ცეცხლით არ დამწოს, ვით ჩალა ხმელი, წალამი.

346
განთიადისა ვარსკვლავო, მის მზეთა-მზისა მთიებო,
ვიკარგვი ბნელის ღამითა, დღევ, რად არ მომიძიებო!
განმიადვილე გზა და სვლა, მეტად ნუ განმიძნელებო,
თინათინითაც განმათბე, ყინვით ნუ განმაცივებო!

347
ვაიმე! მე ვინ მაღირსებს მის მზის ყუდროში დასმასა,
მის ნათლით შვებას, სიხარულს, ართუ ჭამასა და სმასა,
მე ყინვით დამძრალს გულზედა სათბუნლად ხელის დასმასა?
რომელიც ქალი მაღირსებს, ძმას ვანაცვალებ, დას მასა.

348
მზეო, ყოველთა მნათობთა შენ სჯობხარ მანათობელად,
თუმცა ვერ გხედამ თვალითა, ხარ ძნელი დასათმობელად;
მე ყინვისაგან დამძრალი გენუკვი დასათბობელად;
გემუდარები, ნუ გამხდი ცეცხლზედა დასართობელად.

349
ისმინე ლექსთა მკითხველო, სიტყვა აგიხსნა წინადა:
ძეს ღმერთს კაცებით მზედ ვსახავ, სახით მზეს თინათინადა;
ღმერთთა ღმერთობით, მზეთა-მზედ მამას ვსახ თქმად სასმინადა.
მე მზესა ვეძებ, თინათინ ყოვლ-დღივ შუქს თვალის ჩინადა.

350
სახით იგავად სათქმელად მამა მზეთა-მზედ ითქოსა,
ძე ღვთისა მხოლოდ-შობილი მზე სიმართლისა იქოსა;
მისთვის საწუთროს მნათობმან მზემ თინათინი ირქოსა.
ეს წიგნი წმინდად სახმარი არავინ გამიჩირქოსა!

351
საწუთროს მზის ტრფიალობა მისთან არ განიხსენება,
ძისა მოგითხარ მზეობა, შენ მზისა ნუ გეჩემება:
ვინ საწუთროსა მზესთანა მიჩნს თინათინის შვენება,
ეგრეთვე ძესთან საწუთრო მზე მიჩანს და მის თენება.

352
რაგინდ მე ასრე გავგიჟდე, თავი ვახალო ტინზედა,
მხეცნი, ფრინველნი ვასერო ჩემსა ხორცსა და ტვინზედა!
იგ მარგალიტი თაღლითზე, ოქრო გავცვალო სინზედა,
ვგონებ არც მაშინ გავცვალო იგი მზე თინათინზედა.

352
საწუთროს მზის თინათინი მოგითხრა რაცა ფერია;
სარკის მზის შუქით ციალსა უწოდენ ქართველთ ერია,
ვერას ხორციელს სულდგმულსა ბჭალში ვერ დაუჭერია,
ძე თინათინი მინათობს სახლთ კედელ-ყურე, ჭერია.

კგ. მზეთა-მზის ვედრება დავითისაგან, მზის თხოვნა
დასათბობლად ტირილითა
თუ სიმღერის ხმითა
(ამის ხმას ეწოდების რუსულად მასონ)
354
მზევ! სიშორითა შენითა
ვსტირ გულზე კვნესით, ქშენითა;
ყინვა მკლავს და მარჩობს ბუქი;
განმათბე, მომფინე შუქი!~

355
მზეთა-მზეო, ამად ვსტირი,
სადღაც დაგიფარავს პირი.
საქებრად ხარ სასალუქი,
განმათბე, მომფინე შუქი!

356
მზევ, ნუ გახდი კარგს დარს ავდრად,
ნუ ჩამაგდებ ყინვით ღადრად:
დამფუფქავს ღადართა თუთქი,
განმათბე, მომფინე შუქი!

357
მზევ, შენ ხარ კარგი ნარუქი!
ბრძენთაგანა ხარ არ უქი,
ზეგარდმო ნიჭი ნაჩუქი;
განმათბე, მომფინე შუქი!

358
მზევ, მახარე შენსა მოსვლით,
ახლით მმოსე შესამოსლით;
არ მათბობს მე ძველი ქურქი,
განმათბე, მომფინე შუქი!

359
მზევ, მომხედე პირის ბრწყინვით,
ნუ დამაძრობ ცივის ყინვით.
სხივთ სითბოს გიქებს ბარუქი,
განმათბე, მომფინე შუქი!

360
მზევ, საცნობლად შენსა მჭვრეტსა
თა(ვ)ბრუს ასხამ, შეაქ რეტსა.
გიმართავს ვერ მართლა თვალსა,
ვერ სცნობს შენსა გზასა და კვალსა!

361
რაზომც ენამუსიკობდეს,
ბრძნად გაქებდეს და გამკობდეს,
გარდიხდის ვერ ახად ვალსა,
ვერ სცნობს შენს გზასა და კვალსა!

362
მზედა გსახავს მზის დამსახველს,
მით შეგიმკობს სახით სახელს;
ფერხ შენი საცა დავალსა,
ვერ სცნობს შენს გზასა და კვალსა!

363
ვის უყვარხარ, მიაჩნიხარ,
თუმც არ იცის, სადაც ზიხარ,
შენთვის სწვავს ხორცსა და ძვალსა,
ის სცნობს შენს გზასა და კვალსა!

364
ზე ანათობ ცა-სამყაროს,
ქვე ხმელეთსა, ზღვასა, წყაროს;
გიღრუბლავს ჩემ თვალთა ბნელად,
შემქნიხარ ჭკვით საძებნელად!

365
მე ეს საქმე დიდათ მიკვირს;
შენ მე მწყალობ, სად წვით მიჭირს;
ქარსა გრილს მიქროლებ ნელად,
შემქმნიხარ ჭკვით საძებნელად!

366
შენ შემქენ და შენ დამბადე,
თვალთა დამაფარე ბადე,
საჭვრეტლად შემექენ ძნელად,
შემქნიხარ ჭკვით საძებნელად!

367
თუმცა ვხედავ, დავალ ბეცად,
ჭკუვით გსაზრავ ქვეყნით ზეცად,
მეგულვი შენ ჩემად მხსნელად,
შემქნიხარ ჭკვით საძებნელად!

368
გეაჯები, მზეო, ღირს მყო.
ეს წყალობა შენ მე მიყო.
მიხილე მე ბრმასა თვალი,
მაცნობე სვლად გზა და კვალი!

კდ. მზეთა-მზის შესხმა და ჭეშმარიტის გზის თხოვნა დავითისაგან

369
დიდება შენდა, დიდება, სახით მზეთა-მზეო,
მიუწდომელო ნათელო, გრძელო, ძველო დღეო,
უფალო უფლებათაო, მეფეთ მეუფეო!
უბერებელო, უკვდაო, მყოფო, შეურყეო, _
შენ გაქებ და გეაჯები დაკარგული ტყვეო,
მომიხსენე მონა შენი, ნუ დამივიწყეო!
ვით მე გთხოვე, ჭეშმარიტი შენ გზა მაუწყეო!

კე. სვინიდისის მხილება დავითისა, ოდეს
დატყოებულმან გამოპარვა გაივლო გულშია

370
გულმან მითხრა: ადეო! რაღათ მაიცადეო?
თუ არა იქ, ვით იქნას, რაც რომ დაიქადეო?
ჯერ რაც უფალთ ყალანი გედვას, გარდიხადეო;
სთხოე, ძალა მან მოგცეს, ვისგანც დაიბადეო,
კვლავ წადი და განხეთქე მტერთ მახე და ბადეო;
მას კაცს, ღვთისა საყვარელს, მიჰყევ, თავი ანდეო,
ვისაც დავით ხადოდეს, უფლად შენ მას ხადეო!

371
აადეო, ადეო! გულით მაიწადეო!
შორს ახლიხარ საყვარელს, ახლოს განემზადეო:
სახე მისი, სურათი თვალწინ მაილანდეო,
მის წინ ასე სტიროდე, იქ მას შაებრალდეო!
თუ გწადს, შენსა საყვარელს გულით შეუყვარდეო,
შენთვის ლახვრით დაჭრილსა სისხლსა ცრემლით ბანდეო:
ეგ რაც დავით გასწავლა, ზედ წამალი ადეო!

372
განაგდეო, დადეო, ნუ სულ ავსა გაზდეო;
დამორჩილდი უფალსა, ხადე, უღაღადეო;
სული, გული მუსვრილი ღვთის წინაშე დადეო!
საყვარელი გიყვარდეს, სხვას ნურავის დაზდეო,
მის გაყრასა, ნუ იტყვი, რაგინდ თავს აწამდეო,
თორემ დიაღ გიძულებს, შენ რომ სხვასა ყვანდეო,
დავითისა მცნებაზე დადექ, არ გარდახდეო!

373
აჰხადეო ბადეო, თვალთა მიეც ანდეო,
სცან ამ ლექსთა იგავი, თარგმნე, თუ გიყვარდეო!
ქრთილის პურის ქერქშია შიგ თათუხი ჩავდეო!
ქერქი გაფრცვენ, განაგდე, შიგნით გულს-კი სჭამდეო.
მე ეს ხიდი სავლელად დიაღ სწორეთ გავდეო,
შენ თუ მრუდად გაივლი, მე რა წყალში ვ(ვ)არდეო!
დავით სწორეთ მოგითხრობს, თუ შენ შეიგვანდეო.

შენ თუ მრუდედ გაივლი, მე რა წყალში ვ(ვ)არდეო!
დავით სწორეთ მოგითხრობს, თუ შენ შეიგვანდეო.
დავით სწორეთ მოგითხრობს, თუ შენ შეიგვანდეო.

კვ. სწავლა თავის გაფრთხილებისა და შორს
წასვლაზე მზად ყოფნისა

374
სავარგონია, მგონია, ეს სიტყვა გასაგონია;
ბაღ-წალკოტისა მოქმედთა ვარდი დათესონ, რგონ ია.
თუ სნეულებას უფრთხოდე, ჭამე, სვი, შესარგონია;
თავს გაუფრთხილდი, არ უყო საქმენი ურიგონია;
დალივე საბრძნო წამალი, დაღვარე საშმაგონია;

ღვთად ნუ გრწ(ა)მს გამობერილი დასია, ბილ, დაგონია;
ის გრწამდეს, ვინც რომ დაგბადა, მოგცა ჭკუვა და გონია,
მას სთხოვე, ყველა მან მოგცეს, არს შენი რაც სარგონია!
შორს წამსვლელი ხარ, მზად გაქვნდეს ნუზლი და საბარგონია,
დავითის მცნება ისმინე, განაგე გასაგონია!

375
ეს არ ჭორია, სწორია, რაც სიტყვა გითხარ ორია.
ქვად არა-წმინდათ (მ)ცონარი თქმულა კამბეჩის სკორია;
უქმად ბევრისა მჭამელი გაუმაძღარი ღორია;
ყურ-მძიმე, ლაფში დააფლული, ზანტი, უღონო ჯორია,
თუ ჩაწვა, ძნელად ადგების, თავშიც რომ სცემო ტორია.

ვერ მქნელი, დიდთა მეტყველი ენითა, ვით რიტორია,
დაეზარების წასვლასა, რაგინდ არ იყოს შორია.
ძალ-მოკლებულ არს მცონარი, ვითა მდინარე მდორია:
მხნემან, ვით ჩქარმან წყარომან, განხეთქოს მთა და გორია.
მხნე იყავნ და განძლიერდი, დავითს რაც უთქვამს, სწორია!

მხნემან, ვით ჩქარმან წყარომან, განხეთქოს მთა და გორია,
მხნე იყავ და განძლიერდი, დავითს რაც უთქვამს, სწორია!
მხნე იყავ და განძლიერდი, დავითს რაც უთქვამს, სწორია!

კზ. ლოცვა, ოდეს დავითს ტყვეობასა შინა მოშივდა და
ღმერთს პური სთხოვა

(იამბიკო)

376
მამაო, ყოვლის მპყრობელო, ღმერთო მოწყალეო!
ჩვენო გამაკაცებელო, შემქმნელ-დამბადეო!
რომელი ხარ ცათა შინა არსის საყდარზეო,
წმინდა არსი მაგალობე, შენი ეო-მეო.

377
იყავნ ჩემზედ მოწყალებით, შენ დამიფარეო;
სახელისა შენისათვის აწ მამეხმარეო;
შენი უხვი მოწყალება შორს ნუ წამგვარეო,
მოვედინ მოწყალებითა, ისევ შემყარეო!

378
სუფევა წარმოავლინე, მადლი მომფინეო;
შენი განჩენილი ვარ და შენ დამარჩინეო!
იყავნ ნება შენი ჩემზე, ჩემო მეუფეო,
ვითარცა პირველ მამათა შენ უწყალობეო.

379
ცათა შინა ისრაელთა საზდო უწვიმეო,
ეგრეცა ნათლის სვეტითა ღამე ავლინეო,
ქვეყანასა ვარ უცხოსა დაკარგული ტყვეო,
ზედა მთასა ავართასა, აწ მამეშველეო.

380
პური არა მაქვს, მიბოძე, მშიან, მაჭამეო!
ჩვენი შენგნით მოცემული, რად დამიმალეო?
არსობისა პურს გამყარე, შამბი მაძოე!
მომეც, გვედრებ, შენი ვალი გარდაიხადეო!

381
ჩვენ გცოდეთ და შენ შეგვინდევ სულგრძელ-მოწყალეო,
დღეს სადილად არა მაქვს-რა, გამომიჩინეო;
დავიკრიფე ყოვისფჩხილა და ისი ვსჭამეო!
მომიტევენ შეცოდება, თუ რამ შეგცოდეო.

382
ჩვენთანა შენი წყალობა ნუ განაქარვეო,
ნადებნი ძველნი სახმილნი ნუ განგვიახლეო,
ჩვენნი მსხვერპლი კაენისა ნუ მიამზგავსეო.
ვითარცა აბელ მართლისა შენ შეიწირეო.

383
ჩვენ მიუტევებთ თუ ძმათა, შენც მოგვიტევეო!
თანამდებთა გარდავიხდით, მივცემთ რაცა გვძეო,
მათ ჩვენთა აღნადგინებთა სხვათა ნუ აძლეო.
დამბადებელო მიბოძე, ეს რაც ვითხოვეო.

384
ნუ შემიყვანებ ღრმა ზღვათა, რომ არ დავინთქეო,
ჩვენ შენად სადიდებელად მთლად განგვარინეო,
განსაცდელსა მოგვარიდე, კარგო მენავეო,
არამედ მიხსენ, ვით მოსეს შუა განუპეო!

385
ჩვენო მოწყალევ! ეს ძღვენი გიძღვენ დავით მეო,
ბოროტისაგან დამიხსენ ყოვლად ავით მეო!

კÀ. სამების ვედრება: გზის წარმართვის
თხოვნა დავითისაგან

(იამბიკო)
386
რამეთუ გცოდე, უფალო, ვითხოვ შემინდეო!
შენი ვარ მონა, წყალობა შენ მე დამმართეო.
არსადა მყავს მისამართი, მე შენ მოგმართეო,
სუფევა შენი მშვიდობით გამოავლინეო.

387
ძალი და ღონე მიბოძე, მტერთა ვეყო მრეო.
დიდება შენდა ნათელო, ერთო, სამ-სახეო!
მამისა აბრამისასა სტუმრად მსხდომარეო,
დაბერებულთა მათ ბერწთა შვილით ახარეო,

388
ძისა მათისა ისაკით ძე მოასწავეო.
დამმარხველს, დამტირებელსა ვითხოვ, მიბოძეო!
წმინდისა სამებისაო მადლო, დამფარეო,
სულისა ჩემის საოხად, რაც ვთქვი, მახმარეო.

389
აწ დავით იტყვის: დიდება, შენდა, მეუფეო,
მარადის და უკუნითი უკუნისამდეო!
ამინთე მე ბნელს სანთელი და მამინათეო,
დავით მე შენ გევედრები, გზა წარმიმართეო!

კთ. ძის ვედრება დავითისაგან

(იამბიკო)

390
დამბადებელის მამისა საყვარელო ძეო,
აღმიპყარ ხელი, რასაცა ვითხოვ, მიბოძეო!
ვარ ვით ცხოვარი წყმენდილი, აწ მომიძიეო,
იესო, წყემსო კეთილო, კაცთა მეცხორეო!

391
თიკნად ნუ გამხდი, მარჯვნით კრავში გამრიეო;
განმარიდე უხილავთა, მხეცთ ნუ შემაჭმეო.
უფალო ყოვლად ძლიერო, განმაძლიერეო,
რომელმან ქალწულისაგან ხორცი ივასხეო,

392
ადამიანთა ხსნისათვის ჯვარს დაემსჭვალეო,
მოჰკალ სიკვდილით სიკვდილი და განაქარვეო,
იხსენ ადამ საკვრელთაგან, ევას ახარეო;
საფლავთაგან აღადგინე მკვდრეთით ლაზარეო.

393
შენ გახსენ ჩემი კრულება და წარმავლინეო,
ვით გამყარე სამკვიდროსა, ისევ შემყარეო.
იესო ძეო ღვთისაო, ეს შეისმინეო!
ლექსისა ამის შემწყობი, დავით, აცხონეო,
იმის სულს მიეც შვება და მეც განმისვენეო!

ლ. თხოვნა გამლექსავისაგან

394
თომავ, დავით მეო, ამ წიგნს მოგართმეო!
წაიკითხე, შენ გაშინჯე, კარგად შეიტყეო,
რომელიც ხმა შენ შეგეწყო, მეც ის შევაწყეო.
თუ რამ შენთვის მამეპაროს, შენთვის გარდიწყეო.

395
ტანსა რაც გინდა უყავი, თავს ნუ შემირყეო.
უკაცრაოდ ნუ ვიქნები, ძმაო, ამაზეო,
რომ ეს სიტყვა შემოგკადრე, ვერ გითავაზეო,
შენს ქალთა-მზეს ბევრითა სჯობს ჩემი მზეთა-მზეო,

396
ქვეყანაზედ არცად არის იმ სილამაზეო.
თუ ნახევდე, იკადრებდი მთხვევნას ფეხებზეო.
გამოვარჩივე მე იფქლი, შენ შახვეტე ბზეო,
ჩემს თეთრს თუღუნს არვინ გაცვლის შენს შავს არაბზეო.

397
გამოვარჩიე მე იფქლი, შენ შეხვეტე ბზეო,
ჩემს თეთრს თუღუნს არვინ გაცვლის შენს შავს არაბზეო.
ჩემს თეთრს თუღუნს არვინ გაცვლის შენს შავს არაბზეო!

ლა. სიზმარი დავით გურამიშვილისა
ტყვეობასა შინა

398
ხმა მესმა ძილსა შინაო: `რას ხვრივ, რასა ფშვინაო!
აქ რას უწევხარ საძილოდ, რატომ არ წახვალ შინაო!~
ფეხი წამომკრა წყნარადა, ჯოხითა დამაშინაო:
`რატომ ვერ ბედავ წასვლასა, აგრე რამ შეგაშინაო?

399
დამაწვენელმან აქ შენმან აქ აღარ დაგაწვინაო;
მასთან გიბრძანა დაწოლა, ვისთანაც გაქორწინაო,
ადექ, იარე, წავიდეთ, მე წაგიძღვები წინაო!
მასთან გიბრძანა დაწოლა, ვისთანაც გაქორწინაო.
ადექ, იარე, წავიდეთ, მე წაგიძღვები წინაო!
ადექ, იარე, წავიდეთ, მე წაგიძღვები წინაო!~

400
მძინარეს ასე მეგონა, ცხადია, _ არ სიზმარია;
ვსთქვი, თუ: ტყვე ვინმე მოსულა, ჩემსავით პატიმარია.
მე უთხარ: თუ რამ შაგეძლოს, შენს თავსა მოეხმარია,
არ გეშინიან, გზა იცი, შენ წადი, მე კი მარია!

401
მე მითხოვნია ღვთისათვის, რაც ჩემი სათხოვარია:
აწ ჩემი წინამძღომელი არს ქრისტე მაცხოვარია,
მან მწყემს-კეთილმან მომნახოს მე წარწყმედილი ცხვარია,
შენ ვერ გენდობი, ვერ გიცნობ, არ ვიცი ვინა ხარია!

402
მან მითხრა: ვისაც შენ ამბობ, შენზედ წყალობა მისია;
შენად ჯოხითა საცემრად მე იმან გამომისია.
მან ბრძანა: ფარეხთ გარეთა რად დაგდებულა ისია,
რად არ ეშინის მგელთაგან, ღამეა, განა დღისია?!

403
მე უთხარ: თუმცა აგრეა, კაცი ყოფილხარ წმინდაო,
ოღონც ამდენი მაცალე, ვიშოვნო ქალმან-წინდაო,
ფეხთა ჩავიცვამ, წამოვალ, აქ ყოფნა მე არ მინდაო!
დუმნა, აღარა მითხრა-რა, დითხანს ხმა გაიკმინდაო.

404
ერთი ეს კი თქვა: არ ვიცი მე შენის ქალმან-წინდისა,
გზას გაძლევს ცრემლნი მოყვასთა, უკან ძმისა და წინ დისა;
ჩემგნით ეგ იყო მოთხრობა, ნიშნად მოცემა წინდისა!
თუ მიენდობი, დაგფარავს მადლი სულისა წმინდისა!

ლბ. ტყვეობითგან გაპარვა დავითისა

405
გულზედ მქონდა მოხაზული ცხოვრებისა წყაროს ღარი,
ვიტირე და გარდვადინე მე იმაზე ცრემლთა ღვარი.
ღმერთსა ვსთხოვე: მიწყალობე შენ ასეთი წინამძღვარი,
უვნებელად გარდმატარო ქრისტიანთა მტერთ სამძღვარი.

406
ვახსენე ღმერთი, წამოველ სითაც ხსნა მეგულებოდა,
გული ტიროდა, ცრემლითა თვალები მეგულებოდა,
აღარ მეგონა, მე თუ-ღა გული-ღა მეგულებოდა,
ვიტყოდი, ვაი, მოყვასნო ჩემთვის დაკარგულებო, და!

407
დღისით წიმანძღვრად მზე მყვანდის, ღამით უჭვრეტდი მთვარესა,
მივენდევ შვიდთა ვარსკვლავთა მას ჩრდილოეთის მხარესა;
ღამით შიშველს მთას მოვადექ შუვა დაღისტნის არესა,
მუნ ჟამსა რასმე შევესწარ სიცოცხლის დასამწარესა.

408
ასტყდა ქარი და დაიწყო სეტყვა, ელვა და ქუხილი,
წამ-და-წუთ ელვის ზარითა თვალებმა შექნეს წუხილი;
არცად ჩნდა თავის საფარი, მაზედ შემექნა წუხილი,
თავს დავიხვივე სარტყელი, წავსწევ, ტანს არას უფთხილი.

409
სეტყვისა თავში დაცემის შიშითა პირქვე მხობილსა,
გულმან მთქვა: ადექ, იელვებს, იპოვნი გამოქობილსა.
ავდექ; იელა, მივად(ე)გ კარს მთა-ხვრელს ლოდ-გაძრობილსა,
მიველ და მაშიგ უკუვსძვერ, ვმადლობდი მხოლოდ-შობილსა.

410
დამედვა დიდი იმედი, ვთქვი, თურმე ღმერთი მფარავსა;
თუ ჩემთვის კარგი არ სწადდეს, არ დამადგამდა კარავსა;
დამიხსნა წვიმა-სეტყვასა, ქარსა სასტიკად მბზარავსა,
რაც კაცი ღმერთსა ენდობის, ღმერთი კარგს უზამს, არ ავსა.

411
ვსთქვი, თუ: ეჰ, ღმერთო, შენა ხარ ჩემებრ ცდომილთა მხსნელია;
თუ არ შენგნითა, წინასწარ საქმის შეტყობა ძნელია;
თვალებ-დახუჭვილს მწოლარეს გარს მერტყა ღამე ბნელია,
გულით მაცნობე წინა-გზა და ვპოე საძებნელია.

412
სეტყვამ გარდიღო, გამოველ. უფალსა მსხვერპლი შევსწირე:
არ მყვანდა საღმთოდ ზვარაკი, მხურვალეს გულით შევსტირე;
არც მაქვნდა სამღთო წერილი, ცოდნაცა მაქვნდა მე მცირე,
`ღმერთო, დამიხსენ მტერთაგან!` ეს ლოცვა გავიზეპირე.

ლბ. ოდეს დავით ავის დღისაგან შეწუხებული
სვინდისის მხილებით ელვისაგან გამოქობილი
კლდე იპოვნა და იმას შაეფარა, იქიდამ
გამოსულმან ილოცა

413
შენ, ღმერთო ერთო, ხილულთა მე ვერას დაგადარებო,
არ ვიცი, ზიხარ, თუ სწევხარ, ფრინავ, თუ ფეხზე დარებო.
ნათლად ვთქვა, ძველ-დღედ ხელმწიფობ, მზით დღესაც შენ ადარებო,
უკვდავხარ, გნებავს ვისიცა, აცოცხლებ და ამკვდარებო.

414
მამა ხარ დაუსაბამო, არა გაქვს დასასრულია,
სიტყვა გაქვს ძედ მოთხრობილი, გვსმენია აქ მოსულია.
არა ხარ ღმერთი მტყუარი, გაქვს ჭეშმარიტი სულია.
ერთი ხარ, მაგრამ ამ სიტყვით სამად ხარ გაექსულია.

415
მზე და სხივი და ნათელი ვით სამად გალექსულია,
იგ სამივ ერთი მზე არის, არ ცალკე გაქსაქსულია;
ეგრეთ მამა და ეგრეთ ძე, და ეგრეთ წმინდა სულია,
ვისაც სამება არა სწამს, სჯულთაგან გარდასულია.

416
ღმერთო, ცათა და ქვეყნისა მპყრობელო, შემამკობელო,
მამავ და ძეო და სულო, წინასწარ საქმის მცნობელო!
ჩვენად ხსნად, შენად საქებრად მის მთით მის ლოდის მძრობელო.
მე, დავით, მიხსენ მტერთაგან, მამის დავითის მთნობელო!

417
სახით, ვითარცა საწმისზედ, ცვარო ზეგარდმო წვეთილო,
აგარაკთაგან უთესლოდ ძირო მორჩადა ხეთქილო;
გამოუთქმელად ნათქვამო, მთით ლოდო გამოკვეთილო,
მიხსენ ცხოვარი წყმედილი, იესო მწყემსო კეთილო!

418
მეხო, ქუხილის ისარო, მტერთ გულზე დასარჭობელო,
დავითის ვარდო, აბრამის ყვავილო დაუჭკნობელო.
განსჯად ცხოველთა და მკვდართა სამართლის გამამბჭობელო,
მარცხენით თიკანთ მარიდე, მარჯვენით კრავთა მხმობელო!

ლდ. ვედრება ღვთის-მშობლისა დავითისაგან,
ოდეს იმ ზეით თქმულს ლოდ-გამოკვეთილს კლდეს
შაეფარა ავის დღის მიზეზით

(ბოლო ერთი)

419
მთავ ღვთისავ, მთაო პოხილო, დავითის საგალობელო,
ვით აგარაკო ზეგარდმო ცვარისა შემატკბობელო,
აღმოგვიცევნე უთესლოდ ნაყოფი, შესამკობელო.
მომეც ნაყოფი კეთილი, იესოს ქრისტეს მშობელო!

420
სიტყვა ძლიერთა მსმენელო, უცნაურისა მცნობელო,
სარწმუნოების ხარისხო, სჯულისა მტკიცედ მპყრობელო,
ქრისტიანეთა ზღუდეო, მფარველო, გარსა მღობელო,
შენ დამიფარე, დამიცევ, იესოს ქრისტეს მშობელო!

421
სახით აბრამის კარაო, ღვთის ტევნით გულთა მყრდნობელო,
სჯულთ კიდობანო, მოსიანთ ღვთის მცნების ჩასაწყობელო,
ვით შეუწველო მაყვალო, საღმრთო ცეცხლ-განუქრობელო,
მიხსენ, ნუ დამწვავ სახმილით, იესოს ქრისტეს მშობელო!

422
ქუხილო მტერთა მკვეთელო, ელვავ სულთ მანათობელო,
ელისაბედის მომკითხო, მის ყრმის მის მუცლით მკრთობელო.
ვით სამოსელო უხრწნელო, შიშველთა დამათბობელო,
შემმოსე მადლით შიშველი, იესოს ქრისტეს მშობელო!

423
ბარბაროზთ სჯულთა დამხსნელო, სპ(ა)რსთ სიწმინდისა მთხრობელო,
ცეცხლთა თაყვანისცემისა დამშრეტო, დამაცხრობელო,
ღვთის ს(ა)მსხვერპლეო, ფურნეო, ცხოვრების პურთა მცხობელო,
განმაძღე მადლით მშიერი, იესოს ქრისტეს მშობელო!

424
ცხოვრების წყაროს ენბაზო, მბანელთა არ სამზნობელო,
კანას წყლის ღვინად მსმეველო, მექორწილეთა მთრობელო;
კვლავ კლდეო წყლისა მომცემო, ისრაელთ ცრემლთა მშრობელო,
მასვი მე მადლით მწყურვალსა, იესოს ქრისტეს მშობელო!

425
ნაყოფიერო ვენახო, ვით ვაზო მორჩ-უჭკნობელო,
უკვდავებისა მტევანთა მოკვდავთა მოსართლობელო,
მაჩრდილებელო ნერგო და კეთილთა შრტოთა მყნობელო!
მიგრილე ცოდვით საწვავსა, იესოს ქრისტეს მშობელო!

426
სიტყვისა მღრთისა ხორცითა მტვირთველო, დამადგნობელო,
ღვთის ძისა კაცად აღმზრდელო, მით კერპთა დამადნობელო,
ადამის მხსნელის დედაო, ძით ევას მახარობელო,
შეწუხებულსა მახარე, იესოს ქრისტეს მშობელო!

427
სიბრძნისა ღვთისა სავანევ, ტახტ-საყდარ-დასაჯდომელო,
კეთილმორწმუნე მეფეთა გვირგვინად მოსახდომელო;
ხიდო წიაღ-მყვანებელო, კიბევ, ცათამდის მწდომელო,
გზა სიმართლისა მასწავე, იესოს ქრისტეს მშობელო!

428
მის სიძის მღვიძრად დამხდომო, შუაღამ ძილთა მფრთხობელო,
გაუქრობელის ლამპრითა ქალწულთა წინა მსწრობელო;
სულელთა ლამპარ-შრეტილთა მრეკელთა კართა მხშობელო,
მოწყალებისა კარ-მიღე, იესოს ქრისტეს მშობელო!

429
ზეცით ღვთის სიტყვის საყვირო, ქვეყნად კაცთ მოსათხრობელო,
არსის საყდრისა სასანთლევ, ლამპარ-გრძლად-გაუქრობელო;
მის მთიებისა დედობით ბნელ ქვეყნის მანათობელო,
შენ განმინათლე გონება, იესოს ქრისტეს მშობელო!

430
ვით მამათ-მამის შურდულო, მთავ, ლოდის გამამტყორცნელო,
დამამტვრეველო კერპთა და საწუთოს ღმერთთა მხოცელო.
პირველ წყევისა წერილთა ბრალისა აღმამხოცელო,
მიხსენ დედაო ღვთისაო და ჩემო ხატ-სალოცველო!

431
დაურღვეველო ზღუდეო, გოდოლო შეურყეველო,
ცათაგან დაუტევნელთა წიაღთა დამატეველო;
მარიამ ქრისტეს დედაო, ასულო სიონეველო,
შენ მეოხ-მეყავ ცოდვილსა, ქალწულო, ღვთისა მხეველო!

432
შენ გევედრები, ცისკარო საიდუმლოსა დღისაო,
ნათელო შარავანდედო საცნაურისა მზისაო,
დედაო მუცლად მღებე[ლ]ო გამომხსნელისა ტყვისაო,
ტყვეობისაგან დამიხსენ, მშობელო ღვთის სიტყვისაო!

433
ნათელო და ბრწყინვალეო, თქმულო აღდგომისა ხატო,
სიტყვიერთა ცხოვართ ქნარო და უხილავთ მხეცთ დამსხარტო;
ტარიგის და წყემსის დედავ, მე ნუ დამიტევებ მარტო,
ძალი მომეც, გარდმახტუნე, სადაც დამხვდეს ცოდვის ფლატო!

434
შენ საქებრად რიტორიცა არს, ვით თევზი, უხმო, უტყვი;
მე ვით ვიტყვი, შენს ქებასა, ნაწვართი ვარ ვით პირუტყვი,
მიჭირდა და ჩემს მავნეთა შენგნით კვერთხი გარდაურტყი.
ვით ენბაზო, განმიწმინდე მე ცოდვისა ბრალთა ტუტყი!

ლე. ოდეს ზეით ხსენებულის გამოქობილ კლდიდამ წამოსულს
დავით გურამიშვილს უცხონი შეხვდენ და
მათის შიშით მუხლი მოეჭრა

435
რომელმანც მთამან დამფარა, მას მთაზედ იმ სეტყვებითა,
მეც იმ მთას მსხვერპლი შევსწირე, რაც გითხარ იმ სიტყვებითა;
მერმე ავდექ და წამოველ ტირილითა და ტყებითა;
სულ გავანედლე გამხმარნი შამბნარ[ნ]ი ცრემლთა რწყებითა.

436
კოჭამდის სეტყვას ვაპობდი, ფეხები მაქვნდა შიშველი.
ყველაზედ გული მაგრობდა, არაზედ ვიყავ მშიშველი.
ვსთქვი თუ, რას მიზამს მაცდური, ან მგელი, ან დათვი, შველი?
შავეპოვები არავის, თუ, ღმერთო, შენ კი მიშველი.

437
აწ ყველა წვრილად ვერ მოვსთვლი, რაც მაშინ გარდამხედია,
სამი დღე შამბში ვსწოლილვარ, მაღლა არ ამიხედია,
წინ გზისა შეკვრის შიშითა წასვლა ვერ გამიბედია,
შიმშილისაგან მუცელი მიმკვრია ფერდზედ ფერდია.

438
ჩემს უკან მდევართ გარდვურჩი იმ წოლით დღითა სამითა,
ხუთი დღე-ღამე ვიცხოვრე შვიდის ტყემალის ჭამითა;
დღისით ჯაგნარში ვსძვრებოდი, მინდვრად ვიდოდი ღამითა,
დღე თერთმეტამდის ვიარე ყოფა-ქცევითა ამითა.

439
თუმც არ მეჭამა მე პური თბილ-თაჯა ჯავახურია,
არც მესვა ღვინო კახური, არ ვიყავ ნაბახურია;
ათის დღის მშიერს მომერთვა სადილი საკვ[ე]ხურია,
მოუწევარი კვინჩხი და მკვახე მე კოწახურია.

440
პერანგი მეცვა ახალი, არ ძველი მე ტანზე ნარმა,
მუხლთ ქვეით გავხდი შიშველი, შემომეცვითა ზე ნარმა;
დიდთა ჭირთაგან ვნებული ოდეს მცნა მამამ ზენარმა,
მან გამომირწყო წყლული და მიშვა მგრგენმა და მზრზენალმა.

441
მეთორმეტეს დღეს მოვადექ წყლის პირსა მე უჭალოსა,
შამბში ვსძვერ ვითა ნიბლია, ვსთქვი, არვინ არ ამბჭალოსა.
შავხედე, გაღმა ლეწევდენ მათრახის ცემით კალოსა;
ვსთქვი თუ, აგების უფალმან აქ მიხსნას საკანკალოსა.

442
ცოტას ხანს უკან მომადგა მე ორი კაცი ნავითა,
მეგონა, ამას მკითხევდენ: `მანდ რას აკეთებ, დავითო?
ისევ გაბრუნდნენ, შეშინდენ, ჩემის უქოჩროს თავითო,
მე მუნვე დავრჩი, დავღონდი, ვსთქვი, თუ: წავიდე საითო?

443
რა მნახეს, მათის შიშითა მეც ამეშალა ბალანი,
მუხლი მომეჭრა, წამერთო ტანში ღონე და ძალანი,
შორს ვეღარ წაველ, უკუვსწევ, მუნ ახლოს იყო ჩალანი.
გარდავიხადე იქიცა, რაც ღვთისა მედვა ყალანი.

ლვ. უცხოთ ნახვის შიშით მუხლთმოჭრის დროს
დავითის ლოცვა და გალობა

444
ღმერთო, მომხედე, ვედრება მისმინე, გამიგონეო!
მუხლ-მოღებუ[ლ]ვარ, არ ძალმიცს აქედამ დაძვრის ღონეო;
ცოდვის მუხრუჭით შეკრულსა მომიშვი, მომიფონეო,
მერმე შენ გზაზე მიმიძეღვ, სად გინდეს, წამიყონეო!

445
იესო წყემსო კეთილო, ჩემებრ წარყმენდილთ მპოველო.
ჩავარდი ცოდვის ხნარცვშია, ვსცადე და ვერ ამოველო
ბრძანე: `ძის თხოვნით მამასა სთხოვე, რაც გინდეს, მთხოველო~,
ვითხოვ, შემინდევ ცოდვანი, როს მკვდარი განმაცხოველო.

446
აწ ნება შენი ჩემზედა აღსრულდეს აღსასრულითა.
მინდა და ვეღარ დავძრულვარ ძალთაგან განასულითა;
თუ მიხსნი, ისევ გმსახურო ქრისტიანისა სჯულითა,
თუ არა, მომკალ ხორცითა, ოღონდ ნუ წ[ა]მწყმენდ სულითა!

გალობა

447
მამავ, შენი ძეო, ვითხოვ, მიბოძეო;
ვიქცევი, ქვესკნეთს ვარდები, მისვეტ-მიბოძეო,
რად გძინავს, აღდეგ, უფალო, აწ განიღვიძეო,
მოდი, გამმართე წელ-გულში, სულ დავიბღუნძეო.
ღმერთო, დავითის მთნეველო, მამაო და ძეო,
ის მტერნი ჩემი მდევნელნი დევნე, განაძეო,
შენ გამირკვიე დავითსა, რაც წინ გზა მიძეო!

448
მჭამეო, მსმეო, ჩემო ტანთა მცმეო!
ვერ მოგეშვები ცოცხალი, თუნდა მაწამეო,
მიბოძე საზდო სულისა, მშიან, მაჭამეო,
კიდეც შემმოსე, სიცივით სულ ვკრკი ამ ღამეო,
ბალა-ჩალაში დავსძვრები, ვითა ღალღა, მეო;
მივხვდი, ვით მწყერი ალალთა დღეს მტერთა ღარმეო,
დავითის ძევ, დავით მიხსენ მე აქადაღმეო!

ლზ. შველა ღვთისაგან დავითისა, ტყვეობიდამ
გამოსვლა სარუსეთოში

449
დაღამდა, სხვა დღე გათენდა, არვინ ჩნდა ჩემი მდევარი,
დილაზე ადრე წამოვსდეგ უძილო, ღამის მთევარი;
წამოველ, გზაზედ უფალმან მიბოძა საზდო მდღევარი,
ორი კიტრი და საზამთროს ნაჭერი მე ნახევარი.

450
საზამთრო სიცხით დამჭკნარი ხელში მეჩვენა მე ცხლადა
წყალი ახლოს მხვდა მდინარე, ვიკაკვე გასარეცხლადა;
კიტრი უბიდამ გამცვივდა, გულზე მამედვა ცეცხლადა,
რომ მომეყიდა მიღირდა ას ოქროდ, ათას ვერცხლადა.

451
წყალმან წაიღო, მივდივე, ვეცადე, ვერ დავიჭირე;
ბეწვი მწყდა მისის დევნითა, მეც წყალში არ დავიძირე,
ღვთისაგან გულსა შემაკლდა, ვაყვედრე, ასე ვიტირე:
თუ მომეც, რაღათ წამართვი, აწ ასე რად გავიწირე?

452
შენის წყალობით იზდების ყოველი დაბადებული,
აწ მე შევქნილვარ რასათვის მე შენგნით გარდაგებული?
თუ არ გინდოდა ჩემთვისა, რად დამხვდა განმზადებული;
თუ არა, რასთვის წამართვი საზდო უბეში დებული?

453
მერმე რა მოველ გონებას, მასვე დაუწყე ვედრება,
შემინდვე ესევითარი უმეცრებითა ყვედრება;
რაც ავი მიყო, დაგითმო, აწ იმას რა შაედრება,
მაგრამე ასე მშიერსა არ ძალმიც გრძლად გზაზედ რება.

454
თავს დავგმე, უთხარ შიმშილით რა გული დაგიყმედია?
მარხულობა და სასჯელი გონების გასაწმენდია;
მემთვრალეთათვის მაცდურნი მახეთა დაარწყმენ დია,
ნებიერობა ხორცისა სულისა წარსაწყმენდია.

455
მოვიდოდი და ვსტიროდი, მოვსთქვემდი ჩემსა ზიანსა,
ღვთის საბოდიშოს სიტყვებსა ვიტყოდი თავაზიანსა;
უეცრად ალაგს მოვადექ ტურფასა, ლამაზიანსა,
მსხმოიარესა ბაღნარსა, ატმიანს და ვაზიანსა.

456
დავღუნე თავი, უკუვსძვერ ვაზნარსა შინა ბურვილსა,
აღმოვირეხვე ყურძნითა, მოვრჩი შიმშილსა, მწყურვილსა;
მაგრამ ღვთისა კი მრცხვენოდა მე ცოდვით პირ-შემურვილსა,
ვეტყოდი, რად არ მივენდევ შენის საყვარლის სურვილსა?

457
კიტრი მომეც და წამართვი, ვერ მოვითმინე თმენითა;
შევსწუხდი, მაზე გაყვედრე, გცოდე პირითა, ენითა.
შენ, ღმერთმან, იგი დამითმე სულგრძელებითა შენითა.
აწ უმჯობესიც მომაგე პილპილად სავსე ტენითა.

458
რით გარდვიხადო მე, ღმერთო, ეგევითარი ვალობა,
რაც შენ მომაგე სავსებით ურიცხვი შენი წყალობა?
უწვრთნელ ვარ, არა ვიცი რა დავითის ფსალმუნთ გალობა.
გთხოვ, უმეცარსა შემინდო ჩემი ცოდვა და ბრალობა!

459
თურმე წინასწარ ხედევდი შენ ჩემსა გზასა, კვალებსა;
შვების წყალობას უზემდი ჩემსა ხორცსა და ძვალებსა;
მე ვერ ვხედევდი, გცოდევდი, ლიბრი დამკროდა თვალებსა,
აწ ხორცმან გცოდა, ხორცს ჰკითხე, სულს ნურასა სთხოვ ვალებსა.

460
ხორცსა აქვს დანაშაული, სულისა არა ბრალია;
სულია ღვინო კეთილი, ხორცი ჭურჭელი მყრალია;
ხორცი ამ სოფლის გემოთი ნებიერობით მთვრალია,
სული იმ სოფელს დასჯისთვის, შიშითა სულ გამქრალია.

461
ეს სიტყვა ჩემთვის სხვას უთქვამს, ახლა მიუთხრობ მეც სხოსა;
უნდა მეღვინემ საღვინე კარგვარად გამორეცხოსა,
განეყრევინოს, გაწმინდოს, რაც შიგნით მწიკვლი ეცხოსა,
თუ მისგან წახდეს ღვინო-ღა, მე თავში კეტი მეცხოსა.

462
ეჰ, ღმერთო, შენა ამღერე ეს ჩემი სატყებ-სატირი,
ჭურსა ზნოვანსა მახმარე საძელ-მაწაწურ-ხაპირი;
აღმომიწმინდე მწიკვლთაგან გული, გონება და პირი.
ცოდვით ნამტვრევთა ნაბძარნი მადლით გახიზი, შაკირი.

463
აწ შეისმინა უფალმან ხმა ვედრებისა ჩემისა,
დაღონებულსა მომაგო ჟამი ნუგეშის ცემისა;
ხმა სამღერალთა მასმინა, არა თუ ზართ დაცემისა.
საყდარს დარეკეს, გამოხდა ზრიალი ზართა ცემისა.

464
რა შემომესმა ზარის ხმა, გულმან დამიწყო ძგერანი,
ზეზედ წამოვდეგ, დავიწყე ბურვილით გამომზერანი;
შევხედე, საყდრის კარზედა პირჯვარს დაიწყეს წერანი.
ვთქვი, თუ: უცილოდ აქ არის ჩემი ბედი და წერანი.

465
გარდაიხადა უფალმან, ჩემი ემართა რაც ვალი,
მკრა სიხარული გულისა, ანაზდათ ჭკვაზედ შამცვალი,
ასე მიამა, პირიდამ გავყარე ყურძნის მარცვალი;
საჩქაროდ წასვლა მომინდა, არ ვიყავ ხანის დამცალი.

466
კიდევ შევხედე, გავშინჯე, გარჩევით დავინახეო;
თავთ იალქანნი ქალთანი დევთა რქად გამოვსახეო;
ვთქვი, თუ: ვაი, თუ მაცდურმან დამირწყო რამე მახეო,
მუნ მისვლა ვეღარ გავბედე, შორს წასვლა განვიძრახეო.

467
მას ბაღში ხილი დავკრიფე, საგრძალი მოვიმზადეო;
ზოგი უბეში ჩავიწყევ, ზოგი კალთაში ჩავდეო.
კვლავ სვინიდისმან მამხილა: ბინდამდის მოიცადეო,
დღისით ნუ წახვალ, არამცა მოგიდგას ვინმე ბადეო.

468
წაველ, უკუვსწევ ჩალასა, სად უფრო იყო ხშირია,
ღმერთმან თქვენს მტერთა შეყაროს, რაც მე ამიტყდა ჭირია,
წამოდგა კოღოს ლაშქარი, რა შევსძარ ჩალის ძირია,
მე დამარჩობდენ უცილოდ, თუ არ დამეცო პირია.

469
რა შემაწუხეს მეტადრე, ვიტყოდი გაჯავრებული:
ვინც უნდა იყოს, მივიდე სიცოცხლე გამწარებული.
აღარ დავდივე, წამოვხტი, წამოველ გაჩქარებული,
მუნ ახლოს კალოს ლეწევდენ, მიველ ვით დაბარებული.

470
მიუცხოეს და შემოკრბენ მუნ ჩემი გამშინჯვარები,
შემომეხვივნენ გარშამო კაცთა და ქალთა ჯარები;
მარტო პერანგით მოსილთა ყელზედ ეკიდათ ჯვარები;
მიველ და ჯვარსა ვემთხვივე, ვიწერე ზედ პირჯვარები.

471
ერთმან მიუთხრა მეორეს: `დაი ხლებაო, ლაზარი!~
`ხლება~ რა მესმა, დამეცა მე სიხარულით თავზარი;
მუხლებმა რყევა დამიწყეს, ზე ტანმა შექნა ზანზარი,
ვეღარ დაიგნეს სვეტებმა და გარდაიქცა ტაზარი.

472
რუსულად `ხლება~ პურს ერქვა, უწინვე გამეგონაო;
სანამდის ის არ ახსენეს, მე რუსი არ მეგონაო,
რა რომ თქვეს პურის სახელი, მე იმან მომიფონაო;
ამ სიხარულმან დამშალა ჯავრით შეკრული კონაო.

473
როგორც რომ ერთმან ყაზახმან მე მაშინ მამიარაო,
როცა რომ მყვანდა, მივლიდა მეტს მამაჩემი არაო;
შევბრალდი, გულზედ მიმიქვა, მკოცნა და ცრემლი ღვარაო,
სწრაფად მოენედ მომგვარა ფხოვლელი იანვარაო.

474
წყალს გამიყვანეს ნავითა, საყდარში შემიყვანესო,
დამაწერინეს პირჯვარი, ხატებსა მათაყვანესო;
კვლავ მიხმეს სამდივნოშია, მაყვირეს, მაყაყანესო,
მკითხეს: `ვინა ხარ, სად მიხვალ, რად იყავ ლამისყანესო?

475
შევამოკლო აწ, რა მერგო, რაც ვიუბენ ამდენს ხანსა?
თერგიდამე სოლაღს წაველ, სოლაღიდამ აშტრახანსა;
მუნით მოსკოს მეფე ვახტანგს, ბაქარს _ შან[ა]ოზსა ხანსა _
ვიახელ და თაყვანსა ვეც; ბრძანეს: `სჭვრიტე ჯაბახანსა~.

476
მიწყალობეს მათ სახელო, მომცეს ჯაბადარბაშობა,
ღმერთამან ბევრჯელ გაგითენოსთ ხარებობა, ქრისტეს შობა!
კარგი იყვის აღდგომასა მეფეთაგან მეჯლიშობა:
ზმა, შაირი, გალობანი, ჩანგთ კვრა, მღერა, თამაშობა.

477
ჯავახიშვილს გამალექსეს, მოშაირეს ჩემებრ ცუდსა,
პირად მჭლესა, ტანად ხმელსა ვით ნუჟრიანს ხესა მრუდსა;
რაც მე უთხრი, მას მიაჩნდის ვით ნარცეცხლა უკან კუდსა,
ბევრჯელ ასე იმწვიტინის, კოტვით ძირს დასცემდის ქუდსა.

ლÀ. მეფის ვახტანგისა და ძისა მისისა ბაქარისა
დარუბანდს წაბრძანება

478
ექვსის წლით წინათ ჩემს უწინ ქართლიდამ წაბრძანებულნი,
რა მიველ მოსკოს, ვიხილე მეფე და ქართველთ კრებულნი;
რომლისაც ხელმწიფისაგან მუნ იყვნენ დაბარებულნი,
იმისთვის ვეღარ მიესწრათ, მით იყვნენ გამწარებულნი.

479
ერთს _ დიდს პეტრეს _ და ორს სხვასა მოშლოდათ წუთისოფელი:
წართმოდათ მოკლედ სამყოფი, ეშოვნათ გრძლად სამყოფელი;
მით სევდა ვახტანგ მეფესა გონების დასაყოფელი
სცემოდა გულსა, განეჭრა გრძლად ფილთის შასაყოფელი.

480
ამაზედ იყო მგლოვარე, ცრემლი ამისთვის ზდიოდა:
სამი ხელმწიფე ზედი-ზედ მოკვდენო, _ გული სტკიოდა;
თავისას, თავის ქვეყნისას უბედურებას ჩიოდა:
გაგრძელდა საქმე, გაძნელდა, რაღა ვსთქვა, რა ვარჩიო, და?

481
ოდესაც ანნა ხელმწიფე რუსეთზე გარდამწდომარე,
ბრძენ, უხვი, მართალ, მოწყალე, სამართალ-დაუცდომარე,
გვირგვინოსანი ტახტზედა მეფემ იხილა მჯდომარე,
მაშინ შეიქნა საქმისა მოხსენებისა მდომარე.

482
მეფე წადგა ხელმწიფესთან, ცრემლით ღაწვნი დანასველა,
მოახსენა: _ თქვენგნით ვარო არც მშიერი, არც შიშველა.
ამასა გთხოვ, შემიწყნარო, ბრძანო ჩემის ქვეყნის შველა!
_ შეისმინა ხელმწიფემა, რაც მან სთხოვა, მოსცა ყველა.

483
მან უბრძანა: მე მიჭირავს ზღვის მიდამო გაღმა მხარი,
სოლაღსა და დარუბანდსა, ბაქოსა დგას ჩემი ჯარი;
მუნ მიბრძანდი; საჭურჭლისა მუდამ მზა არს ღია კარი,
ლაშქარი და ხაზინანი, ვით გენებოს, მაიხმარი!

484
მივსცემ ყველას ბრძანებასა ჩემთა სპათა, სპის მართავთა,
ამირთა და ამილბართა, ათასის-თავთ, ასის-თავთა:
თქვენს ბრძანებას მორჩილებდენ, კარგთ იქმოდე, გინა ავთა;
თავს საკვდავად არ ზოგვიდენ, საცა მოიქნევდენ ხმალთა!

485
მეფემ მდაბლად ხელმწიფესა თაყვანი-სცა, ჰკადრა პირად:
ღვთაებრ უხვი მოწყალება ჰქენით ჩემზე, არა ძვირად;
ვმადლობ თქვენსა წყალობასა, მე-ღა მინდა სხვა განძი რად?
დღეის იქით ენა ჩემმან ქება თქვე[ნ]ი წართქვას ხშირად.

486
წინ წადგა და ტახტზე მჯ[დ]ომსა ხელმწიფესა ხელს აკოცა:
ხელმწიფეცა წამოუდგა, გზა მეფესა დაულოცა:
`ღმერთმან ასე გაგიმარჯოს, რომ არ იყოს ბევრი ხოცა~.
_ სადღეგრძელო დაულივა, თვით ბრძანა და მასაც მოსცა.

487
წამოვიდა პეტრებუხით, მეფე მოსკოს ჩამოვიდა.
მოემზადნენ მამა-შვილნი, ქართველნი ყვა ვინცა-ვინ და,
წასვლა წყლითა დაამტკიცეს, ბრძანეს: `ექვსი ნავი გვინდა~.
შექნეს ნავის შენებანი, მით ერთი თვე გამოვიდა.

488
ნავში ჩავსხდით და წავედით თოკებისა ხელის წევით:
ხან ჩქარა და ხან წყნარადა, ხან ვერც დაძვრით, ხან კი რყევით,
წინ ეტიკი მიგვიძღოდა, ედილისა წყალს დავყევით.
ჩვენი ავად სიარული სამს თვეს უკან შევიტყევით!

489
ვირემდის ზღვათა ბაგემდის ჩვენ ჩავიდოდით ნავითა.
გარდატრიალდა საწუთრო მრუდისა საბრუნავითა;
წინ სვიმონ აბრამისშვილი დაგვხვდა ამბითა ავითა,
აღავსო გული მეფისა მრავლითა საჭმუნავითა!

490
მოახსენა: `შამახია თამაზ-ხანმა დაიჭირა!~
მეფეს ესმა, თავში ხელი შემოიკრა და იტირა:
ესრეთ მოთქვა: `ჩემი ბედი ასრე როგორ გაიწირა,
გზა არცაით წარმემართა, წინ ერთი რამ ამეხირა!

491
ახლა რა ვქნა, სად წავიდე? გზა შემექნა დახლათული,
ქარი ქრის და აფრა-გაშლით ვარ ხომალდით ზღვას შერთული.
ბრძანებანი წინ წასულა ხელმწიფისა ხელ-ჩართული
ღმერთმან თქვენს მტერს წარუმართოს, ვით მე გზა მაქვს წარმართული.

492
დღეს რაც საზარელი სიტყვა მაისმინა ჩემმა ყურმა,
ეს სულ წყალში ჯდომამ მიყო, სიარულმა ბაყაყურმა!
პირში ლუკმა გამამაძრო თარაქამამ ნადი-ყულმა,
რაღა ვქნა და რა ვივარგო სევდით გულ-ღვიძლ დანაყულმა?

493
_ თუ დავბრუნდე უბრძანებლად, მკითხონ, რა მაქვს მე სათქმელი?
თუ წავიდე დარუბანდსა, მე ვიქნები რიღას მქნელი?
ღმერთო ჩემო, ეს რა მიყავ? მომივლინე საქმე ძნელი,
სულ სიცოფედ შემირაცხე, რაც ვისიბრძნე მე საბრძნელი!~

494
კვლავ ბრძანა: `გავალ დარუბანდს, იქივ სჯობს სხაგან დგომასა,
იქ მოუყურო, თუ საქმე რა მოხდეს შამადგომასა;
რაც უწინ საქმე წამხდარა, წუხილით რა ვარგო მასა,
სჯობს მომავლისას უფთხილდე საქმისა არ წახდომასა!~

495
გაბრძანდა მეფე ხომალდით დარუბანდისა კიდესა,
მღდელნი სამღდელოდ მოსილნი მოვიდნენ, ხელი ჰკიდესა,
ციხიდამ თეთრი ალამი გაშალეს, გარდმოჰკიდესა,
რუსთა ზარბაზნის შილინგით გარს ცეცხლი მოუკიდესა.

496
ლაშქარნი თოფთა ისროდენ, ხუცები რეკდენ ზარებსა,
ასე გვეგონა, ხმისაგან ცა იძვრის, მთა ზანზარებსა:
არ ვგვანდით აბუჩს სტუმართა, არცა უბრალოს მგზავრებსა,
ცოტად მით გვეცა ნუგეში მუნ მისვლად დანაზარებსა.

ლთ. თამაზ-ხანისაგან შამახიისა და განჯის აღება და
ოსმალოსაგან თიფლისის დაცლა

497
აწ მოგითხრა ნადი-ყული ან ვინ იყო, რისა მქნელი;
იყო ერთი თარაქამა ელთა თავი ხვარასნელი,
იმის გამო შაჰ-თამაზმა მიიყენა საქმე ძნელი,
თვისის ნებით, მისის ხელით გარდაიცვა ყელზე წნელი.

498
ასე რომე შაჰ-თამაზმა საქმე ასე მოიგვარა,
ლოთობა და მეძაობა მეტად დიდად შეიყვარა,
მისად წამლად ნადი-ყული, ვით ბრმამ, წინა აღიმძღვარა,
ბეჭედი და სახელმწიფო, ჯარი სულ მას მიაბარა.

499
თვით იმ საქმით ნებიერად ჯდა განცხრომით, ამო შვებით, _
მოიფონა ხრმალ-კაპ[ა]რჭი, მშვილდთ საბელი ქმნა მოშვებით,
მისგან ხნარცვში უკუ-ვარდა, აღარ იქმნა ამოშვებით.
მაშინდელნო სისხლთა ტბანო, აწ როდის-ღა აღმოშრებით?!

500
ეს გაუშვათ, იგივე ვსთქვათ, რაც გაეწყოს ბოლო თავსა,
კარგი წვითგან დავანელოთ, ცეცხლი მოუბოლოთ ავსა.
ღმერთი კარგსა რად უზემდა მას ბილწს, მეძავს და მლოთავსა?
ავის მქნელსა ავის საქმით ღმერთი საქმეს მოურთავსა.

501
რა ნადი-ყულ შაჰ-თამაზსა საქმის თავი ვერ უნახა,
დაიჭირა, დაპატიმრა, დარაჯას ქვეშ შეინახა;
გათამამდა ნადი-ყული, თოფი მართა, ხმალი ჩალხა,
მოუქნივა წინაღმდგომთა, გან[ა]დინა თავში ჩახა.

502
ნადიყულობა განაგდო, მან დაირქო თამაზ-ხანი:
დაიმონა ყიზილბაშნი, ვითა მგელმან ცხვარნი, თხანი;
განიმრავლნა ბეგლარ-ბეგნი, ყულ-ნოქარნი, უზბაშ-ხანი,
გაიკეთა მეტად კარგი მან თოფხანა, ჯაბახანი.

503
რა თამაზ-ხან შაჰ-თამაზსა ამისთანა საქმე უყო,
იმისთანას ღალატითა ყელზე გარდააცვა გულყო;
ორმო-ბნელში ჩაგდებულსა თავი აღარ ამოუყო,
ყოვლს ხელმწიფეს აცოდინა, თავი თვისი საცნაურ-ყო.

504
რუსეთს გაგზავნა დესპანი, სიტყვა მისწერა ასეთი:
`ჩვენ თქვენის ტახტზედ დაჯდომით თვისის წყალობით გვცავს ღმერთი,
მოკვდა შაჰ-თამაზ ყეენი, მას შვილი დარჩა არც ერთი,
სახელად ვირქვი თამაზ-ხან, მე დავიჭირე სპარსეთი~.

505
მას, თამაზ-ხანის დესპანსა, სახელად ერქო ხულუფა,
მისცეს მას დიდი პატივი პეტრებუხს, კარგი ულუფა,
იმან სცნა ვახტანგ მეფისა საქმე და განძრახულობა,
ვინც უთხრა, კარგად ვერა ქნა იდუმალთ დამარხულობა.

506
ხულუფას უთხრეს: _ ვახტანგ თქვა _ `მე წავახდინო სუხავი,
ის არის ჩემის ქვეყნისა დამწველი, ცეცხლით მხუხავი;
შამახიაში ყუმბარა ვყარო მეხისებრ მქუხავი,
თუ ღმერთმან ეგ კი მაღირსა, სხვა რა მაქვს შესაწუხავი!~

507
მეფე რომ გაღმით წაბრძანდა, ხულუფამ გზავნა ჩაფარი;
მისწერა წიგნი თამაზ-ხანს, გაიმაგრეო საფარი,
აწ ვახტანგ მეფემ საომრად აიღო ხმალი და ფარი,
განძრახულობა არს მისი შამახიაზე ფარფარი.

508
თამაზ-ხანს ესმა, ეოცა, იქმნა მკბენელი ნეკისა,
სუხავის ჯარი მან შექმნა, ვით ისომ ამალეკისა,
ჯერ შამახია დალაშქრა, ქვეყანა მოსპო ლეკისა.
კვლავ ხმა ასმინა განჯასა ოსმალოს კართა რეკისა.

509
ერთს დღეს თამაზ-ხან თავის ჯარს მიუძღვა ასე ხერხითა
ათი-ათასი ათასთა განასრესინა ფეხითა:
განჯის კარები დამუსრა ზალაყინისა ჯეხითა,
თიფლისი ნებით დაცალეს, გავლეს ბეცებით, ხეხითა.

მ. თამაზ-ხანისაგან რუსთ ხელმწიფის ფერთმაშალთან
წიგნის მოწერა და თავისის ქვეყნების თხოვნა

510
თამაზ-ხან სოლაღს მისწერა, ვის აქვნდა ამილბარობა:
`თუ მეგობარი ბრძანდებით, ჩემზე არ გმართებსთ ძალობა;
გარდმახდევინეთ სხვა-რიგად, თუ რამ მემართოს ვალობა,
თუ არა, ჩემის ქვეყნისა ხელმწიფემ მიყოს წყალობა.

511
სოლაღს, დარუბანდ არმოანს, თქვენ რა ხელი გაქვსთ ბაქოსა?
დასაბქველი მბაქველმან არც აგრე უნდა ბაქოსა;
რადა ხნავთ, ანუ რად სთესავთ თქვენ ჩემსა სათამბაქოსა,
ანუ ბაჟს, დავღას, რად იღებთ სადუქნეს, საქულბაქოსა?

512
თუ არ დაუთმობთ ერთმანერთს, ის ჩამოაგდებს მტრობასა;
დასცალოთ, თქვენთვის მიბძანდეთ, ისი სჯობს მანდ მაგრობასა.
მე რომე ვსინჯავ თქვენგნითა მაგ ჩემის ქვეყნის პყრობასა,
მაგდენი ბოლო არა აქვს ჩემსა და თქვენს მოყვრობასა~.

513
მას ამილბარმა მისწერა: `თქვენ ჩემგნით ნუ გეწყინება,
ვინემდის კარზე მივსწერდე, თქვენ ქენით ეს მოთმინება.
რაც მე იქიდამ მომესმის, თქვენ ჩემგნით მოგესმინება;
მე სიხარულით დაგიცლი, თუმცა ხელმწიფემ ინება~.

514
მალე მოვიდა კარიდამ ხელმწიფის გვამანსარია
`სოლაღის ციხე მოშალეთ, დასცალეთ გაღმა მხარია~.
სანამდის თვითონ ამილბარ ციხეს არ დასცა ბარია,
მანამდის დასაქცეველად ხელი ვერავინ გარია.

515
თამაზ-ხან თამაზხანობა გარდირქო, მან ინაჯიშა,
თამაზ-ხანისებრ სეფური შაჰ-თამაზ ვერ ივარჯიშა;
ნადიყულობის ძალითა სახელად ირქო ნადი-შა.
ჯერ არცადა ჩანს სპ[ა]რსეთში ნადი-შასთანა ფადიშა!

516
მან, ნადი-შამან ყეენმან, შაჰ-თამაზს ხნარცვი უთხარა:
ხლმით შეაშინა თურქეთი, დაღისტანი და ბუხარა.
რუსთ ხელმწიფესაც მოსწერა: _ `გამეცა, ბაქოს ნუ ხარა~.
ინდოეთისა ხელმწიფე დადრკა, მას თავი უხარა!

517
ვახტანგს მეფეს მოუვიდა ამ ნადი-შას ჩაფარ-ელჩი.
ებძანა, თუ: მობძანდიო, შენს ქვეყანას არას ვერჩი;
მე გიჩვენო შენის მტრისა თავი შუვა განახეჩი,
დამიჯერე, არ დაკარგო, რაც მე ხელში ჩაგაჩეჩი.

518
არ წავიდა, არ მიენდო, მისი ყმობაც ითაკილა,
სიტყვა მისი მას გულს ეცა, თვალთა ქაცვი, ვით ასკილა;
ვითა სმოდა პირველითგან, მით იხსენა, მითა კილა,
თქვა: `მეც უნდა დამბორკილოს, ვით შაჰ-თამაზ დაბორკილა~.

მა. რუსთაგან გაღმა მხრის დაცლა და მეფის
ვახტანგის აშტრახანს გაბძანება

519
რუსთ დარუბანდი დასცალეს, ყიზლარისაკე არესა:
მეფე ვახტანგცა მიბრძანდა აშტრახნის არე-მარესა,
იქ უვარესად შაესწრა ამბავსა საწყინარესა,
მაშინ თქვა: წუთო სოფელო, ფუ შენ და შენს მოყვარესა!

520
წყეულო, ცრუო, მაცდურო, ასე რად დამემტერეო?
ცხრა რიგი ჭირი შემყარე, ერთსა არ დამაჯერეო;
გულს მქონდა ხმალი გაჩრილი, აწ შუბიც დამაძგერეო,
არც მამკალ, არც დამარჩინე, მატარე ზერე-ქვერეო.

521
მეფემ უბრძანა თავის შვილს: `შენ, შვილო ჩემო ბაქარო,
ისმინე ჩემი ნათქვამი, ტკბილო, ვით თაფლო, შაქარო:
ვეღარცად წავალ აქიდამ, ვიქნები, რადგან აქ ვარო,
ჩვენს დაქცეულსა ოჯახზედ უნდა, რომ შენ ისარქარო.

522
არ ვიცი რაღაც ეტლზედა შევიქენ, დავიბადეო:
მე ბევრს ვეცადე, არ იქნა, აწ ახლა შენა სცადეო,
ვეღარ შევიძელ მოწევა, დავბერდი, მშვილდი დავდეო,
რაც უნდა წახდეს, გაკეთდეს, მე მას აღარას დავდეო.

523
რომელიც კახნი, ქართველნი ქართლიდამ გარდმოგვყოლია,
ზოგს ქართლშივე ყავთ ცოლ-შვილი, ზოგს აქ შეურთავს ცოლია;
ქართლურად მიეც ნება და რუსულად `დაი ოლია~,
როგორც უჯობდესთ, ისე ქნან, მითამ არც ერთი მყოლია.

524
მთხოვენ და მივსცემ ვერავის, მე ვერ ვიტვირთავ ამასა:
მე წაუხდინე ქვეყანა, შვილიც გაუცე მამასა?
მე ღმერთი მიზამს რას კაის, ორმო უთხარო, ჭა მასა.
სჯობს უჭმელობით სიკვდილი საყვედურითა ჭამასა!

525
მე ყველას დავსცემ დასტურსა, შევიქ თავიანთ ნებასა,
ამას კი ვიტყვი რჩევითა, დაუგდებ ერთსა მცნებასა:
კაცი ხომ ვერცად წაუა სიკვდილსა, ღვთის ბრძანებასა,
მაგრამ ნურავინ შეიყრის თავისის ნებით სნებასა.

526
შვილმან შეკადრა მამასა: `შენ რა გაქვს აწ საჭმუნავი,
რაზედ შექმნილხარ, არ ვიცი, შენის ცხოვრების მწუნავი?
რა ახლა იცან საწუთრო დასაბამითგან მბრუნავი,
მიბრძანე, მისი შემხები ვინ დარჩა გაუთხუნავი?!

527
კაცი თავს ვერას გაუვა ცრუის საწუთროს მდურვასა,
უნდა, რომ კაცმან გაუძლოს, ჭირს შეყრის ცხრასა თუ რვასა.
სჯობია ისევ მოლხენა წუხილსა, ჭმუნვა-ურვასა,
გირჩევ, დაეხსენ მაგდენსა ცრემლსა და ოფლში ცურვასა.

528
ერთს მოგახსენებ რჩევასა, მაზე ნუ გამიწყრებითა;
ისი სჯობს, მოსკოს წავიდეთ წყნარად, ნებივრად რებითა;
იქივ ვიცხოვროთ, ვით უწინ ვსცხოვრებდით ჩვენის კრებითა,
ჯავრს დაივიწყებთ, ოდესაც ხელმწიფეს შაეყრებითა.

529
უბრძანა: აღარ ვიქნებით როგორც ვიყავით ჩვენაო;
მისთვის ვიმალვი სირცხვილით, არ მინდა გამოჩენაო,
მრავალის ცრემლის დენითა დავჰკარგე თვალთა ჩენაო,
ასეთი სენი შემყრია, ძნელია გარდარჩენაო.

530
წამაიჩოქეს ქართველთა, თავს წაიშინეს ხელია,
იტირეს ბევრი მეფის წინ და ღვარეს ცრემლი ცხელია;
შეკადრეს: `რასთვის შექნილხარ ვით ველად მრბოლი ხელია,
ბრძანებთ: `ვემალვი სოფელსა,~, ეგე რა გასამხელია?

531
ჩვენ გაგვიშვია ქვეყანა თვრამეტ-ცხრამეტი წელია;
სამსახურითა თქვენითა გვტკივა ზურგი და წელია,
ნამსახურობის ჩვენისა ეგე რა სასყიდელია?
თქვენ მანდ დაბრძანდით და ჩვენზედ ასე აიღე ხელია!~

532
მეფემ უბრძანა ტირილით: `თქვენ მართალს ამბობთ ყველასა;
გიმსახურიათ თქვენ ბევრი მშიერსა და შიშველასა,
მაგრამ რას მიზამთ, ვეცადე მე ჩემის ქვეყნის შველასა,
არ იქნა, რით-ღა გარდვიხდი მე თქვენსა სასყიდელასა?

533
ვითხოვ, შემინდოთ, ჩემზედა თქვენ ჰქენით რაც საქნელია,
ენით დაგლოცავ, მის მეტი სხვა რა მაქვს საქონელია?
ღმერთმან მოგაგოსთ მუქაფა, ჩემგნით გარდახდა ძნელია,
სადაც კრულ იყვნეთ მტერთაგან, მუნ ღმერთიც თქვენი მხსნელია!

534
ერთი ამბავი მომესმა, მე გასაგონლად მენასა,
დიდათ მერჩივნა სიკვდილი მე ცოცხალს იმის სმენასა;
ამაზე ვსტირი, ცრემლითა ვავსებ ქვევრსა და მენასა.
მე თქვენი სხვათა მიცემა ვერ ვათქმევინე ენასა!

535
რაცა ვსთქვი, ჯავრით ეგე მკლავს, მაჩივლებს, ეგ მატირებსა,
წყეული წუთი-სოფელი, რაც არ მწადს, მას აპირებსა.
არ ვიცი, როგორ გარდურჩე მჭვალს გულზე დანაჭირებსა,
თუ არ მდომოდით, გაგცემდით, არ შევიყრიდით ჭირებსა!~

536
რა ეს ისმინეს ქართველთა, კვლავ უფრო შემოსძახესა,
თავს იქით-აქეთ აწყვეტდენ, ახლიდენ ქვასა და ხესა;
ჰკვირობდენ ჩვენი მჭვრეტელნი, მგონია, კიდეც გვძრახესა!
მათ არ იცოდენ, თუ ჩვენა გავებით რაგვარს მახესა.

537
მეფემ გვიბრძანა: `ქართველნო, კაია, ნუღარ სტირითა,
თქვენ გაიგონეთ ყურითა, რაც მე მოგითხრა პირითა:
რაც საიდუმლო გსმენოდესთ, ხმა-მაღლა მას ნუ ჰყვირითა,
ნურც თქვენ სწუხთ, ნურც მე მაწუხებთ, გული მაქვს სავსე ჭირითა.

538
გულს ნუ იჩვილებთ, იყავით გულისა გამაგრებითა,
ჩემს შვილს ბაქართან მიბრძანდით ხელიერთპირად კრებითა;
თქვენ ის წაგიძღვესთ საითაც, უკან მიყევით რებითა,
მის უკითხავად წინა-წინ თქვენ ნურცად წაეჩრებითა!

539
ასრე მოგვითხრობს თარგმანსა ამ იგავის ხის მრგველია:
არს მორჩილება საქები, ურჩება საძაგელია.
მწყემსი უფთხილი სამწყსოსი ადვილად დამკარგველია,
სამწყსოს უმწყემსოდ მავალთა შეშჭამს ტურა და მელია~.

540
გამოესალმნენ მეფესა ქართველნი მუხლზედ ხვევითა,
მდაბლა თაყვანის-ცემითა, ხელსა და ფერხზე მთხვევითა;
წინ დაუყენეს ტბორენი ცხელის ცრემ[ლ]ისა ნთხევითა,
იმათი თავის რახუნი ისმოდა ქვა და ხე ვითა.

541
წავიდნენ, ბაქარს შესჩივლეს: `მეფემ რაღაც ქნა იჭვია,
ნამსახურობის სანაცლოდ მოგვაგო ესე ნიჭია;
აწ თქვენა ხედავთ თვალითა, რაც ჯიღა თავთა გვირჭვია,
სულ გამოგვყარა ქართველნი, დარჩა ათი-ღა ბიჭია.

542
აწ მამა-თქვენი თუმცა რომ ღრმად საქმის გამჩხრეკელია,
წერილთა თარგმნით ვით როგორც იონე დამასკელია,
მაგრამ ეს ავად იფიქრა, აქ გაიკეთა კელია.
თვითან აქ დგების მარტოკა, ჩვენი შორს გამრეკელია~.

543
ბაქარ თქვა: `ეგ შემიტყვია მე თქვენგან უფრო ადრეო;
ნუ მომიკვდების შვილები ლევან და ალექსანდრეო,
ბევრი მიუთხარ მამა-ჩემს, ეგ საქმე რად იკადრეო?
არ დამიჯერა, ავად ქნა აქ დგომა მან მეტადრეო.

544
ვერა ვნახე რა მაგისი ღრმად საქმე მინაწდომარე,
რაზედაც მიდგა, არ დარჩა ის საქმე წაუხდომარე!
მე შვილი ვარ და ეგ მამა, არა ვარ წინაღმდგომარე.
მე მოსკოს წავალ, თქვენც მოხვალთ, ეგ იყოს აქა მჯდომარე!~

545
გვიბრძანა: მალე წავიდეთ, არა სჯობს აქ გრძლად დგომაო,
გზა წაგვიხდების, მოგვასწრობს, ახლოა შამადგომაო;
ცარიცინამდის წყლით წასვლა მიგვაჩანს, ნავში ჯდომაო,
ცარიცინს იქით მოსკომდი ეტლებ-უნებით ხლდომაო.

546
ყოველმან კაცმან საგზაოდ შევქენით მომზადებანი,
თავ-თავის საჯდომს ნავშიგან ნუზლთა და ბარგთა დებანი.
ვსწუხდით მეფისა გაყრისთვის, გვწვევდა სახმილთა დებანი;
ბევრმან დავსწყევლეთ მას დღესა ჩვენ ჩვენი დაბადებანი.

547
ჩვენ წავედით, იგ მუნ დადგა, საქმე მოხდა არეული;
ათიოდე კაცი დარჩა, ხაბაზი თუ მზარეული;
სხვა იმან ყმა არ ინდომა, არ მემკვიდრე, არ ეული.
ვითა გოდოლთ მშენებელნი, გავხდით ენა-შარეულნი.

მბ. დავით გურამისშვილისაგან საწუთოს
სოფლის სამდურავი

548
ნუ მიენდობი, საწუთრო მტყუვანი არს და უპირო!
არ დაიჭირვის ხელშია, რაგინდ რომ ბჭალი უჭირო;
დღეს რომე ლხინი მოგაგოს, ხვალ ვერ მოურჩე უჭირო,
ამად სჯობს, ხორცი უვარჰყო, სულსა ულოცო, უწირო.

549
ნათობს და ბინდობს საწუთრო, ქცევადი, მობრუნავია!
წამს მყუდრო ქარი აქროლის, წუთზე დამუსრის ნავია,
ყოველი ლხინი მუხთლისა კვლავ ისევ საჭმუნავია,
ერთი დრო გრძლად არ შეგრჩების, კარგი სთქვა, გინა ავია.

550
ვიცნობ, მეც ვიყავ სოფელსა განცხრომასა და შვებასა;
მიყვარდა, კარგად მიმაჩნდა, ვცდილობდი არ გაშვებასა.
ახლა თქვენც ხედავთ აწ ჩემსა მის გამო პირქუშებასა,
გული დაუწვავს სახმილით სულთქვნასა და უშებასა.

551
მოკლეა ესე სოფელი, კაცს არ შერჩების წამ ერთო,
რაც მომებოძა თავიდგან, ბოლო-ჟამ ისევ წამერთო!
მან დამიკვანძა, მუხთალმა, მე რაცა მეხვეწა-მერთო,
მის გამო სევდით მე გული, ვით შეშა, ცეცხლზე წამერთო.

552
წყეულმან, ცრუვმან, მაცდურმან, ფეხთ ქვეშ ილინჭა მომიგო:
პირველად მოყვრად მეჩვენა, ტკბილი რამ სიტყვა მომიგო,
გამეთამაშა, მაცდინა, საცხოვრებელი მომიგო,
რა წამახდინა, გამკიცხა, `რად ჰქენო~, ნიშნიც მომიგო!

553
ამად ვემდური საწუთროს, თორემ სხვა რა მაქვს სადაო?
სად მომიყვანა სად მყოფი, კიდევ მივყევარ სადაო!
მამა, დედა, ძმა თვალითა ვეღარა მხედავს, ა დაო,
ძეთა და ასულთაგანაც გამხადა უღირსადაო.

554
მე საწუთრომან მიმიღო, რაც საბადისი მებადა,
მისგან დარწყმული მახენი თავსა ზე გარდმომებადა.
ორ-გზით კრულ შემქნა მტერთაგან, ხელთა საბელი მებადა,
მით ვსტირ, თვალთ ცრემლი მიბნელებს, დღენი მჩანს მე ღამებადა.

555
მშვილდს მომიწივა მუხთალმა, ისარი გულში მამასო,
არ მომცა ძე, არც ასული, არვინ მიძახის `მამასო~.
მან დამიჩაგრა გონება და მტერი თავსა მამასო.
დავჯექ და ლექსვა დავიწყე, ვსთქვი, თუ: ვიშვილებ ამასო.

556
ამაზედ არის ჩემი და ცრუის საწუთროს ჩხუბია,
სად კაცს არ უნდა, წარიყვანს, ყელზე საბელი უბია;
მისთვის ვსტირ ცხელის ცრემლითა, სველი მაქვს კალთა-უბია.
მე მსურდა ერთი, არ მომცა; ვის არ სურს, მისცა ტყუბია.

557
სამ-ოთხ რიგად მუხანათმან გულს ლახვარი მამაღერა.
სულ მატირა ჩემი დღენი, არაოდეს არ მამღერა.
ვით ბოლოკი მქნა ავრე[ხ]ი, ამაყოჩა, ამაღერა.
თესლ-აშრეტით გამახმო და უნაყოფოდ დამაბერა.

558
შემქნა უშრტო, უნაყოფო, ვით ხმელის ხისა გალია;
გულს დამასვა სამჭედურად, ლახვრად სევდის საგალია;
ზდიან ცრემლნი თვალთა ჩემთა, სწვავს, ვით თევზთა საგალია.
ასე მიჩანს სრა სამყოფლად, ვითა მფრინველსა გალია.

559
ორგემაგე არს საწუთრო: ხან ნოტიობს, ხან კი გვალავს;
დღეს რომ კარგი წინ გიმძღვაროს, უკან მოგადევნებს ხვალ ავს.
ნუ ენდობი, მოგატყუებს, ისარს ისვრის, მშვილდს კი მალავს.
მას დავნატრი, ვინცა სწორედ სვლად საწუთროს გზას გაჰკვალავს.

560
ორს მიაგებს კაცს საწუთრო, არა ერთსა დანაჯერებს:
ხან მოაწყენს, აატირებს, ხან მოალხენს, ანამღერებს.
ერთნაირად განატაროს, ასე არვის დანაბერებს.
ვით უქმნია მიწა ჭურჭლად, ისევ მიწად განამტვერებს.

561
მიდის-მოდის ეს სოფელი, ქარტეხილთა ზღვისებრ ღელავს!
უკან დასდევს დრო და ჟამი, მის ნაქსელავს ქსოვს და სთელავს.
ის მჭლე კაცი ცელს რას აქნევს, რასა სთიბავს, რასა სცელავს?
ამად ვსწუნობ საწუთროსა, სულ ბნელია, რასაც ელავს!

562
ამისთვისა ვარ ფაციცად, ვითა თავს მტერდანასხამი,
მისის ცეცხლით გული ჩემი ვალს ჭირისოფლდანასხამი.
მოწყვეტილა მოსაგრილად წყლურზე წყალი დანასხამი:
გული ასე დაუკუწავს, ვით გალესილს დანას ხამი.

563
ნაღვლით დრენი შემიმოკლდა, აღარა მაქვს, დამელია;
ყველა მწარედ გარდამექცა, რაც რამ ტკბილად დამელია.
მძორთა ჩემთა შესაჭმელად მზას არს ტურა და მელია.
აწ წამოვალ მეც თქვენთანა, სად ძმა მიცდი, და მელია.

564
ვით თავს მივსცე მოსვენება, ვით მივაგო ამო მრბოლსა?
სასიკვდილოდ მივსწურვილვარ, ყელში სული ამობოლსა.
ახალდაბას ნუღარ ხარო, მეძახიან, ამო ბოლსა!
აწ რომ მე იქ წამიყვანონ, ვინ გამიზრდის ამ ობოლსა?

565
მითხარ, მტერო, დავის თხოვნით დავითისგან მოიგე რა?
რად უყვედრე უშობელსა, ბერწობ, ვერა მოიგე-რა?
იმას შვილად ვერვინა სჯობს, დავით ვინც ძედ მოიგერა,
ვინც გამოთქვა, ის იშვილა, მტერი იმით მოიგერა.

566
მე რაც ვშობე, შვილად ვსჯერვარ, ეს თუ მზრდელმან გამიზარდა,
ვზრდი მომღერლად, მე თუ ჩემი სიმღერა არ გამიზარდა.
თუმცა ენა გასარეკლდა, გული მისთვის გამიზარდა,
მაგრამ მეფეთ სამსახურით ეს საზრდელად გამიზარდა.

მგ. მეფის ვახტანგის ამიერ სოფლით მიცვლა და
ქართველთ თავადთა და აზნაურთ რუსთ ხელმწიფის
სამსახურში განწესება

567
აქ ნახეთ წუთის სოფლისა, ცრუ, მატყუარა, ფლიდისა,
მისგან სიბნელე ნათლისა, ზედან გარდაკვრა ბინდისა!
ყმანი ვიყვენით კეთილნი მის ცხებულისა დიდისა,
გვწყალობდის, უხვად გვაძლევდის, სწავლით შვილურებ გვზრდიდისა.

568
მას მოგვაშორა მუხთალმან, გზა დაგვიბნელა სავალი,
სად რა გვეშოვნა მუდრეგად, სარგებლით გვთხოვა სავალი!
რაც მან მოიღო, არ ითქმის ჩვენს თავზე გარდასავალი,
თუ გეტყვი, მწარედ გულს დამწვავ, შემხუხავ, შემტუსავ ალი!

569
ვაი, რა ბოძი წაიქცა, სახლ-კარი თავს დაგვექცაო!
ლხინი, შვება და სიამე სულ ჭირად გარდაგვექცაო.
ჩვენ ყმანი დავრჩით, პატრონი წავიდა, შორს გაგვექცაო,
გაფთხილდი, შენც არ დაგვექცე, ღვთის მაცა, მაგრა დექ ცაო!

570
მეფე მოგვიკვდა, ვიქმენით ჩვენ მწარედ ოხერ-ტიალი!
მით დაგვიბნელდა საწუთროს შუქთა ბრწყინვა და ჭყრტიალი;
მოგვწყდა წელ-გული, შევქენით, ვით უმხროდ ჩიტმან, ფრტიალი,
დავიწყეთ, ვითა წიწილთა უკრუხობითა, წკრტიალი.

571
მის დროს რუსთა თქვეს: ქართველნო, ეს თქვენცა გაგეგონება,
თვით ქრისტე ბრძანებს: `ძნელია ორთა უფალთა მონება~
იწამეთ ერთი უფალი, თუმცა გენებოსთ ცხოვნება,
ან წადით, ანუ დადექით, თავს ნუ მიეცით ღონება.

572
ჩვენ ოც წელს იქით სტუმარსა ვერ უზამთ თავაზასაო,
შემოგვეწევის თუ არას, მუდამ ვერ ვაჭმევთ მზასაო.
თუ რომ დასდგებით, ჩვენ თქვენთვის მოვმზადებთ კარგს მაზასაო;
თუ არ დასდგებით, დრო არის მიბრძანდებოდეთ გზასაო.

573
ქართველნი სცდენ და გატეხეს მეფის ვახტანგის მცნებაო:
წინ წაუარეს ბაქარსა, საქმე ქნეს თავის ნებაო.
სწორეთ იმ გზაზედ წავიდნენ, საითაც იყო სნებაო.
არავინ უწყის, მუნითგან ცოცხალი ვინ იხსნებაო!

574
იფიცეს კახთა, ქართველთა: `ჩვენში არ იყოს შურია,
ჩვენ სულ დიდთა და პატარათ ცხოვრება გვაქვნდეს ძმურია;
დავსდგეთ, თუ სადმე წავიდეთ, ერთად ვიძებნოთ პურია~.
მეც გავერივე, მეკეთა, რაკი მას მოვკარ ყურია.

575
რა იგი ფიცი გარდასწყდა, გულში არ ქონა შურისა,
ხელმწიფეს არზა მიართვეს: `ჩვენ თქვენი ყმობა გვსურისა;
ლაშქარში წასვლა გვებძანოს, დრო არის სამსახურისა!~
ხელმწიფეს ესმა, იამა, ბრძანა მოგდება ყურისა.

576
თავის ვეზირებს უბრძანა, საყმო გარიგდეს მათიო:
თავადთა ოცდაათი და აზნაურთათვის ათიო;
თუ არ აღსრულდენ, კიდევე ათ-ათი მაზე სართიო,
მიეცით თანასწორადა, არა იყოს რა ხლათიო.

577
შურსა რა ესმა სისწორე, ერთობა მან იწყინაო:
რკინა რბილი და ფოლადი, თქვა, განასწორა ვინაო?
მართებელთანა დაგვჩხუბა, ავრიგად შეგვასმინაო,
ათ-ათი ისევ მოგვიჭრეს, სხვა კი მოგვიგდეს წინაო.

578
შური უვარყო, ვისაც რომ ჭკვა ქონდა ნატამალია,
შეჯდა და გარდაეხვეწა, იხმარა ცხენი მალია.
მე მყვანადა ცუდი ჯაგლაგი, მით ვერცად დავემალია,
გაჯავრებული მომიხდა, გარდმომიჭირა ხმალია.

579
შურმან დაჩაგრა და მოკვდა ყაფლანისშვილი ტეტია,
შურმან ციციშვილს ადამას დაარტყა თავში კეტია;
დაშავებული მეც შურით დავიარები ხეტია;
დამბნელებია გონება, თავზე მეხვევის რეტია.

580
შურმან მე დიდათ დამკოდა, ხმალი შემომკრა მისრისა,
მსხვილს შვილებს ყელი დამიჭრა, წვრილები ფეხით მისრისა;
ცეცხლით დამიწო სახლ-კარი, ვამე, ჯავრი მკლავს მის სრისა!
ვით აღლესილი ლახვარი, მით სევდა გულსა მისრისა.

581
მას მეშურნესა პირველად არა აქვნდა-რა ძალები,
გამოაჩინა ბოლოს დროს ფარული დანაკრძალები;
გვიმტყუვნა, ხორცი თვით ჭამა, ჩვენ მოგვიყარა ძვალები,
ხე ვარჯოვანი დაგვახმო, აყოვნა ნაკუნძალები.

582
განაბოროტა კეთილი, შურმან აუბა თვალები.
წინა აღუძღვა ბრმა ბრმათა, არივა გზა და კვალები.
დაბენძღა, დაარიოშა, ოქროს მორივა რვალები.
გარდახდევინოს უფალმან, რაც ჩემი ედვას ვალები!

583
ვით თხასა ცხვარი, მივენდევ უპიროს, მოღალატესა.
წამიძღვა, სამჭმო მიჩვენა, თავს წამაყენა ფლატესა.
მითხრა, თუ: `აგერ საფოთლი, კარგია, ვინც იქ გახტესა~.
თვით გახტა, მე შიგ ჩამაგდო, ჰგავს ეშმაკობით ანტესა.

584
შევსცდი და მწყემსსა წ[ა]უველ, გაუდექ მრუდათ ძოვნასა.
აწ დავჰკარგულვარ თავთათვის, აღარ მოველი პოვნასა.
უძღებებამან რა მიყო, ხედავთ ამ ჩემსა შოვნასა
სიმსუქნისათვის დავიკვლი, ძაღლნი შესჭამენ ქონასა.

585
ავად მომიხდა უმხროდა გაფრენა, ქმნა ნავარდისა!
სად ამოსული ხნარცვითა კიდევ მეორედ ვარდისა;
ვაიმე, მამა-დედისა, ძმის დამკარგავი ვარ, დისა,
ვეღარ მნახავი მოყვრისა ტან-ლერწამ, პირად ვარდისა.

586
ჩვენი გითხრა სამსახური, სხვა რა გვექნა ამის მეტი;
ათას-შვიდას-ოც-და-ცხრამეტს ხოთინის კარს ვთხლიშეთ კეტი,
ოროც-და-ორს ფინდრიღავანს ცეცხლით გამოვბუგეთ შვეტი.
ოროც-ჩვიდმეტს ბრუსის კოროლს შეურყივეთ ტახტის სვეტი.

587
ორმოც-თვრამეტს ბრუსმან დაგვკრა, თავსა დაგვახვივა რეტი.
მე ჩემს ძმებსა დამაშორა, ლუწისგან დავრჩი კენტი.
მაღდებურხის ციხეშიგან დამსვა კარებ-დანაკლეტი.
მუნით ვიხსენ, შინ წამოველ, ქერი ვხან და ყანა, ფეტი.

588
ფეტვი ბევრი მოვიყვანე, მაგრამ ვერა ვშჭამე მჭადი.
მე მომითხრეს: `მანდედამე ახლა ადექ, სხვაგან წადი!~
ძალ-უნებრივ წამიყვანეს, სადაც არა ვიყავ მწადი,
ვამე ტკბილო სიცოცხლეო, რომ შენ ასე გამიმწარდი!

წიგნი ბ

მდ. სიმღერა დავით გურამისშვილისა,
ტყვეობიდამ გამოსვლის დროს
დავითის შესხმა

1
ვინც რომე სახლში შემიშვა, გამათბო, გამამშუშაო,
დამიდგა კარგი სადილი, წინ ღვინით სავსე შუშაო,
მან შემიკვეთა: იმღერე, დავით, ის `ჩემო ყურშაო~.
კვლავ შენ მე რასაც შემიკვეთ, ვიქნები შენი მუშაო.

2
ამად მე ესრეთ შევაწყევ ქება დავითის შესხმითა,
ესე შაირი ბოლო-ერთ ერთმანერთზედა შესხმითა.
`ჩემო ყურშაოს~ სანაცვლოდ ჩახრუხაული ეს ხმითა
მიუთხარ, გამხიარულდენ ღვინისა თასებზე სხმითა.

დავითის შესხმა პირველი

3
მოიქცა დავით კაის სადავით,
ღვთის უღლისაკე მიიღო ქედი.
მაღლით დასწივა, მდაბალთ აწვივა,
ერთად შეყარა ვაკე და ქედი;
ადიდა მამა მის ქნარის ხმამა,
ძე _ სიტყვა მისი _ ძალთა მოქმედი.
ძე დავითს რქადა ღმერთმან უქადა:
რქა აღგიდგინო, მით მტერთა რქენდი.

4
მამას ვსახ ძირად და ძეს შრტოდ პირად,
ვით უსახევდა მას მამის გვერდი,
დავით ახევდა და მას არხევდა,
შრტო მაიწოდა ზეიდამ ქვემდი,
ითვის-იტომა დავითის შტომა,
რქად აღამორჩა თვისი გამრქედი:
მოება ზედა, აღზარდა ძედა
მან მზრდელი, თვისი, მით მიხვდა ბედი.

5
ვითა ნამყენი, გამოსაყენი,
უკვდავებისა ხილთ მოსართლვედი,
უგბილთ იხილეს, არად იხილეს,
მოჰკვეთეს, ჰკადრეს: `ავს ხილს იბემდი~.
იგ მოკვეთილი, ნაყოფ-კეთილი
ისევ განცხოვლდა, მე მით ვილხენდი,
მტრით დაცემული, ცეცხლს მიცემული
საგრილ-საჩრდილად მე მას ვირხევდი.

6
მან დამაყენა, წამოაყენა
მან მზეთა-მზემან შარავანდედი,
ბნელში მგდებარე გამოვედ გარე,
ვითა დავღამდი, ისევ გავსთენდი!
ძე მოგვებოძა, გვესვეტ-გვებოძა,
მე დაქცეული მისგან ავშენდი,
დავითს, დავითო, მიხამდა ვითო,
ეგრეთ ნუგეშსმცა და მად ვაქებდი.

7
დავით არ ვაქო, მკითხონ, რა ვარქო;
კაცო, შენ იყავ გიჟი თუ ბრძენი?
ვაქებ მიტომა, დავითის შრტომა
ზედ გამოიბა კარგი ყურძენი.
ვინც იგი ჭამა, ღმერთი იწამა,
ბერთა და ბერწთა მისცა სულ ძენი;
მით აღიშენეს და დაიშვენეს
სახლ-კარ-მიდამო, გარე ფუძენი.

8
დავითს უროკავს, მე არ მიროტავს,
მართალი მითქვამს, რაც მსმია თქმული;
მის სანუფქადა, რაც მას უქადა,
ღმერთმან უბოძა, აღხდა აღთქმული;
მას მისცა ძენი, ჭკვიანი, ბრძენი,
ქვეყანაზედა ქებით განთქმული,
მის შრტოთა ხილი, ბრმათ თვალთ ამხილი,
სვიმიონისა მკლავთა აღქმული.

9
დავითს მროკავსა შეუმკობ კავსა,
რასაც კავითა ქვე იგ იწოდა,
მისთვის ფუნდრუკი, ვითა გუნდრუკი,
სთნდა, ღვთის წინაშე მს[ხ]ვერპლად იწოდა.
სულო ცოდვილო, ხორცთ დაკოდილო,
გიჯობს მალამად შენ იგ იწო, და,
შენ მან გაგკურნოს და არ დაგკრულოს,
ვინც შენს ნაქნარსა სასწვრით გიწონდა.

10
დავით ისამა, მან განისამა,
არამთუ იგი ერთი დაკარგა;
ბობღნით, ებნითა, ჰპოვა ძებნითა,
სამად ერთი მზე მოგვფინა კარგა.
როკვით-სამებით, ცხონდა სამებით,
თქვა თუ: დასია ღმერთად არ ვარგა!
სანამდის რეკა, კერპნი გარეკა,
თან განატანა თავიანთ ბარგა.

11
დავით რჩეულმან, ღვთის მიჩნეულმან
მტერთა სარქენლად ძე რქად ქადაგა;
იგ დაიხარა, მისგან იხარა,
ვით ძირი თვისი შრტოზე რქად დარგა!
ბეთლემს დაბადა, კანას დაბა, და,
ვინ წყალი ღვინოდ განაბადაგა,
ღმერთი გვაცნობა, კერპთა თქვა ჯმნობა,
ილეკრო ადნო, ხე წვა, ქვა დაგა.

12
დავით ღვთის ქებით, შურდულის ქვებით,
იქმნა შეჭურვილ, გმირთა მჯობნელი,
ფსალმუნთ გალობით და ღვთის წყალობით
მტერთ საქმე უყო, დასაჯა [ბნელი];
ქნარ-წინწილ-ებნით მან პოვა ძებნით,
რომელიც გვაქვნდა ჩვენ საძებნელი,
მოგვფინა მზედა ღვთის სიტყვა ძედა,
მან განგვინათლა სავანე ბნელი.

13
დავით ქნარებით ბუქნა ქნა რებით,
სჯულის კიდობანს უროკა წინა:
მელქოლამ ნახა, დაგმო, დასძრახა;
მეფე ხლტის ვითო ყრმა პაწაწინა;
ცოლმან გაკილა, ქმარს ეთაკილა,
წყრომით რქვა: ვროკე მე იმისთვინა,
ვინც უმეტესად, მე უკეთესად
მამის-შენის წილ ტახტზედ მაჯდინა.

14
და კურთხეულ არს უფალი, რომელმან გამომირჩია,
უფროს მამისა შენისა ღირს მყო და მე მიმიჩნია
დაცადგინებად, მფლობელად ერისა ისრაელისა.
ამად ვმღერ უფლის წინაშე, ვარ შუშპრად მშლელი ხელისა.

მე. ოდეს დავით გურამისშვილი
კისტრინის ომში ცხენითურთ ლიაში დაეფლა,
იმის მონასიბად ღვთის-მშობლის შესხმა

1
ჩემ საყვარლის მომყვანელო ძედ, მარიამ ქალო,
სახით ოქროს სასანთლეო, ლამპარ-განუმქრალო,
ზმირინ-გუნდრუკთ საკმეველო, საყნოსელად ალო,
ქალწულთ გვირგვინთ სამკაულო, თავ-ჯიღოანთ ალო,
უსასყიდლო მარგალიტო, ძვირფასისა თვალო,
ანთრაკ-ალმას-საფირონო, იაგუნდო-ლალო,
ცხოვრების წყლის იათუღო, ოქროვ, არა რვალო,
მასვი წყალი და მაპკურე, ცოცხალ-მკვდარი ვალო!

2
ზეცად გესავ, ერთო ღმერთო, ქვეყნად ერთ-უფალო,
ყოვლად წმინდავ ღვთის-მშობელო, დიდო დედოფალო,
ცოდვის ლიას უკუვარდი ღრმად შიგ დავეფალო,
თუ შენ მე არ აღმომიყვან, ძნელად აღმოვალო,
თაყვანსა გცემ, გეაჯები, ვითხოვ შემიწყნარო,
მიმკვდარებულს მამაშველო უკვდავების წყარო;
მასვა, მკვდარი განმაცოცხლო, შენს ძეს შემამყარო,
ვით წესია საყვარლისა, ტრფიალს შემაყვარო,
მავნე-მაცდურს განმარიდე, ძელო, ქრისტეს ჯვარო!
ჩემი ცრემლი ზედ იდინე, ცხოვრების წყლის ღარო,
გაუფთხილდი, ცუდ-უბრალოდ არცად დამიღვარო,
დავითს წინ ძღვნად წარუმძღვარე, ღვთის ძღვენთ წინამძღვარო!

სხვა ხმა
მოწყალების კარო, შენს ზღურბლს მოვეკარო,
უსახლკარო ვარო, ვითხოვ, შემიფარო!
ვით მოწყალე ხარო, ცოდვილთ მეოხარო,
რაც მე მოგითხარო, შენ მით განმახარო,
მახუმრ-მამასხარო, მაცინ-მახარხარო,
დავითის მტერთ ხარო ძირით აღმოსთხარო!

მვ. ხარებობის დღის შესხმა:
`ახა წმინდა კოპალეს~ სანაცვლოდ სამღერალი

ქალ-ქალწულმან მარიამ წმინდად თავი ატარა;
ყოვლის კაის საქმითა თავი ღმერთსა აყვარა.
ოცდახუთს მარტს გაბრიელ ანგელოზმან ახარა,
ზეგარდამო მოკითხვა ჰრქვა: ყრმა შვაო პატარა!
ქალწულს ძნიად აღუჩნდა, შეკრთა, განასადარა:
`მამაკაცი არ ვიცი, ეგ მოხდების რაგვარა?~
მან რქვა: `სულის წმიდითა ძალ-მაღლისამ დაგფარა!~
კვლავ ქალწულმან მადლობით ღმერთსა ხელი შეყარა:
`სიტყვისაებრ შენისა მეყავნ~, _ სხვა არა თქვა რა.
ვსთქვათ იმ ყრმისა შობითა დაგვემართა სარფა რა.
გაიზარდა აწ ყრმა რა, სცა და კერპნი გაყარა,
თვით შეგვექნა ღმერთადა, დაგვიცო და დაგვფარა,
განიყიდა, ჯვარს ეცვა, ჩვენთვის სისხლი დაღვარა.
რასაც ვალით დაგვიხსნა, მის ვახშს გვთხოენ აღარა.
განიყიდა, ჯვარს ეცვა, ჩვენთვის სისხლი დაღვარა,
რასაც ვალით დაგვიხსნა, მის ვახშს გვთხოენ აღარა.
რასაც ვალით დაგვიხსნა, მის ვახშს გვთხოენ აღარა.

მზ. ღვთის-მშობლ[ი]ს მიცვალების
დღის შესხმა

1
გიხაროდესთ ანგელოზთ დასნო
და წმინდანო თქვენ ბევრად ასნო!

2
დედოფალი მეუფის დედა
ქვეყნით ზეცად აღმოვალს თქვენდა!

3
მოციქულნი ტყებით, გოდებით,
მგლოვარენი სახმილთ მოდებით,

4
ცრემლოვანი უძღვიან წინა
აღტაცებულს ღრუბელთა შინა!

5
დედამ სული ძეს მისცა ხელთა,
მეშინისო ჰაერის მცველთა:

6
ძემან დედა ჰაერთა შინა
არავისგან არ შეაშინა.

7
აღახვენით, მთავარნო, ბჭენი,
მოვალს ნუგეშთ-ცემანი თქვენი,

8
სანატრელი აწ თქვენ მიერი.
პატიოსან და სახიერი!

9
ვით მოსიანთ დასაქადები
კიდობანი სჯულთა სადები;

10
ვით კარავი იგ წამებისა,
სახლ-სავანე არს სამებისა;

11
დედოფალი ღვთისა-მშობელი,
მოწყალების კართ არ მხშობელი,

12
ვით აბრამის ვანი, კარავი,
ეგრეთ მცველი, ჩვენი მფარავი.

13
ღვთის დედა არს სჯულთ კიდობანი,
ძისა მიერ აქვს წმინდობანი!

14
მისთვისა გვაქვს ჩვენ მინდობანი,
ქვეყნად მისგან არს მშვიდობანი.

15
მისგან დამცრდა გულთ-დიდობანი,
მით განწესდა ძმობა-დობანი;

16
ავის საქმის ჯმნა. რიდობანი;
უშვერთ სიტყვის ხმის კმინდობანი!

17
უგალობდით მას მგალობელნი
ბობღნით მწყობრით, ტკბილად მხმობელნი!

18
დავით მეფე ქნარ-წინწილითა,
როკვით, ცეკვით, წინა-წინ ვლითა,

19
უგალობდეს სჯულთ კიდობანსა,
ქნარს ეტყოდეს აწ თვითონ ბანსა!

20
ღვთის-მშობელო, ვადიდებთ შენსა
მიცვალების შენისა დღესა!

21
ჩვენ გამოვსთქვით შენი გალობა,
შენ ყავ ჩვენზედ შენი წყალობა;

22
გვითხოვე შენს ძეს საყვარელსა,
ნუ აგვხდის ჩვენ ღვთის საფარველსა;

23
ცოდვა ჩვენი შესცვალოს მადლად,
წაგვიყვანოს ჩვენ მანდ პირ-ნათლად!

მÀ. თავისის ცოდვის მოგონება და
სასინანულო სიტყვები
დავით გურამისშვილისა

1
ვამე ცოდვილს და უნანელსა,
კეთილთ საქმის მე უქონელსა,

2
მიქცეულ ვარ სამღვთოს გზისაგან
ჩვეულებით ავის ზნისაგან:

3
ცოდვის მყვარ ვარ, არა მადლისა;
ბნელისა და არა ნათლისა.

4
ვითარ წარვსდგე სჯად ღვთისა წინა,
ვით დავმკვიდრდე წმინდათა შინა,

5
ვით იქნების ჩემი ცხოვნება
ზაკვით სავსე მაქვს მე გონება!

6
მე საწყალი დაღონებული,
ცოდვისა ვარ დამონებული;

7
ტკბილად მიჩანს ცრუი სოფელი,
წუთი ანაზდისა მყოფელი.

8
ვამე, ვამე, სულო ცოდვილო,
ხორცით დაჭრილ და დაკოდვილო!

9
არა გაქვს რა შენ მოსაწონი,
ქრისტეს სასწვრით შენ ასაწონი.

10
რაც იმრუშე, აქ შენ ისიძვე,
მუნ სასწორსა ზედა ისი ძე.

11
აწ ნუ გძინავს, ადექ, იღვიძე,
შუვაღამეს მოვალს ის სიძე:

12
არ დაგიშტრეს შენი ლამპარი,
სამეუფოს დაგეხშას კარი;

13
თვალთა ცრემლი შენ აწანწკარი,
ნუ ხარ[ო] გვეს-გლისპის მზაკვარი,

14
თუმცა გსურის სულის ცხოვნება,
დავით რაც გრჰქვა, გხამს გაგონება!
თუმცა გსურის სულის ცხოვნება,
დავით რაც გრჰქვა, გხამს გაგონება!
დავით რაც გრჰქვა, გხამს გაგონება!

მთ. აღდგომის დღეს ყრმათაგან სამღერელი

1
აღდგა ქრისტე და აღმოიყვანა ადამიანი!
ბრალეულები, ბნელშიგან ბმულნი, ბორგლინიანი!
ალილუია, ალილუია, ალილუია!

2
გვერდ განგმერილმან გვაპკურა სისხლი, გვყვნა გრილოვანად,
დამღერდეთ დაბდაბს, დავითს დურდუკს, დიდ-დიდროანად,
ალილუია, ალილუია, ალილუია!

3
ევას ელხინა, ეროდიასა ელდანი ეცა:
ვამე, ვიწვიო, ვერას ვიტყვიო, ვიხსნები ვერცა!
ალილუია, ალილუია, ალილუია!

4
ზრუნავს ზარგანხდით, ზარობს, ზუზია ზატიკობასა,
Àერნი [À]ეტყოდენ Àეროდიასა Àეშმაკობასა!
ალილუია, ალილუია, ალილუია!

5
თამაშ-თულობით, თავის თხოვნით შენ, თავხედო, ბრიყო,
ირონო ირო, იონე, მოჰკალ, იმან ეს გიყო!
ალილუია, ალილუია, ალილუია!

6
კაპას-კახპობით, კაის კაცის კვლად, კადნიერებით,
ლექს-ღვინით მთვრალსა, ლხინად მჯდომარეს ლმობიერებით,
ალილუია, ალილუია, ალილუია!

7
მეფეს მოსთხოვე: `მოჰკვეთე თავი მართლის მეტყველსა~.
ნუ გიკვირს, მის წილ ნაცვლად მიეცე ნავთთ ტბას, ცეცხლს მწველსა!
ალილუია, ალილუია, ალილუია!

ობოლნი

1
დიდება შენდა უფალო, შენ[ა] ხარ კაცთა მოყვარე,
გეაჯები, რომ შემინდო, მე ვისაც რამე მოვპარე!
თუმცა გვარდუცი ვერცხლითა ვავსე, ყელამდინ მოვყარე,
ისევ ცუდ იქმნა ჩე[მ]თვისა, გვარდუცით ვერ წამოვყარე.

2
ცრუვმან საწუთრომ რაც მომცა, ისევ იმანვე წამართო,
ვით ხმელი შეშა საწვავად მე ცეცხლსა ზედან წამართო;
აწ რითღა უნდა კეთილად მე ჩემი საქმე წარვმართო.
ან ისრაელად რით გავხდე, ან რითღა მე ვიწარმართო?

3
ღმერთო, შემინდევ აწ ჩემი ნაქნარი ცოდვა და ბრალი;
შორს განმარიდე ურიგო მე საქმე ფინთი და მყრალი,
შენ დამიმშვიდე მე გული ღრძუვი, ფიცხელი და მწყრალი,
რომ არ შევიქნა ღვინითა მე ჭირვეული და მთვრალი.

4
ვაი, თუ მოვჰკვდე ცოდვილი კაცი ავის ზნით მე ზრდილი,
წამერთოს დღენი მზიანი, ღამენი ცა-მოწმენდილი;
მდგომარეს ზღვისა ჭვრეტანი, ცა ვარსკვლავ-მთვარით ჭედილი.
უკეთეს ვნახავ ვეღარას ხორც-მკვდარი, სულ-წარწყმენდილი.

5
ვაი, თუ მოვკვდე უმადლო, შევიქნა ცოდვის ზიერი,
დავკარგო ხორცის სიმაძღრე, სულითაც ვიქნა მშიერი;
მისთვის მომადგეს რისხვანი ზეგარდმო, ღვთივ ზეციერი,
სრულად წამერთვას ქვეყნადა, მე მაქვნდეს რაც ნივთიერი.

6
ვამე, თუ შორს გზას წავიდე, საგძლად ვერა-რა წავიღო,
წინ მებაჟენი დამიხვდენ, რაც მთხოონ, ის ვერ გავიღო,
ქრისტეს წინ წავდგე ქედ-დრეკით, თავი ვერ მაღლა ავიღო;
სასწორში ცოდვა დაჭარბდეს, უმადლომ ვერ გარდავიღო.

7
ვამე, თუ ჩემი სიკვდილით გული არავის სტკიოდეს,
გულ-უმხურვალოდ ტიროდეს, განგებ ხმამაღლა კიოდეს,
უბრალოდ იწირპლებოდეს, ცრემლი არ ხარბად ზდიოდეს,
რა მნახოს თვალებ-წუხილი, ჩემზედ ავს რასმე ჩიოდეს.

ნ. სიმღერა ქალ-კახეთის ჯვარობას
სანაცლოდ სათქმელი

ყრმავ, გონება უგუნური აგონიარეო,
თავს ნუ გახდი უღონოდა, აღონიარეო;
იქით-აქეთ მიიხედე, ათვალიარეო,
სცან საწუთრო მუხანათი, სალმობიარეო.
არს გზა ვიწრო, ორმო-ხნარცვი მოგანიარეო,
გაუფთხილდი, არ ჩავარდე, ამოდ იარეო,
ნუ გახდები უფალთანა გულმანკიარეო.
გულლმობილად ენა-პირი ალმობიარეო,
შეიყვარე საყვარელი, ანებიარეო,
არაფერი მიაყენო საუდიარეო;
რაც გეცოდოს, შეინანე, მღრდელს აღიარეო;
ილოცე და იმარხულე და ეზიარეო,
არ შესცვალო უბედურად საბედნიარეო,
დავით რაც გჰრქვა შვენიერად, აშვენიარეო.

არ შესცვალო უბედურად საბედნიარეო,
დავით რაც გჰრქვა შვენიერად, აშვენიარეო,
დავით რაც გჰრქვა შვენიერად, აშვენიარეო.

ნა. სიტყვა ესე ღვთისა

სიტყვისა-სიტყვად შეწყობილი და სწ[ა]ვლა საყვარლისა,
ღვთისა და კაცისა ძისა, ყრმათათვის სიმღერად _ `ეეო,
მეო, ქალო ქალთა-მზეო~-ს სანაცვლოდ სათქმელი

1
ეეო, მეო, აქეთ მომხედეო,
რას მომითხრობს საყვარელი, ყური დაუგდეო!

2
არავინა არს უფროსი ღვთისგან უდიდეო,
ღვთის სიტყვასა _ კაცთა ძესა _ სიტყვას მისმენდეო.

3
გზასა რომელსა ხვიდოდე, წინ დაიხედეო,
ფათერაკიანს საფრხესა არცად ჩავარდეო.

4
თავს ასეთზედ ნუ იხარებ, ბოლოს ინანდეო;
ასეთს ნურას მოივაჭრებ, რომ დასზიანდეო.

5
მცან, მე ვარ შენი მოყვარე, შენ მე გიყვარდეო,
ნურაოდეს დამივიწყებ, მუდამ გახსონდეო.

6
ვინც გირჩევდეს ჩემს გაყრასა, ჰკარ და განაგდეო,
ვინც მე მომდევს გაუყრელად, მეც იმასა ვზდეო.

7
მე სულ ყოველთვის შენი ვარ, თუ შენ გინდოდეო:
ვარ ჭირნანახი შენზედა, თორემ რას დაგდეო.

8
თუ არ იცი, რაც მიქნია, გეტყვი, იცოდეო,
რომ შენც იმის სანუფქოდა საქმეს იქმოდეო.

9
ოდეს მამით და სულითურთ ძემ ვიმოქმედეო,
მიწა-წყალი და ქარ-ცეცხლი ერთად შევმზადეო.

10
ჩავბერე სული ცხოველი, კაცად გავხადეო,
ქვეყნად ყოვლი ნივთიერი, რაც რომ დავბადეო,

11
კაცის სახმარად გავხადე, სულ წინ დაუდეო;
ყველას მოვრივე სიბრძნითა, რასაც შევსჭიდეო.

12
კვლავ დედაკაცი შემწედ მას უქმენ, უმზადეო,
დავარქვი ორთავ სახელი, განუზოგადეო.

13
კაცსა ადამ და დედაკაცს ევა უწოდეო,
დავსხი სამოთხის ბაღშიგან, მცნება დაუდეო.

14
უთხარ, ყოვლის ხილისაგან იმ ერთს არ სჭამდეო;
თუ შეშჭამე, უსაცილოდ სიკვდილით მოკვდეო.

15
მცნებას გარდახდა, შეჭამა; გავსწყერ, განვაგდეო,
ადამ დავსწყევლე: ჭირით და ოფლით პურს შჭამდეო;

16
კუროსთავთა და ბალახის თესლით რჩებოდეო,
მიწა იყავ და მიწადვე იქცე, გამიწდეო.

17
ევა დავსწყევლე: შენ, შვილთა კვნესითა შობდეო,
ქმარს აქვნდეს შენზედ უფლება, შენ უმცროსობდეო.

18
რა საფარველი ნათლისა გარდავეხადეო,
თავიანთ ნება ვამყოფე, ყური დაუგდეო.

19
ადამ მიუთხრა სატანას: თუ რამ იცოდეო,
ევასა სტკივა მუცელი, წამლად დანადეო.

20
სატანამ უთხრა: მაგისი ჩემზედ მააგდეო,
მე შენ რაც გთხოვო სახსრადა, იმას მომცემდეო:

21
სული გირაოდ მომეც და ამას დასწერდეო,
თავით, ცოლითა, შვილითა ნათესავამდეო,

22
სანამდისინ უშობელსა შობილად ვსცნობდეო
და უკვდავი მოკვდებოდეს, მანამ შენ გყვანდეო _

23
ადამ მიუგო: ეგრეთ ვყო, ვით შენ ითხოვდეო!
მიჰყიდა სული, ჩავარდა ჯოჯოხეთამდეო.

24
შემბრალდენ, გული გამწყრალი მე დავიმშვიდეო,
ქვეყნად წყალობის თვალითა გარდმოვიხედეო.

25
მო[ვ]ლინდი სიტყვა მამისად, ძედ დავიბადეო,
განვკაცდი, ქვეყნად ვიარე და განვიყიდეო;

26
ვისაჯე ნებსით, ჯვარზედა გარდმოვეკიდეო!
მოვჰკვდი, სისხლითა ჩემითა ბრალი განვსწმინდეო!

27
მამამან ჩემან მადიდა, ვით ძემ ვადიდეო,
ადამის აღნადგინები გარდავიხადეო.

28
საფლავით აღვსდეგ, სიკვდილით სიკვდილი ვსთურგნეო,
ჯოჯოხეთშიგან სატანა რისხვით მივბნიდეო;

29
დავაბი მაგრის ჯაჭვითა, ცეცხლსა, ნავთში ვსდეო,
მარჯვნით დაუსვი იუდა, მარცხნივ ეროდეო;

30
მიველ, ადამს და ევასა ხელი მოვკიდეო,
აღმოვიყვანე სხვანიცა, არვინ დავაგდეო.

31
აწ შენც ადამის ტომი ხარ, მით შემეცოდეო;
სოფელსა შინა პატარა ხოჭიჭით ეგდეო.

32
მიგიღე, ძიძას მიგგვარე, ძუძუს მოგკიდეო;
გასვი, გაჭამე, ჩაგაცვი, ჩჩვილი გაგზარდეო;

33
გასწავლე, გაგაოსტატე, კაცად გაგხადეო,
მოგირთევ ზე-ქვე სავანე, ცოლიც გიბედეო..

34
ჯერეთ ქვეყანად ცოცხალი, გითხარ, ცხოვრებდეო,
მერმე რა მოკვდე, ზეცადა განისვენებდეო.

35
რასაც მე შენთვის გავსჯილვარ, ვითარ მოვსთვლიდეო!
აწ მე როგორ არ მეწყინოს, წახდე, გასცრუვდეო?

36
მე დამთმო, აღარ მინდომო, სხვას მიუხვიდეო,
ან მტერმან სადმე დაგთრუგნოს, მოჰკვდე, წამირწყმნდეო!

37
აწ ნუ ხარ გაუბედავი, გიჯობს, გაბედეო,
გაქსუებული ნუ ხვალ შორს, ახლოს მამენდეო.

38
ნუ გრცხვენის ჩემთან მოსვლისა, ნუ დამერიდეო,
თუ ჩემს საწყენსა რაშიგმე თავი ჩანაგდეო.

39
ან გემთხვა რამე სოფლისა, მით დაიკოდეო,
აწ ეს არს მისი წამალი, წყლულზედ დაიდეო:

40
ჩემს სახლამდის მოაწიო, ამდენს ეცადეო,
რაც მაწყინე, მისი მითხარ: გცოდე, შემინდეო!

41
თუ გულ-მხურვლად ეს ბოდიში შენ მაიხადეო,
მერმე შენი განსვენება ჩემზედ მოაგდეო.

42
თუ ვითარ გაგაყმაწვილო, აღარ დაბერდეო,
არა გაქვნდეს რა საჯავრო, სულ იხარებდეო,

43
თუ არ სხვას ვისმე უცხოთა, მარტო მე მხადეო,
ეს ყველა შენთვის მზა არის, რაც რომ გიქადეო.

44
მე შენ სხვას არას გენუკვი, ღმერთი ადიდეო:
მე შენთვის ნებსით მომკვდარსა მამიგონებდეო,

45
მაგ ჩემს წერილსა წიგნებსა წაიკითხევდეო.
რაც რომ ანდერძად დამეგდოს, აღასრულებდეო:

46
ღარიბს აჭმევდე, მშიერსა მწყურვალს ასმევდეო,
შიშველს შემოსდე უძლურსა, სნეულს ნახევდეო.

47
საპყრობილეში მჭმუნვართა ნუგეშსა სცემდეო,
პატიმარს, ტყვესა, უცხოსა შეიწყნარებდეო.

48
შეიმსუბუქე ცოდვანი, ვირემ ავსწონდეო,
ასეთის სახით მეჩვენე, გნახო, მამწონდეო.

49
ასეთს ცოდვილს ნუმცა გნახავ, რომ გაგირისხდეო.
მაქვს საპყრობილე ასეთი, თუ შიგ შეგაგდეო,

50
დაუშრეტელის ცეცხლითა უნდა იწოდეო.
გჭამდენ გველნი და ბაყაყნი, მატლში ეფლოდეო,

51
ეშმაკნი ცეცხლის მათრახთა გცემდენ, მიძახდეო:
ვამე დავიწვი, მიშველე, ღმერთო, მომხედეო!

52
ნუ გონებ, კიდევ ხელახლა ვიშვა და მოვკვდეო,
ან მისებრ ჯოჯოხეთშიგან მეღა მოვიდეო;

53
ან, ვით მამა-შენს ადამსა, ხელი მოვკიდეო,
ისე შენ ხელი მოგკიდო, ან შამებრალდეო.

54
უნდა იყო და იტანჯო უკუნისამდეო,
დავით, მისთვის მოგახსენებ, ამას უფრთხოდეო!

55
ისევ ხორცით შეინანე, რაც ხორცით სცოდეო,
თორემ სულით ვერას ირგებ, შენ ეს იცოდეო!
დავით, მისთვის მოგახსენებ, ამას უფრთხოდეო!

56
თორემ სულით ვერას ირგებ, შენ ეს იცოდეო,
დავით, მისთვის მოგახსენებ, ამას უფრთხოდეო!
დავით, მისთვის მოგახსენებ, ამას უფრთხოდეო!

57
ადექ, ადექ, ნუღარ სწევხარ, ზეზედ წამოჯეო;
თავს გევლების ქურდ-მპარავი, მას უდარაჯეო.

58
გაუფრთხილდი, არ დათხაროს შენი საუნჯეო,
მღილთ საჭმელად რად ინახავ, გახსენ, დახარჯეო;

59
ორი გივის სატრფიალო, ორივ გასინჯეო,
რომელიც ჩნდეს უფრო მკვიდრად, მას ებღაუჯეო.
რაც რომ დავით შენ გასწავლა, მაგრა დაბღუჯეო.

60
რომელიც ჩნდეს უფრო მკვიდრად, მას ებღაუჯეო,
რაც რომ დავით შენ გასწავლა, მაგრა დაბღუჯეო.
რაც რომ დავით შენ გასწავლა, მაგრა დაბღუჯეო.

61
ადე, ადე, არ დასზარდე, რაც დაგპატიჯეო.
აღე პირი ღვთის საქებრად, ნუ გაიმუნჯეო.

62
ნუ აჭმუნვებ მკვიდრს მიჯნურსა, წუთი დაღრიჯეო,
თუ სულით გსყრს განსვენება, ხორცი გასარჯეო.

63
რად განშორდი შენსა მხსნელსა, რად დაიხვანჯეო?
ნუ ხვალ გზასა უკეთურსა, ნუ გარდიქაჯეო!
რაც გზა დავით წინ დაგიდვა, მაზედ აბიჯეო!

64
ნუ ხვალ გზასა უკეთურსა, ნუ გარდიქაჯეო!
რაც გზა დავით წინ დაგიდვა, მაზედ აბიჯეო,
რაც გზა დავით წინ დაგიდვა, მაზედ აბიჯეო!

ნბ. სიმღერა ფერხისული `აგერ მიღმარ ახოს~
სა[ნა]ცლოდ სათქმელი

ეშმაკეულთ ახოსა ანგელოზმან მნახოსა,
მწეროს ჯვარი ქრისტესი, გულზედ გამომსახოსა;
თვისი მჭრელი ლახვარი ლესოს, გაიმახოსა;
ჩემს მტერს გულზედ აძგეროს, არა წყნარად ახოსა.
შეურისხდეს, დათათხოს, მჭახედ შეუძახოსა,
განეცალე, განშორდი, ნუ ხვალ დავითს ახლოსა,
ნურაოდეს გაივლი, სადაც ის ესახლოსა.
კაცმან უნდა სიწმინდით თავი შაინახოსა,
არაფერი ბოროტი გულით განიძრახოსა;
თვით ერიდოს საძრახავს, სხვასა არა სძრახოსა,
ვით სწადს სხვამ არ უმარცხოს, თვით სხვას არ უმარცხოსა,
რაც თვით ეხნას-ეთესოს, ანუ დაეფარცხოსა,
ის მოიმკოს, გალეწოს, დაიფქოს და აცხოსა.
უნდა კაცმან კეთილად სწავლა შეირაცხოსა,
ათის მცნების სიტყვები გულში დაიმარხოსა,
გულთმოდგინედ ისმენდეს, დავითს რაც ეჩალხოსა.
ათის მცნების სიტყვები გულში დაიმარხოსა,
გულთმოდგინედ ისმენდეს, დავითს რაც ეჩალხოსა,
გულთმოდგინედ ისმენდეს, დავითს რაც ეჩალხოსა.

ნგ. ოდეს დავით გურამისშვილი
ბრუსიაში დატყოვდა და თუ რამ
აქვნდა თავისი საცხოვრებლი,
ისიც დაეკარგა, იმისთვის
ტირილი

1
ვითა ცხოვარი გზა შეცდომილი
მგელთ წარსატაცად ფარეხთა გარე,
ეგრეთ შენ, თაო, ხარ გახდომილი,
ასეთი საქმე მე მოგიგვარე!

2
გავხდი გლახაკი და დავრდომილი,
თუმცა საწუთროს მოვიანგარე;
ვარ ცარიალზე მე დაჯდომილი,
საუნჯისაგან კარს გარეთ მდგარე.

3
დავჰკარგე იგი ოქროს ბეჭედი,
რომლით ნიშნულ არს ჩემი შვებადი,
აწ მექცევიან ვანი გებადი
მე საუკუნო განსვენებადი.

4
სიზმრად ვიხილე, კარს გარეთ ვრეკდი,
ქორწილში შესვლად შიგნით ვიწევდი,
ქრისტე, მიბოძე ასეთი ბედი,
შენსა მას ქორწილს მეცა მიწვევდი!

5
მტერმან განმძარცვა მე შესამკელი,
ტანთ საქორწინე შესამოსელი,
ვა, თუ მით ვიქნა გარეთ მრეკელი,
ქორწილსა შინა ვეღარ შემსვლელი!

6
შენ ხარ, უფალო, აწ ჩემი მშველი,
ქრისტევ, შემმოსე მადლით შიშველი,
პეტრე და პავლე, სამოთხის მცველი,
ნუ მექნებიან კართა დამხშველი!

7
ნუ გძინავს, სულო, აწ განიღვიძე,
რომ არ შეიქნა ლამპარ-შრეტილი,
შუაღამისას მოვიდეს სიძე,
გარეთ არ დარჩე კარ-დაკლეტილი.

8
ნუ ხარ სულელი, ზარმაც-უდები,
არ დაგეკარგოს ქრისტეს ქორწილი,
ნუმცა იქნები წილდაუდები,
საინახისა არ ირგო წილი.

9
ვამე, ცოდვილსა და უბ[ა]დრუკსა,
მე ვინ მაღირსებს ასეთს მაზმანსა,
რომ დამიგრეხდეს სანთლის პატრუქსა,
ან ზეთს მისხემდეს ჩემს მქრალს ბაზმანსა!

10
ვარ მე მტერთაგან მწარედ გაცრცვილი,
ტანთ საქორწინე საცმელთ ხეული:
სულ დამკარგვია ზეთი და ცვილი
და საკერასე გორგლად ხვეული.

11
ქრისტევ, განმკურნე ბრმა-ყრუ-საპყარი,
რომ მე აგინთო ბაზმა-ლამპარი,
მომეც ლოცვაში თვალთ ცრემლთ წანწკარი,
რომ შენ განმიღო ქორწილთა კარი!
მომეც ლოცვაში თვალთ ცრემლთ წანწკარი,
რომ შენ განმიღო ქორწილთა კარი!
რომ შენ განმიღო ქორწილთა კარი!

ნდ. მეორე დავითის შესხმა

რუსულის სიმღერის ხმა: ნე დამ პოკოიუ,
პოიდუ სტაბოიუ.

1
აბრაჰ[ა]მის ღმერთი, საბაოთი ერთი,
მოქმედი ყოველთა მკვდართა და ცხოველთა,
ყოვლისა მპყრობელი,

2
არს ჩემი გამჩენი, შემნახავ, დამრჩენი,
მე იგი მრწამს მამად, არ ქაჩალი მამად.
დამბადებელს ვესავ!

3
სასოებას მამას დავით სთხოვდა ამას:
მამა, შენი ძეო, ვითხოვ, მიბოძეო
შესავედრებელად;

4
სული-წმინდა ფარვად თავს მადგიო კარვად!
ღმერთს სთნდა დავითისა, ისმა სიტყვა ღვთისა
ზეგარდამო ქვეყნად.

5
მოსცა სათხოვარი, ქრისტე მაცხოვარი,
სადიდებლად ღვთისა, ძე იგ დავითისა,
ჭეშმარიტი ღმერთი.

6
ფრიად საყვარელი, მცველი და მფარველი.
მან დაგვიდვა სჯული, დახსნა დახვანჯული,
ჯვარს ეცვა ჩვენთვის!

7
მე მისთვის თავს ვიდებ, ვაქებ და ვადიდებ,
მრწამს და აღვიარებ, ვდგები თუ ვიარებ,
უგალობებ მე მას!

8
მდიდარ ვარ თუ მწირი, ლხინი მაქვს თუ ჭირი,
ვიმღერი თუ ვსტირი, ქნარი მაქვს თუ სტვირი,
ზედ დავმღერი ამას!

ნე. რუსულის სიმღერის ხმა:
ჩთო ზა პრიჩინა, ვსეღდა კრუჩინა.

1
ისმინეთ ერნო, გულთ მეცნიერნო,
მე დავსძრავ ბაგებს, მოგითხრობ კარგებს;
მიგდევით ყური.

2
სიტყვავ ძლიერო, ღვთივ ზეციერო,
თხრობილო მაღლით, სმენილო დაბლით
ძედ წოდებულად;

3
კურთხევად ჩვენდა, არ შესაჩვენად,
ღმერთად ცნობილო, კაცათ შობილო
ქალწულისაგან;

4
უმამოდ ქვეყნით, უდედოდ ზეცით,
რომელ მოვლინდი და ქვეყნად ვლიდი,
იესო ქრისტე.

5
მწყემსო კეთილო, ნაყოფ-კეთილო,
ვარ გახდომილად ცხვარი ცდომილად,
აწ მომიძიე!

6
მოდი საძებრად, ვგდივარ სად მთხრებლად,
გამკურნე ჭირი, მთხრებლს ახსენ პირი,
აღმომიყვანე!

7
დამიხსენ ბნელით, ტანჯვითა ძნელით;
ნუ მიმცემ მგელთა, მატლთა და გველთა,
მელთ შესაჭმელად!

8
ამად გადიდებ, მავნეს მარიდებ,
ხარ ჩემი მყვარი, მრწამს შენი ჯვარი
სარწმუნოვებით.

9
ამად გიგალობ, მე შენა მწყალობ,
ჩვენთვის ჯვარცმულო, საყვარლად თქმულო,
აწ შემიყვარე.

10
აღმიპყარ ხელი, მწვავს ცეცხლი ცხელი,
მაპკურე წყალი, დამშრიტე ალი, _
წვა დამინელე;

11
ტკბილო იესო, მხამს განვილესო
წამლად სასმელად, წლურზე სასმელად
მე სისხლი შენი!

12
შენგნით ვიკურნო, არ დავიკრულო,
არ გავხდე წბილად, ეშმაკთა შვილად, _
ვიყო მე შენი.

13
შენგნით ხმობილად, კეთილ-შობილად
ვიხსენებოდე, შენ მამად მყვანდე
განუშორებლად.

14
ქრისტეს მაცხოვარს, გთხოვ ამ სათხოვარს,
მარიდე ცხოვარს, საცა მგლის ხრო არს,
მიხსენ მათგანა.

15
მე დავით ესე ვხან და ვითესე,
ვინ ხართ ჭკვა[თ]მ[ყო]ფნი, ესე ნაყოფნი
ბრძნად მოიმკევით.

16
`არანანინას, თარანანინას~
ესე სჯობია, ღვთის სამკობია:
ალილუია!
ესე სჯობია, ღვთის სამკობია:
ალილუია, ალილუია,
ალილუია!

ნვ. მესამე დავითის შესხმა
პოლშის სიმღერის ხმა

1
აწ მე აღვიძრავ ენასა,
ვადიდებ ღმერთსა ზენასა;
ვიწყო მე გალობა,
მიყოს მან წყალობა.
მან ქმნა ვაჟ-ქალობა,
მისცა ტრფიალობა.

2
მე ჩემს საყვარელს შამყაროს,
არ შემაძულოს, მაყვაროს.
მაქვს ტრფიალთ წილდება,
მწვავს სახმილთ კიდება;
ამისთვის მინდება
ქება და დიდება.

3
დავით თქვა ღვთისა ქებანი,
უკრა ქნარ-წინწილ-ებანი,
ღვთისავე ნებითა
კარგისა მცნებითა
იპოვა ძებნითა!
ადიდა ებნითა!

4
ათძალს ალყანი აუბნა,
უკრა, ღვთის ქება აუბნა;
ორღანოს დაბერა,
ქნარზედა დამღერა,
ფსალმუნი აღწერა,
ღმერთს გული აჯერა.

5
აქებდა ღმერთსა ცათაგან,
ყოველთა მისთა ძალთაგან,
იროკა, ისამა,
საბაოთ იწამა,
მამის და ძისამა
და სულის თქმისამა.

6
სთნდა ღმერთსა ქნართა ხმობანი,
დავითის კარგი ყმობანი.
წინასწრ თქმულია,
ყურითა სმულია,
ვითარ აღთქმულია,
ძედ სახელ რქმულია.

7
მოსცა ძე ბრძენი, ჭკვიანი.
შეიქნა მეფე სვიანი.
ქალწულსა ახარა,
ძედ მუცლად სახა რა,
მადლითა დაფარა;
ყრმა იშვა პატარა.

8
`დიდება მაღალთა შინა
ღმერთსა~ _ გალობდენ მაშინა.
ზეგარდმო თხრობილი,
ქვეყნადა შობილი,
კაცთა ძედ მკობილი,
ღმერთადა ცნობილი.

9
იესო ქრისტე სახელად
ეწოდა დასაძახებლად, _
გამოჩნდა მხსნელია,
განათლდა ბნელია!
სახმილი ნელია,
აღარა ძნელია!

10
ხმა გვესმა გასახარელი:
მოგვეცა ძე საყვარელი!
აწ ერნო იხარეთ,
სიბრძნენი იხმარეთ,
რაც მოგცათ, იკმარეთ
ეს ნუ გაიკმარეთ.

11
ძედ სიტყვა ღვთისა მოვლინდა;
კაცთა ძედ ქვეყნადა ვლიდა:
სნეულთა ულხენდა,
ბრმათა თვალს უხელდა,
მკვდართა აღუდგენდა,
წყალს ღვინოდ უქცევდა.

12
ვერ იცნეს, ვეცხლზედ გაყიდეს,
ზურგზედა ჯვარი აჰკიდეს,
გალანძღეს, გაკიცხეს,
თვალ-აკრულს თავში სცეს:
ვინ გცაო? _ მას კითხეს,
მათ სისხლი თავს იცხეს.

13
საჯეს, ბრალეულ გახადეს:
ტანისამოსი გახადეს.
უბრალო დასაჯეს,
გოლგოთას ჯვარს აცვეს,
ეკალი თავს ადგეს,
ნაღველი მას ასვეს.

14
უგმირეს გვერდსა ლახვარი,
გამოხდა სისხლი და წყალი.
შეიქნა მშობელი
თვალ-ცრემლ-უშრობელი,
გულითა მლმობელი,
ლახვართა მსობელი.

15
დაჯდა სატყებრად, გოდებად,
თავთა ხლად ხე-ქვა-ლოდებად,
გულსა სახმილის მოდებად,
შესაბრალ-შესაცოდებლად.
ვაი, რა შესაზარია
მისი მოთქმა და ზარია!
გოდება ანუ არია,
მთქმელთათვის ყველა მწარია!

ნზ. არია
რომელ არს გოდება,
რუსულად: ახ კაკ სკუშნო.

1
ვა, რა მაქვს დიდი მოწყენა,
სადა არს ჩემი მოლხენა!
მწარედ სახმილით დაგულსა
ლახვარი დამსმია გულსა.

2
ნაწლევნი, ღვიძლი და გული
შემქნია ცეცხლით დაგული;
პირი შემკვრია წყენითა,
ვერა მითქვამს რა ენითა!

3
მომიხდა მე საზარელი,
სატირი დასაზარელი;
მით დღე მაქვს არ სახარელი,
მომიკლეს მე საყვარელი!

4
სიტყვა _ ძედ ღვთისად თხრობილი,
ქალწულისაგან შობილი,
ურიათაგან გმობილი,
შეიქნა ლახვარსობილი!

5
მშობელსა თვისი შობილი,
დაჭრილი, გვერდგაპობილი,
წინ ედვა მუხლზედ მკვდარია,
ზდიოდა სისხლის ღვარია.

6
თავს დასტიროდა მშობელი,
ღაწვთ არ ცრემლითა მშრობელი.
ეჭირა ხელით ხელია,
საწყლად გარდეგდო ყელია.

7
ტიროდა: ღვთივ დიდებულო,
შენ ჩვენთვის თავდადებულო,
გიხილე ჯვარზედ ვნებული,
ხელ-ფეხი სისხლის ღებული.

8
ვაი ჩემს თვალთა ჩენასა,
შენს უკან ჩემს დარჩენასა!
ვაი მე ამ დღის დამსწრებსა,
შენს გულზე ხელის დამკრებსა!

9
ძევ, რად გამხადე ოხრადა,
სატირლად და საოხრადა?
ოდეს გიჭვრეტდი შენ პირსა,
უკუვიყრიდი მე ჭირსა!

10
შენ, საყვარელო აწ ჩემო,
სახითა, მზეს მიგაჩემო,
მზევ, ჩახე, შეიქნა ბნელი,
მე საქმე მომიხდა ძნელი.

11
მზევ, წარუალი ნათელი
დამიშრტი, ვითა სანთელი;
დღე დამიღამდი მზიანი,
მით მომივიდა ზიანი.

12
მზევ, შენის პირის სახენი
აწ ჩემი იყო მამლხენი,
შენის პირისა სახითა
გამოხსნილი ვარ მახითა.

13
თავს დამცემია აწ ბადე,
შენ გეაჯები: ამხადე,
ბრმას აღმიხილე თვალები,
მაცნობე გზა და კვალები!

14
ძეო, მე გულით მენება
შენის სახელის ხსენება;
მაგრამ ვერ შესძლო ენამა
და თვალთა ცრემლთა დენამა.

15
ვაიმე, ეს რა ვნახეო,
შენ მიწაშიგან გმარხეო!
შვიდს მახვილს გული ვახეო,
ვსჭრი და იმაზე ვახეო.

16
ადამის წყლურთა შამხვეო,
მისთვის სისხლისა დამთხეო!
წადი, სალბუნი მას ცხეო,
ევა იხსენ და მნახეო.

17
ევა ტირს: ვამე, წავხეო,
მომიხდა ეშმაკთ საფრხეო!
ღვთის მცნებას მე გარდავხეო,
მით ჯოჯოხეთში ჩავხეო.

18
მაქვს სატანჯველი ძნელია;
სახლ-სამყოფელი ბნელია;
ხორცს მჭამენ მატლნი და გველნი:
სულს მიწვენ ცეცხლნი მდაგველნი.

19
ტკივილით ვიღრჭენ კბილსაო!
ვესავ იესოს ტკბილსაო,
რომელმან ივნო ჯვარია,
დანსთხია სისხლის ღვარია.

20
ზეგარდმო სიტყვავ ღვთისაო,
და ქვეყნად ძევ კაცისაო!
მიფონე, გახსენ კრულება,
განკურნე ჩემი წყლურება.

21
უფალო ტკბილო იესო!
გამოთქვა ვინც ლექსი ესო,
შეუნდევ შენაცოდარი,
ნაშფოთი დანაბორგარი!

ნÀ. სიმღერა
რომელ არს ამისის ხმის სიმღერა რუსულად:
ნეთუ ზლოსთი ნადომნოიეუ, უმენშით მნე პეჩალ მოიუ.

1
რქვა: დიდება, ღმერთო, შენდა, ცად და ქვეყნად რაც აღშენდა!
დავით ხმითა ნესტვს აფშვენდა, გიგალობდა ვითა გშვენდა:
ღმერთო, მიყავ წყალობა, მე შენი ვსთქვა გალობა;
შენ გაქებდა ყოველი, შენგნით რაც ა ცხოველი, სულს აქშენდა.

2
ჩემსა კაცად მხატველს, მსახველს, რაც მე ძალმიცს, გიქებ სახელს,
შობითგან ბრმის თვალის ამხელს, ის მე მამხელს ჩემსა სამხელს,
არსის საყდრად მჯდომელო, ქება მიუწდომელო,
მზგავსი შენი სადარი ვსძებნე, აქ არცად არი, ვერც ვხვდი მნახველს.

3
ვამე, სიბრძნე არა მაქო! ვით შენ გიხამს, ვითარ გაქო?
შენსა სახელს რაც დავარქო, მტერი ჩემი მითა ვბაქო;
არს ჩემის ღვთის სახელი: მამის თანამძრახველი
ძე, მწე ჩემი არს, ქრისტე, მტერი მიწა დავქიშტე, ხრმლად ის მაქო!

4
მე დამწვარსა და დაგულსა, სახლ-სამკვიდრო დაკარგულსა,
სევდის მჭვლიტა გათანგულსა, წასაწყმენდლად გაბარგულსა,
ის მყავს ნუგეშთ მცემელი, მტერთა არ მიმცემელი:
ქრისტე ჩვენთვის ჯვარს ეცვა, მით ნუგეში ჩვე[ნ] გვეცა საწყალს გულსა.

5
გზას მატარე კარგს სატარელს, ნუ ამხდი მე შენს საფარველს;
შემამყარე მე საყვარელს, ჩემის გულის გასახარელს.
ზე სიტყვაო ღვთისაო, ქვე ძევ დავითისაო,
ტკბილო იესო ქრისტე, გაუყრელად მაჭვრიტე ჩემს საყვარელს.

6
შენ ხარ ჩემი ამგებ-მშენი, სიყვარული მე მაქვს შენი;
ამად მინდი: ტურფად შვენი, სუნი გიდის კარგ საფშვენი,
აწ მომფინე სულია, მამით გამოსულია;
მიხსენ საყნოსთ კარია, მტერთგან შენაკარია, დანახშენი.

7
მჭირს მე საქმე საკიცხელი, ვერას ვითმენ გულ-ფიცხელი,
მე შენ გცოდე ურიცხველი, მისთვის დამწვავს ცეცხლი ცხელი,
შენ დამასხი წყალია, დამიშრიტე ალია,
მხსნელო, კაცთმოყვარეო, სევდა უკუმყარეო! ვარ ჭკვა-თხელი.

8
მე ამ წიგნის გამლექსველი, ტვინთა მფანტველ-გ[ა]მქსაქსველი,
ამად ვსტირ, ვარ ცრემლით სველი, საწუთროს კარგს არას ველი;
ცრუ არს წუთისოფელი, ანაზდისა მყოფელი,
მძმობელი, თუ მდობელი, _ არის დაუნდობელი და მძმაცველი.

ნთ. სიმღერა დავითისა: ზუბოვკა
რომელ არს რუსულად ამისი ხმა: კაზაკ დუშა პრავდივაია

1
ზუბოვკიდამ მომავალმან ვნახე ერთი ქალი,
მეტად ტურფა, შვენიერი, მაზე დამრჩა თვალი.
შავ თვალ-წარბას, პირად თეთრსა ასხდა შავი ხალი,
მისმან ეშხმან დაცამლეწა, შემიმუსრა ძვალი.

2
ვკითხე: მზეო, სიდამ მოხვალ, ხარ სად წამავალი?
გეაჯები, მაცოდინე შენი გზა და კვალი;
შენთვის გული ქვათ გარდმექცა, გახდა, ვით კლდე სალი,
მასხი წყალი, დამიშრიტე, მე შენი მწვავს ალი.

3
ხმა გამომცა, გაგულისდა, სიტყვა მითხრა ავი:
`ავო კაცო, ვით გაბედე, შენ მე მთხოვე თავი?
ბულბულთ ნაცვლად ვარდ-კოკობმან რად დაგისვა ყვავი.~
მით ავსტირდი, ცრემლი ვღვარე ზღვათა შესართავი.

4
ასე მითხრა: `ჩამომეხსენ, გამეცალე, მარი,
არ მინდიხარ, არ მიყვარხარ, სხვა მყავს კარგი მყვარი, _
შენგან თვალად უკეთესი, ვაჟი-კაცი ქმარი~.
რა ეს მესმა, ჯავრით ცხვირსა წამედინა ძმარი.

5
მითხრა: `შენგნით ნუმცა მსმია სიტყვა მაგის მეტი~.
აიღო და დამიშინა თავში დიდი კეტი.
დავრეცრეცდი, გარდავიქეც, დამეხვია რეტი;
შავ[ვ]ებრალდი, თავს დამად[გ]ა, ვით ბნელს, ნათლის სვეტი.

6
რა მოვბრუნდი, დაიხარა, ხელს მომკიდა ხელი;
ამაყენა, ასე მითხრა: `რად შექნილხარ ხელი?~
მე მიუთხარ: შენთვის გავხდი ასე ჭკვაზე თხელი,
შენ რომ მწუნობ, მით მედების გულსა ცეცხლი ცხელი!

7
მერმე ტკბილად დამიყოვა, კიდეც გამიცინა;
ასე მითხრა: `აქ ნუ ვსხედვართ, გვნახოს არავინა.
ახლა ავდგეთ, ჩვენ წავიდეთ თავთავისთვის შინა;
კულავ სადმე ამოივლი, მე დაგხვდები წინა~.

8
სად წავიდა, ვერა ვნახე, ჩემი საყვარელი,
მან დამიგდო საიმედო სიტყვა სახარელი.
მე მის მონას ნუმც ამხდია მისგან საფარველი!
სად მიჭირდეს, მამეშველოს, სხვას აღარას ველი.

9
დამპირდა, თქვა: `კიდევ მოვალ~. აწ მე იმას ველი:
მისთვის ვსტირი, ცრემლითა მაქვს უბე, კალთა სველი.
სიკვდილის დროს მე მის მეტი არავინ მყავს მშველი.
მან გამიღოს სამყოფისა კარი შესასვლელი.

10
იმ ჩემისა საყვარლისა სამსახური მსურსა,
აჰა, მისთვის გამიჯნურდა, გული მისთვის ხურსა,
იმედი მაქვს, რასაცა ვსთხოვ, მომცემს, არა შურსა,
უკვდავების წყალს მიბოძებს, ცხოვრებისა პურსა.

11
ღვთისგან ვითხოვ, არ გამყაროს მე მის სიყვარულსა,
სხვას უკეთეს[ს] ვის ვიშოვნი სილამაზით სრულსა?
ჩემის სიყვარულისათვის სცემეს ხელშეკრულსა,
სახით ვხედავ ჩემთვის მკვდარსა სისხლით გაბასრულსა.

12
აწ, შენ, ჩემო საყვარელო, იმყოფები სადა?
ქვეყნად შენგან უკეთესი მე არავინ მყვანდა.
ქვესკნე[თ]სა ვარ, ვერა გხედავ, მეგულვები ცადა;
გეაჯები, ნუ გამწირავ, წამიყვანე მანდა!

ქვესკნე[თ]სა ვარ, ვერა გხედავ, მეგულვები ცადა;
გეაჯები, ნუ გამწირავ, წამიყვანე მანდა!
გეაჯები, ნუ გამწირავ, წამიყვანე მანდა!

Á. სიმღერა

ამისი ხმა რომელ არს რუსულადა: ჩუვსთუიუ სკორბი
ლუტი ვსიაკაო მინუტი

1
საყვარელმან სიტყვა ავი მითხრა, გულსაწვავი:
ნეტა რად ვიყო შენია,
სახით ავრიგად შვენია!

2
მე ვარდი ვარ ბულბულთ მრთავი, ყვავს რად მოგცე თავი?
მე მისთვის არ მიკადრა მან,
შეირთო სხვამ. პირ-ბადრამან.

3
მითხრა: მძულხარ, არ მიყვარხარ, ზინზლის სუნად ყარხარ;
მე არ მიყნოსე, ვარდია,
ანძალას ზედ შევარდია.

4
გამიწყრა და მცემა ჯოხით, გამამაგდო ქოხით.
ვეღარ მივსულვარ შინაო.
მან ასე შამაშინაო.

5
კარის-კარად დავალ გლახად, ტანთ მაცვია თალხად;
შევიქენ გლახა-მწირია,
საყვარლის განაწირია.

6
მისგან დამწვარ-დადაგული ჩემი გახდა გული;
მწვავს მისის ცეცხლის ალია,
გამოყრჩის ნატუსალია.

7
მე მისთვისა ვსჭმუნავ, ვსტირი, მარიდა მან პირი;
ჩემზედ აიღო ხელია,
მამიდვა ცეცხლი ცხელია!

8
რით დავკარგე გახარება, გითხრა აღსარება:
მიბრძანა რაც ბრძანებანი,
ვერ დავიმარხე მცნებანი.

9
მიბრძანა: თუ მე შენ გინდი, გაქვნდეს ჩემი რიდი,
ერიდე ჩემსა წყენასა,
ავს ნუ აუბნებ ენასა!

10
თუ შენა ხარ ჩემი მყვარი, ნუ ხარ გულმზაკვარი,
იყავ შენ გულმართალია,
როგორც რომ სამართალია.

11
ჩემი მცნება დაიმარხე, თავი შაინახე
თუ ჩემი თავი გინდაო,
იყავ ყოვლისფრით წმინდაო.

12
თუმცა გნებავს შეგიყვარო, გხამს არ გამეყარო;
გვერთ მახლდე გაუყრელადა,
მიგაჩნდე საყვარელადა.

13
რაც მე იმან შემიკვეთა, მე ის არ მეკეთა;
მომითხრა რაც საქნელადა,
ყველა მეჩვენა ძნელადა.

14
შენც დამგმობდი, თუ იცოდე, რაც მე იმას ვსცოდე;
შევიქენ მისი ურჩია,
მე აუბზუე ტუჩია.

15
მკვიდრს საყვარელს გავეყარე, წუთი შევიყვარე;
შემემთხვა დიდი ცოდვანი,
მისთვის მაქვს შფოთვა-ბორგვანი.

Áა. რეული

ეს რუსულად: პოლნო, პოლნო. ნე პრელშჩაისა.

1
კმარა, კმარა, ნუღარა სცოდავ, სულს აგების მიხვდეს შვება,
აწ დასწყნარდი, ნუ შფოთავ-ბორგავ, ნუ გაქვს ზმირინთ ზინზლად ფშვება!

2
ჩუმად იყავ, ნუ გამაგონებ, მაგ საქმეს იქს არცა სტერი.
საძულს ალხენ, საყვარს აღონებ, შექნილხარ შენ თავის მტერი.

3
საძაგს საქმეს კაცს ვერას უქებ, კაცი კარგ საქმით იქნება.
სულს კი ამჭლობ, ხორცს კი ასუქებ, აწ ცხოვნება ვით იქნება!

4
მოკლე არის ეს ცრუ სოფელი, კაცსა გრძლადა არ შერჩე[ბის],
არს კაცთ სული უკვდავმყოფელი, ხორცი სიკვდილს ვერ [მორჩების].

Áბ. რეული
ახალი შემოღებული ქართულად

1
ხორცია მიწა ტალახი, საწუთროს ფეხით ნალახი;
სული უსხეულ მყოფელი, აქვს საუკუნო სოფელი.
ხორცი მკვდარ-ხმელი ბალახი, აყოებულად ნანახი:
სული ცხოვრების მპყრობელი, ვით ბაზმა გაუქრობელი.

2
ხორცთათვის დღისა სავალსა საგრძალს წაიღებ მრავალსა;
არ გებრალების სულია, უსაგძლოდ შორს წასულია.
ხორცს აცმევ ვახშსა და ვალსა, სული შიშველა დავალსა,
ხორცს გიფშვნის მუშკის სუნია, სულს აგდის ნატისუნია.

Áგ. დინარი
`პატარა ქალო თინაო~-ს სანაცლოდ სამღერალი

1
ვაქოთ, ვადიდოთ ვინაო? _ ღმერთი მაღალთა შინაო,
ვინცა შეამკო ქვეყანა, ღამე დღედ განაბრწყინაო;
ზღვით, ხმელით, ხითურთ, ბალახით მთა-ბორცვი აღმოფინაო,
ყოველი ნივთისაგანი მაშიგან განაჩინაო;
ჩვენ, კაცი, მიწა და წყალი შეგვზილა, აღგვადგინაო,
მოგვცა სიბრძნე და დაგვიდვა ქმნული ყოველი წინაო.
ჩვენც გვმართებს მსხვერპლი შევსწიროთ _ დავით თქვა _ იმისთვინაო.

2
აქე, ადიდე შენაო, ვინცა შენ აღგაშენაო,
შენ _ შავი მიწა, ტალახი _ რომ აგრე დაგაშვენაო:
ჩაგიდგა სული ცხოელი, დაგაწყებინა ქშენაო,
გალაპარაკა, გასმინა, მოგცა პირი და ენაო;
დღე გაგითენა ნათელი, გიბოძა თვალში ჩენაო,
ნდომა ცოლ-ქრმობის სურვილით, საჭმელ-სასმელით რჩენაო;
მას ღმერთსა მსხვერპლი შესწირე, დავითმა მოგახსენაო
ნდომა ცოლ-ქრმობის სურვილით, საჭმელ-სასმელით რჩენაო,
მას ღმერთსა მსხვერპლი შესწირე, დავითმა მოგახსენაო,
მას ღმერთსა მსხვერპლი შესწირე, დავითმა მოგახსენაო.

Áდ. ზმიანი შაირი დავით გურამისშვილის თქმული

1
მეფეო, ღმერთმან ნუ მოგცეს წუხილი, ჭმუნვა, ვი[შობა].
ნუ მოგიშალოს ნადიმი მუდამ დღეთ სულ მეჯლი[შობა];
ლაშქარი მოგცეს ურიცხვი, არ ჰქონდეს ანგარი[შობა],
მან მოგახმაროს, სად გინდეს, ვინც დღეს ქალწულთგან ი[შობა],

2
[მოგვნი]ჭა ღმერთმან ძე თვისი და იშვა დღეს უშობელი,
რ[ქვა ბი]ნდის ფერად მცნობელნო, მიცანით მე უცნობელი!
ა[ბა გა]შინჯეთ ვარსკვლავით, მოგვნთა სცნეს რა საცნობელი,
ში[შობა] ხელის წერილთა განაგდეს გამამპჭობელი.

ერთს დღეს აღდგომაც იყო და ხარებობაცა; დიაღაც
ციოდა მოსკოს და იმის მონასიბათ თქმული

მოსკოს ქალაქს მზეს ვე[ლოდი]თ და ვერ გნახეთ აქ[სუ დარო]!
სოლ[აღ დგომა] გვირჩევნ[ი]ა, აქ სიცოცხლე გვაქვ[ს უდარო];
კა[პას ქა]რ[სა მჭვალი] ეკრას, რას გვიშველი, ვთქვათ, სუდარო;
შენ გაჰკურნე მწუ[ხარება] ადგომავ, და ქვავ-სუდარო!

ერთმა ქართველმან თავადის-შვილმა მოსკოს ქორწილი ქნა
და ცოტად მდადს პურის ს[ა]უჭმელო დაუგვიანდა; აგრევე
მანამდის ქორწილს იქმოდა, ორს დაბალს აზნაურთან
იდგა ფსონათა იმათზე მეტსა ხარჯევდა, იმის
მონასიბათ თქმული.

დაღა[მდა, დი]ლა გათენდა, მდადს პური არ უჭამია,
[ეჯიბი]ს პირი გახსენით, ხელზედ აღირსეთ ნამია;
ი[ქ ორწილი[ანს კაცთანა დახარჯის თვალის წამია;
ეგ მეც არ[მეფე]რებოდა, რაც მაგას დაუწამია.

ერთ დღეს ბატონებმა დავით გურამისშვილის ხალათის
ბოძება განიძრახეს, იმის მონასიბად თქმული
სიუხვის კო[კა ბა]ტონსა წინ უდგას, ვითა კულადა,
ი[ქ უდი]ს მოწყალებანი ღარიბთა გასაკ[უ]რნადა;
[ახალ უხი]ლავს, ძველთ მცმელთა გულს არ გაუხდის წყლურადა
ა[ქ ათი ბი]ჭი ვახლავართ, მარტო მე გულნაკლულადა!

ამიცანა ზმიანი

1
აწ ზმობს მლე[ქსელი]; მზა[სა ვარ, ცხელი] [მაქო] მწვადები, დარბაზს წაიღით.
მე[ფე იქ არი], სადაც ტახტ[ზედა] ზის დედოფალი მორთული ჯიღით.
[მას ტიკი]ს ღვინო წინ უ[დგი მი]ნით, [მას რა] სვამს მეფე დაიწყებს ღიღინთ,
ასწევს ფეხებსა, შეყოფს და გაყოფს, გულზედ მი[ი]კრავს ორისავ მჯიღით.

2
ცოცხალნი შობენ მკვდართა და მკვდარნი ცოცხალთა ბადებენ!
ამას არ ავხსნი, სანამდის მე სოფელს არ მიქადებენ;
ასე თქმისათვის მსმენელნი რად დანაშაულს მადებენ?
თვითანაც მალე ახსნიან, თუმცა რომ მაიწადებენ.

Áე. სიმღერა

რომელ არს რუსულად ამისი ხმა: ულეტელა ზაზულინკო
ჩერეს დუბინუ

1
ვსთქვათ, რაც ვარდმან თავის თავზედ | ქნა საქმე ავი:
შეიძულა მან ბულბული, | იყვარა ყვავი.

2
ბულბულმან სცნა, ბაღს შემოსწყრა, | მთად ქნა ნავარდი,
ასკილზედა დაიბუდა, | განაგდო ვარდი.

3
ვარდმან უთხრა: მე, ბულბულო, | აკი გიყვარდი;
რატომ აგრე განმეშორე, | ხომ არ გიყარდი?

4
ბულბულმან ჰრქვა: ვარდო, თუმცა | გაქვს კარგი ფერი,
ჩემთვის იყავ უფერული, | არ შემიფერი.

5
შენი კარგი სილამაზე | არს ჩემთვის ურგი,
გულს საკონლად რომ მიგიკრი, | მაქცივი ზურგი;

6
საკოცნელად მოხვეულსა | მარიდი პირი,
სხვას ახარი შეხვევნითა, | მე კი მატირი.

7
მე გაჭმევდი, მე გასმევდი, | მე გაცმევდი ტანთ,
შენ დახარბდი მცირეს ძღვენთა |სხვისგან მონატანთ.

8
მე ესე მკლავს, მით ლახვარი | გულს გამიყარე;
ჩემგან თვალად უვარესი | შენ შეიყვარე.

9
რაც მოგითხარ, მით წამიხდა | მე შენზედ გული,
შენს საცოლქმროდ მე სურვილი | მაქვს დაკარგული.

10
აწ მე წავალ, დავიკარგვი, | აღარ მინდიხარ,
წადი მასთან, განისვენე, | მყვარი ვისიც ხარ.

11
რადგან ასე მომიგვარე | მე შენს შესართავს,
ის თუ გინდა, ქრმად შეირთევ, | ნება დამირთავს.

12
ფუ შენ ცრუო საწუთროო, | ხარ არაფერი!
ვარდს ყვავს შერთავ, ასკილს ბულბულს, | არს რა საფერი?

Áვ. სიმღერა

რომელ არს ამისი ხმა რუსულად: ახ, სკოლიკო
ცველა ვლეტახ მოლოდიხ!

1
ვა, რამდენი ყვავის ზაფხულს ახალნი,
არ ვიცოდი ჯავრი დროთა, ავთ ხანი;
ყოველთვის მე ვიყავ მისის იმედით,
არასა ვპყრობდი ჩემთა სითავხედით,
სასმენლად არ მინდოდა.

2
ბაღად ვიჯდი მასთან, ვისაც ვყვარობდი,
ვარდთა სუნით, ყვავილთ ჭვრეტით ვხარობდი;
არა მაქვნდა კვნესა, ვაი და ვიში,
არცა წარწყმენდისა რიდი და შიში,
ვნაღლობდი არასფერსა!

3
ცხოვრებასა ჩემსა მით ვატარებდი,
მოყვარესა ჩემსა თავს ვაყვარებდი,
განვსცხრებოდი, ვიშვებდი, ვიხარებდი,
ჯავრთა და სევდათა მე ვიქარვებდი
მას ბაღში შექცევითა!

4
შამადგომამ მოუწოდა ყინვასა,
სიყვითლესა და ფოთოლთა ცვივნასა;
მამეშალა მე მით წუთი-სოფელი,
გამიცუდდა ყველა მაში მყოფელი,
წამიხდა ჭირნახული.

5
აყრევინებს ზამთარი ფოთოლთ ხეთა.
უხდენს სიკვდილი კაცთ კარგთა სახეთა!
აწ გაფთხილდით, ვისაცა ჭკუვა გქონდესთ,
რომე არა წარსწყმნდეთ, _ სულითა სცხონდეთ, _
ჩემსავით ნუ მოსცდებით.

6
ვაი მოკლებულსა სიბერით ბრმასა,
ნეტავი მატებულს მოზარდსა ყრმასა!
ბერიკაცი დაღმა მიდის გორვითა,
ყრმა აღმართზედა ყინულზედ ცორვითა,
ბერს უმძიმს, ყრმას მსუბუქ ჩანს.

Áზ. ამიცანად იგავი, ასახსნელად ადვილი

1
ვირემდის განახლდებოდა ძველი დღე-ღამე მზიანი,
იფქლი კალოზედ ეყარა განურჩეველი, ბზიანი;
ახალმან დღემან განწმინდა ღვარძლიან ნაკმაზიანი,
მის დღითგან მოჩანს გარჩევით სარგებელი და ზიანი.

2
სანამ დღე ძველი დღეს ახალს ჩვენ დღედ არ გაგვითენებდა,
მანამდის ჩვენსა დაშლილსა ვერავინ აღაშენებდა;
რა დღე გათენდა ახალი, ქვეყანას დანაშვენებდა,
ყურითაც კარგსა გვასმენდა, თვალითაც კარგს გვაჩვენებდა.

ÁÀ. ანბანზედ თქმული დავითისაგან
პირველი თავიდგან და მეორე ბოლოდამ

ადამ ბრმა გველით და ევა ვერ[ა] ზოგვენ Àე თმენასა,
იმ კრულმან ლახვრად მიაგო ნებით ორ-პირი ჟღერასა;
რაც სიტყვა ტკბილად ურჩივა, ფერხთ-ქვეშ ღალატობს ყველასა,
შიგ ჩანს ცდენ ძნელ წყვლად ჭმუნვარნი, ხსნილ Ãნარცვს ჯდენ ჰე Äიებსა.

Äი ჰი ჯოჯოხეთად Ãდენ, ხვდათ ჭრა, წყვლა ძნელ ცეცხლ ჩენით;
შიგან ყრიან ღადართ ქვეშე, ფუფქავს უყთ ტბა, სულთ რჯის ჟენით.
პირს ოხრევდინ ნაღვლით მისთვის, ლხინი კვნესით იწვართენით,
თაყვანს Àცით, ზენარს ვედრეთ, ეს დიდ გვემით ბმა ახსენით.

* აშიაზე წითურით: `ეს ბოლოს სტრიქონი ორჯელ უნდა~. სტროფის ბოლო ტაეპებს ყველგან უზის ციფრი 2.

* დანარჩენი ტექსტი ჩამოგვაქვს სქოლიოში: `რომელიც რომ ზეით ხსენებული სამი საუფლო ლოცვანი არიან იამბიკო, რომელიც რომ ყოველს სტრიქონს თავად წითლურით უწერია, ის არავინ შესცვალოს ამისთვისა, რომე იმას სხვა მოქმედება აქვს _ ცალკე წითლის თავდაღმა ჩამოკითხვასა~. (წითურით ნაწერი გამოცემაში დაბეჭდილია შავი შრიფტით).

* ავტორი შენიშნავს: `ეს ბოლოს სიტყვა ორჯერ უნდა~. ქვეითაც ყველგან სათანადო ადგილას მიწერილია ციფრი 2.

*
ყოველი სტროფის პირველი ტაეპის მეორე ნახევარი სამჯერ მეორდება (რედ.).

* ახლა იქნება რომ წამკითხველმა საჩქაროდ წაიკითხოს და რაზედაც ნათქვამია, ის ზმა, ვერ შეიტყოს; ამისათვის წითელი ხაზები ჩამიტანებია; რაც ხაზსა და ხაზს შუა სიტყვა არის იმაზედ არის ნათქვამი. (შენიშვნა ავტორისა).

წიგნი გ

Áთ. გოდება დავითისა, საწუთოს
სოფლის გამო ტირილი

1
გული ღონდება, ვიწყო გოდება:
ვაი საწუთრო, ცრუო სოფელო!
ბორგნა-ბოდება, რაც მაგონდება:
ვაი საწუთრო, ცრუო სოფელო!
სული მშორდება, ხორცი შმორდება:
ვაი საწუთრო, ცრუო სოფელო!
რად მშვა დედამან, შავმან ბედამან,
ვაი საწუთრო, ცრუო სოფელო!
2
გამზარდა ჭირით, ძუძუთ და პირით,
სხვას მიმცა ქირით, ფასითა ძვირით,
ბევრჯელ მატირით მუცლისა მშივრით,
მაშინვე გიცან, რაც შიგან გიძცან!
3
რასაც ჟამ გნახე, ვსცან შენი სახე,
შენ ჩემთვის საფრხე დაგერწყო მახე;
თავს ვიეც ქვა-ხე და შემოვსძახე,
მოყევ ტირილსა, კივილ-ყვირილსა!
4
ხარ სატირალი, არ საცინარი:
ხარ საჭირალი, არ სალხინარი,
გაქვს საწყინარი ჩანადინარი,
მოსულხარ ქურდად, მატყუებ ცუდად!
5
ვინც შენ მოგენდოს და არ დაგხედოს,
_ ვიტყვი, უბედოს, უმამ-უდედოს,
სწავლა-უხვედროს, გარდაუხედოს, _
წაიყვან მრუდად, არ ნათლად, ბუნდად!
6
მე ამად ვსტირი, არა გაქვს პირი,
შემაქენ ჭირი, საქმე საჭირი.
მე შენგნით მწირი, ვარ განაწირი,
რაზომც ან[ა]თობ, სულ მუხანათობ!
7
ხარ საძაგელი, არად სარგელი,
დასაკარგველი, გარდასაგელი,
კარგს არას გელი, ცხვარსა მჭამ მგელი,
მიძმობ თუ მიდობ, მაინც არ მინდობ!
8
ამად გემდური, ვარ უბედური.
მიდგი საცუდრი, მქენ უწმინდური;
მაქვს თავხედური მე საყვედური,
რაც რომ მაჭამე, სულ ჩამაშხამე.
9
მაცინ-მატირებ, მალხინ-მაჭირვებ,
ნათელს მაბირებ, ბნელს მიმაღირებ:
რასაც აპირებ, ვერ გამაკვირებ,
წუთო და უნდო, არ მართალ, მრუდო!
10
ამად შემძულდი, ყოფილხარ ცუდი,
მტყუანი, მრუდი, მპარავი, ქურდი;
ვისაც შენ უნდი, ყელს აძეს ხუნდი,
ზურგთა ჰკიდია ტვირთი დიდია.
11
გული არ მაგრობს, ამაზე ჩაგრობს,
მზე-მთვარე ბადრობს, დარი კი ავდრობს:
ყინვა ხორცს მაზრობს, სიცხე სულს მაძრობს,
სული და ხორცი ორივ დახოცი!
12
მე ამად ვჰყივი, ვჰყვირი და ვჰკივი,
ვერ განვარკვივი შენი კივკივი;
თბილი და ცივი ორივე მტკივი,
საით გავიქცე, რომ არ წავიქცე?!
13
დამივსე ვანი, კარავ-სევანი,
ბაღთ ხეივანი, გარს გალავანი,
დედ-მამა, ძმანი, გამყარე დანი,
საცა რომ შამქენ, მუნ აღარა მქენ!
14
როცა დავკაცდი, ჭკვას მაშინ შავსცდი,
ლამაზ ქალს შავხვდი, მიჯნურად გავხდი.
ამაზე წავხდი, მცნებას გარდავხდი,
როგორც ვიგემე, ეგრეთ ვიგვემე!
15
ამას ვსჩივი, ვერ განვარჩივი,
რაც შენ მირჩივი, მე მივიჩნივი
ზედ დამაჩნივი, რაც დამაჩვივი,
თუ მაჭმევ ტკბილთა, ჩამამტვრევ კბილთა.
16
მაჭამე მწარე, გზა სწორეთ წარე,
აწ ნუ გამყარე კაი მოყვარე.
მისთვის მწუხარე აწ გამახარე,
თვალით მაჩვენე, ნუ შემაჩვენე!
17
ამად არ მშვენი, არასფრად შვენი,
იქცევის შენი ნაგებ-ნაშენი.
მყავს მოვახშენი, თავში წამშენი,
მოდის სიკვდილი ხმალ-ამოწვდილი.
18
თუ ხარ ღვიძილი, რაღა არს ძილი?!
თუ ხარ სიმაძღრე, რა არს შიმშილი?!
თუ ხარ სიცოცხლე, რა არს სიკვდილი?!
იყავ ერთ-ერთი, იწამე ღმერთი!
19
რაც ჩამოვსთვალე, შენ შემოგთვალე,
დღესა, თუ ხვალე ჩემი მოვალე
მომასწრობს მალე. ვერცად ვემალე,
სიკვდილი ცელსა მკრავს გულ-მიცელსა.
20
უმზგავსო მტილო, კარ-დაკლეტილო,
ნეხვით გავსილო, არ გახვეტილო,
მომზადე ტილო, საკრწყილ-სატილო,_
შემგრაგვნენ ტანსა, თან წარსატანსა.
21
ეს არს ქადილი, შენი წადილი:
ვახშამ-სადილი, ხვარბლის წანდილი!
გამატან საგრძლად, გამგზავნი სად გრძლად,
იმასაც სხვანი შესჭამენ ძმანი!
22
ესე გაქვს კარგი შენ ჩემთვის ბარგი:
საბრალოს სულსა, ხორცით გასულსა,
მიმიცემ ხელთა ჰაერის მცველთა,
შემაბმენ ყელთა ცოდვის საბელთა!
23
შემკვრენ, შემკონენ, არ მომიფონენ,
მყის წამიყონენ, არ დამიყოვნენ;
მადლს ამიწონენ, არ მამიწონენ,
ცოდვანი სძლევენ, ცეცხლს მიმაძლევენ!

მადლს ამიწონენ, არ მამიწონენ,
ცოდვანი სძლევენ, ცეცხლს მიმაძლევენ!
ცოდვანი სძლევენ, ცეცხლს მიმაძლევენ!

ო. ისევე გოდება, სხვა რიგი ხმა

თუმცა სიტყვა და ძალ[ი] ისივ არის,
იქნების კაცი ამ რიგს ხმას უფრო გაეწყოს.

გული ღონდება, ვიწყო გოდება!
ბორგნა-ბოდება, რაც მაგონდება.
სული მშორდება, ხორცი შმორდება!
რად მშვა დედამა, შავმა ბედამა?
წუთო სოფელო, ცუდ სამყოფელო,
ვამე, სიკვდილო, სულთა მძრობელო!

გოდება გამეორებაა წინარე ლექსისა, ოღონდ უმოძახილოდ, რის მაგივრობას აქ ახალი, მეხუთე და მეექვსე ტაეპები ასრულებს. ნიმუშად პირველი სტროფი იბეჭდება.

ოა. სიკვდილისა და კაცის შელაპარაკება და ცილობა

1
ყველას გვეწვევის სიკვდილი, გვმართებს დაუხვდეთ მზათაო,
ის ჩვენკენ მოდის, ჩვენ მისკენ, ვერცად აუქცევთ გზათაო.
ვიგონოთ ოთხი საქმე ეს, არ უთქვამთ უმეცართაო,
სიკვდილ, სასჯელი, გენია, სასუფეველი ცათაო.
2
ამისთვის მწყდების წელი და უკანა ზურგის მალები,
მოვა და მომკლავს სიკვდილი, მას ვერცად დავემალები,
გავექცე, ვერცად წაუვალ, ცხენებიც მყვანდეს მალები,
შავება, ვერას დანაკლებს ჩემნი თოფნი და ხმალები.
3
სიკვდილი ქრთამს არ აიღებს ოქროს, ვერცხლს, არცა რვალებსა;
არც არას გვისმენს ხვეწნასა, არც არას შეგვიბრალებსა;
გარდგვახდევინებს ვახშითურთ მამა-პაპისა ვალებსა,
დაგ[ვ]ხოცს და მატლთა შეგვაჭმევს, გვამგზავსებს თავის ძვალებსა.

პასუხი კაცისა

4
სიკვდილო, მიკვირს მე შენი, ნეტა რაში გაქვს ძალები?
ტანზედა ხორცი არ გაკრავს, ხარ ცარიალი ძვალები;
თაგვის სოროებს მიგიგავს ცხვირი, პირი და თვალები.
ამდენის სულის ხოცითა რატომ არ დაიღალები!

პასუხი სიკვდილისა

5
სიკვდილმან უთხრა: ბერკაცო, ვისმინე რაც იტარტარე,
ყმაწვილნი ვხოცე წვრილები, პატარა არ ვაპატარე;
შენ ბერიკაცი ცოცხალი მაგდენს ხანს ფეხზედ გატარე,
აწ ჩემიც ნახე მხატ[ვ]რობა, რაც ჩემზედ შენ იმხატვარე.
6
გაუწყრა, უთხრა: ბერკაცო, სიტყვებს რად მკადრებ ავსაო!
ჯერ შენთვის არა მცალიან, ცელს უსვამ სალესავსაო;
როცა გავლესავ, თავს მოგჭრი, შენ ცოლს ჩავაცმევ შავსაო;
სულ ამოგიწყვეტ მოყვასთა, გვარსა და ნათესავსაო.

პასუხი კაცისა

7
სიკვდილო, დიდად გემდური ათთათვის, განა ცხრისათვის,
ბარსა და ნიჩაბს ამზადებ ჩემის საფლავის თხრისათვის.
მატლნი, გველნი და ბაყაყნი, მიმელის გამოხვრისათვის,
რომ არ გაძაგო, რად გაქო ცელით თავისა ჭრისათვის!
8
სიკვდილო, მე შენს ძაგებას წიგნად ვსწერ სამს-ოთხს ფურცელსა;
ვალალა შენსა მაქებელს, შენის სიკეთის მფუცველსა!
კაცს რომე სენი შეყარო, ბრჭვალი ჰკრა გულსა, მუცელსა,
განა იმ სენით ვერ მოკლავ, რაღად უმზადებ მუნ ცელსა?
9
სიკვდილო, შენი იგავი არა გავს ფარსაგს იგავსო,
ძვლები ხარ, მკვდარი, უსულო, ცელი კარგს მთიბავს გიგავსო;
თუ შენ გვთიბ, შენ გვჭამ, შენს ნაჭამს ვინ გიხვეტს, გიწმენდს, გიგავსო?
თუ არვინ გიხვეტს, უთუოდ ნეხვით ნიფხავი შიგ ავსო.

პასუხი სიკვდილისა

10
კაცო, არა ვარ მთიბავი, არც მე მჭამელი თივისა.
იამებიან საჭმელად, არ ვიცი, ის ფინთი ვისა?
კაცსა დაუკოდს გულ-ღვიძლსა სასმლის სმა მეტად ცივისა,
უდროოდ მუცლით ვინც კვდების, ტყუილად ჩემზედ ჩივისა.

პასუხი კაცისა

11
ღვთისგან წყეულო სიკვდილო, ამდენის საკლავთ ხოცითა
კიდევ მჭლე ხარ და მშიერი, ვერ გამაძღარხარ ხორცითა.
რაც შენ მე ცრემლნი მადინე, ვიწმინდე ხელსახოცითა,
იმდენი მეხი თავზედა დაგეცა ზეგარდმო ცითა!

პასუხი სიკვდილისა

12
არა ვარ ხორცის მჭამელი, არც თივის მთიბავ-მხვეტელი,
სული ვარ, ღვთისა ბრძანებით სამსახურისა მჭვრეტელი;
[ვარ] ხორციელთა ყოველთა მხოცელი, ამომწყვეტელი,
არვინ დარჩების ქვეყნადა თვალთ ნათელდაუშრეტელი.

პასუხი კაცისა

13
სიკვდილო, თუ ხარ მარტოკა, ქვეყანას როგორ უხვალო?
აღმოსავლეთს და დასავლეთს, სამხრეთს, ჩრდილოეთს სულ ხვალო
აგრე ანაზდად მქცეველი რისაგან გამოსულხარო,
გამაგებინე მართალი, არ ვიცი რა, ვსწუხვარო.

პასუხი სიკვდილისა

14
კაცო, არა ვარ მარტოკა, ბევრნი მახლავან სენები,
სხვადასხვა ჭირნი ურიცხვნი, ვერ მოსთვლის კაცის ენები;
არს ბევრნი მოკვდავთ მომკვლელნი ცალ-ცაკე გასახსენები,
მრავალნი ხოცენ ერთმანერთს მე ჩემთვის განვისვენები.

პასუხი კაცისა

15
ახლა კი გაქებ, სიკვდილო, მამწყინდა შენი ძაგება;
სენები სთქვი და გამხსენდა ცივებით აძაგძაგება;
ეგ მეც ვიცოდი, მაგრამე მე გამოგკითხე განგება,
სიკვდილ-სიცოცხლე, ორივე, არიან ღვთისა განგება.
16
სიკვდილო, შენად საქებრად ჩამაგდე გულისხმაშია.
ტურფა ხარ თვალად, ტანადა, სულად ერჩევი ჯარშია;
ტანზედა დიბის ქათიბი, გიხდების კაბის არშია.
ფეხზედ წითელი ჩახჩური, მწვანე კემუხტის მაშია.

პასუხი სიკვდილისა

17
კაცო, რად შენს თავს ვერ ხედავ, თვით გონჯო დაბრეცილო, და,
რომ დასჯექ ჩემად საკიცხრად, წიგნსა სწერ სასაცილოდა,
აწ მეცა მაგის პასუხად თავს მოგჭრი უსაცილოდა,
მის ამარ გაგხდი, ვინც გივის სანუგეშ-საგენცილოდა.
18
კაცო, თვალთ გიჩანს, არ გიჭირს ნემსზედა ძაფის აგება,
ჩემის იგავის საცნობლად რად შენ თვალები აგება?
ვითარცა მხატვენ მხატვარნი ისე გეგონოს აგება,
რომ შენ მოიღე ჩემზედა გამოხრულთ მკვდართ კაცთ ძაგება.
19
კაცო, როდისაც მოკვდები, შენ ჩემებრ სახე გეცვლების,
ძვლებ-გამოხრული გახდები, ტანთ ხორცი შემოგეცლების.
სანამ ტვინი გიძს, ძვლებიდან მატლი არ გამოგეცლების,
მის დროს კი ვეღარ მაძაგებ, შენ ჩემთვის აღარ გეცლების.

პასუხი კაცისა

20
რას მეპარები, სიკვდილო, განა არ ვიცი, მოხვალო!
ყოველთვის მზათა დაგხვდები, თუნდა დღეს, თუნდა მო ხვალო;
რა გინდა ჩემგნით, რად მდევნი, შენ მჭლეო, ტანთ ჩამომხმარო!
ვეჭობ,შენ ასე გგონია, არავინ მყვანდეს მომხმარო.

პასუხი სიკვდილისა

21
გაწყრა, განრისხდა, სიკვდილმან გონება გაიფიცხაო,
კაცს შეუჭეხა ხმამაღლა, დათათხა, რადა მკიცხაო!
ვიც უნდა გყვანდეს მომხმარო, მე იმას არ გიკითხაო,
აწ მე შენ ასე გაგხადო, მშიერმან მგელმან ვით თხაო.

პასუხი კაცისა

22
სიკვდილო ჩემის შეჭმითა ვერ გასუქდები მწავადა,
შენ ღმერთი ცეცხლის ტბაშია ჩაგაგდებს დასაწვავადა,
ეს ჩემი სული ზეცადა უკვდავის ხორცით წავა, და,
წამოგიჯდება ზეიდამ წაკულვად, საპრაწავადა.
23
ამ სიტყვაზედა გარდაწყდა მათი პჭობა და ცილობა;
საბრალოს ბერს-კაცს არ შერჩა სიკვდილის თავს აცილობა,
რას წამს გალესა, შემოკრა, არა სცა ხანთ-დაცლილობა,
სიკვდილის მზგავსად გაუხდა კაცს ტანთ ხორცთ შემოცლილობა.

ობ. კაცისა და საწუთროსაგან ცილობა და პჭობა,
ერთმანეთის ძვირის ხსენება

1
ჰაი, ჰაი, ეს საწუთრო რას ტყუის და რას უპირობს:
თავს რა უყო, ა, იმ კაცსა, ნახეთ, ბოლოს რას უპირობს!
ოდეს ადამ იქმნა კაცად, ცვად სამოთხე მოებარა,
მისმან ხილმან ამოგვწყვიტა, ნეტამც არა მოება რა!
2
მას დღეს აქეთ ვალად გვაძეს, ჩვენზედ არის რაც ეს სესხი,
ნეტამც ვინმე ძირით გჭრიდეს, ჩემთვის, შხამო, რას ხეს ესხი!
თუმცა სესხი შვილს დასჯიდა, რად იღებდა მამა ვალსა?
ჰხედავთ სოფლის სიმუხრთლესა, ამ კაცისკენ მამავალსა?
3
ნახეთ, სესხმან მამისამან შვილს მოჰგვარა მოვალე სით!
ცელი ხელთა უჭერია, პირს მოუწყობს, მოვა ლესით.
ცუდი რამ ხარ, საწუთროვო, შენ ზნეთა გჭირს რადგან ასე,
მე ეს მიკვირს, რომ ვერა გთმობ, თუ კარგი ხარ, რად განასე?

პასუხი საწუთროსაგან

4
საწუთრომ უთხრა: შენ, კაცო, რადა მწერ სამასხაროდა?
შენ მე სიცრუის ხმას მიყრი, შენ უფრო ცრუვი ხარო, და;
შენ ჩემის ძვირის ხსენებით ჩასაგდები ხარ ხაროდა,
თვით ც[უ]დო, ცუდი რადა ვარ, უჩემოდ რა გიხაროდა?
5
დასაბამითგან მოგითხრა რიცხვი ჩემისა ხნისაო:
შვიდ-ათას-ორას-ოთხმოც-და ორისა მე ვარ წლისაო,
შენ მე საწუთროს მეძახი, წლისა სამოც-და- ცხრისაო,
მე კიდე ბევრს ვძლებ, დრო არის შენი საფლავის თხრისაო.
6
რას მედავები, რა გინდა, რა მმართებს შენი ვალია?
რად ცრუდ საწუთროდ მახსენებ, რად დაგბრმობია თვალია?
თვით შენ ხარ ცრუი და წუთი და ადრე წამავალია.
შენც იმ გზაზედ ხარ წამსვლელი, სად მამა-პაპათ კვალია.
7
შენ მეტად გული მატკინე უმსგავსოს საუბარითა,
აწ რას გიშავებ, რადა მგმობს პირითა საგმობარითა?
მე ღვთისაგან ვარ მკობილი, ცით, ქვეყნით, მთითა, ბარითა,
შენ მიწა-წყალო, ქარ-ცეცხლო, მჯობიხარ, თქვი, აბა, რითა?

პასუხი კაცისაგან

8
კაცმან ჰრქვა: ღმერთმან დამბადა თავის მზგავსებით მეფედო,
მე შენი თავი ყმად მომცა, მოსამსახურედ, სეფედო.
შენ მტრად შემექენ, არ მინდობ, შემქნიხარ სისხლთა მჩქეფედო.
სადაც იდუმალ გავივლი, დამდევ ძაღლივით მყეფედო.

პასუხი საწუთროსაგან

9
საწუთრომან ჰრქვა: რაც ბრძანეთ, ეგ სიტყვა სულ მართალია;
მაგრამ თქვენ ვერა ხელმწიფობთ, როგორც რომ სამართალია.
ავი და კარგი გაშინჯოთ, ამისთვის გქონან თვალია,
მე რა ბრალი მაქვს, გარდაგხდესთ თქვენ მამის-თქვენის ვალია.
10
თუ კი ვარ თქვენი ორგული, მტყუვანი დაუნდობელი,
რაღად მენდობით, რადა ხართ მოყვარე, მძმობელ-მდობელი?
ვეჭობ, ის იყოს ორგული, ვინც გახლავთ წინამძღომელი,
თვალ-გული ხარბი, ანგარი, მუცელი გაუძღომელი.
11
შენ თვალები ღმერთმან მისთვის მოგცა, _ ხედო სახედარი,
სულ გამოსცნა ავი-კარგი, რაც ნასახი სახედ არი.,
დაიხსოვნო, რაც გარდაგხდა აწინ გარდასახედარი,
გზაზედ ასე ფრთხილად ვლიდე, ვით ვიდოდეს სახედარი.
12
თუ გწადს, ამ იგავს აგიხსნი წასულსა, წინასწარებსა:
სადაც რომ ვირი დაეფლვის, იმ გზაზედ აღარ წარებსა;
ერთხელ რომ გემოდ გენახოს, მეორედ რად შჭამ მწარებსა?
ქნამდის გხამს შიშით წანწარი, იქ რაღა გაწანწარებსა?!

პასუხი კაცისაგან

13
კაცმან მიუგო: მე შენმან ქმნულებამ მამაწყინაო:
ხან დაბნელდები ღამისებრ, ხან დღესავითა ბრწყინაო:
ხან სიცხით დამწვავ, დამდაგავ, ხან სიცივითა მყინაო,
ნეტარ, ეს როგორ შენ მკადრე, ხვიდოდე ვით ყროყინაო!

პასუხი საწუთროსაგან

14
საწუთრომ უთხრა: რად წყინობ, რაც გითხარ ეგ იგავია!
დაეხეტები ურიგოდ, აგიმჩერია თავია;
წინ არ იხედავ, არ შინჯავ, გზა კარგია თუ ავია,
ქვას ფეხს წამოკრავ, წაგაქცევს, ჩემი რა დანაშავია?
15
არ ასცილდების დაცემა უფთხილოდ გზაზედ მარებსა;
უზომოთ ბევრის მჭამელსა სიმაძღრით გულს დასძმარებსა.
მე კეთილად ვარ ნაზავი, ვინც ზომით მომიხმარებსა;
მისთვის ვარ ავი უძღები, ვინც საკმარს არ იკმარებსა.
16
აწ, მითხარ, შენ რომ ჩემთანა ჩხუბობ და სულ კამათობო;
მლანძღავ და მათრევ, მაყვედრებ: `რატომ ბინდობ და მნათობო~.
რა ზიანი გჭირს, არ ვიცი, შენზედ რას მუხანათობო,
როცა დაგცხების, გიგრილებ, როცა შეგცივა, გათბობო.
17
რაც გიამების, გაამებ; გემრიელს გაჭმევ, გასმეო;
მრავალს რიგს ფერად-ფერადსა თავს გხურავ, ტანზედ გაცმეო.
მოგიწვენ თვალად ლამაზსა ქალსა თუ დედაკაცს მეო,
ახლა თქვენ ბრძანეთ, მეფეო, თქვენ მიწყალობეთ რაც მეო!

პასუხი კაცისაგან

18
კაცმან მიუგო: ვალალა შენსა ცივსა და თბილებსა,
ახლა მეც გეტყვი პასუხსა მაგ სიტყვის გასაწბილებსა;
თუმცა შენ მაჭმევ საჭმელთა კარგსა, გემრიელს, ტკბილებსა,
სულ ჩამაშხამებ ბოლოს დროს, ტკივილით დამგლეჯ კბილებსა.
19
მაკვეხებ ფერად საცმელთა, ოქროსა, ვერცხლის ღილებსა;
აწ დაგდგომია თვალები, შეუჭამია მღილებსა;
სულ დაგლეჯილა, გამცვდარა, გვანან ძაღლთ დაღერღილებსა,
სულ დამიხოცე მოყვასნი, ერთიც არ დაღინღილებსა.

პასუხი საწუთროსაგან

20
საწუთრომ უთხრა: საწყალო, ყოფილხარ მეტად ბრიყვია,
არ შინჯავ ავსა და კარგსა, უმზგავსოს სიტყვებს იტყვია!
მხცოვან ხარ დედის მუცლითგან, რა თავი გამოგიყვია,
მას აქეთ გმონებ, ჯერაცა ვინა ვარ, ვერ შეგიტყვია.
21
ჩემი კაცისა მკვლელობა შენთვის ვის ულაყბებია,
ნეტამც ვნახავდე, ცემითა შემოვამტვრიო ყბებია!
ვეჭვობ, შენ არა გსმენია, ყოფილა რაც ამბებია:
არს კაცთა მკვლელი პირველი პაპაშენი და ბებია.

პასუხი კაცისაგან

22
კაცმან უწყინა: რად მითხარ შენ მე ურიგო პაპასი?
არა მსმენია, მყოლოდეს, ბებია აგრე კაპასი.
მათ ეწყალოდათ საკეჭნლად ცხვარი დუქარდით ნაპარსი,
ისინი კაცს არ მოჰკლევდენ? _ სცა,ხმა გამოხდა ტყაპასი!

პასუხი საწუთროსაგან

23
საწუთროს თავი გაუტყდა უბე აევსო სისხლითა.
კაცს უთხრა: ჭკუვით იქცევი წონით არც ერთის მისხლითა;
ბებიაშენი გამოძღა ვაშლითა, ედემის სხლითა,
მით მოგვლენიათ სიკვდილი. შენ ჩემზედ რად ხარ რისხვითა?
24
ღმერთმან მოგაგოს მუქაფა, არ კარგო კაცო, შენ ავო;
გკითხოს, შვიდწილად მოგიწოს ჩემს თავში ჯოხით შენაო,
დაგაგლახაკოს, დაგშალოს, როგორც რომ აგაშენაო,
წაგართოს პირში სული და სუნთქვა, ფშვინვა და ქშენაო.
25
რა დავაშავე შენზედა, რა საქმე წაგიხდინეო?
გამომიცხადე, მამხილე, არ ვიცი, მაცოდინეო.
გაუშინჯავად, ანაზდად თავს სისხლი გარდმადინეო.
ბეწვი მიწყვიტე, უბრალოდ კინაღარ მამაკვდინეო.

პასუხი კაცისაგან

26
კაცმან ჰრქვა, თქმულა ბრძენთაგან: საწუთრო კაცს არ ინდობსო;
თუ მაინდომებ სამოყვროდ, არც გიძმობს, არცა გიდობსო.
სიტყვით ანგელოზს ემზგავსის, გულით კი ეშმაკ-ფლიდობსო.
თავს მოგაჩვენებს სიწმინდით, ძაღლივით არაწმინდობსო.
27
გაბასრული ხარ მწიკვლითა, აროდეს განირეცხები,
ვინც რომე შენა გეხების, ფისივით ზედა ეცხები.
სადებლად კაკანს მოჰყვები, როცა არ დაიკვერცხები,
მაგრამ კი დასდებ ვერა რას, მუცლითვე დაიფერცხები.
28
ვინც მოგენდობის, არ ინდობ, არა გაქვს ერთი პირია;
ასეთის საქმის მქნელი ხარ, ხან ვიმღერ, ხან კი ვსტირია.
ბევრს მისდგომია შენგნითა ლხინის მლოდნელთა ჭირია,
შენი ვარდისა კონები გულზედ მჭვლად დანაჭირია.

პასუხი საწუთროსაგან

29
საწუთრომ უთხრა: რა გცოდე, რატომ არ მეტყვი პირსაო?
რადა მცემ, ანუ რად მლანძღავ, თავზე რად მასხამ მწვირსაო?
არ ვიცი, მე თავს რად მადებ ქვეყნის ლხინსა და ჭირსაო!
თავიანთ ნებით შვრებიან, ვინცა მღერს, ან ვინც ტირსაო.
30
რამდენიც უნდა გამიწყრე, მე ვერ დავფარვ მართალსა;
მოციქული ვარ, მოგითხრობ ბრძენთაგან შემონათვალსა.
მეფე ბრძანდებით, თვალრებით ნუ შვებით ავს სამართალსა,
გაფთხილდით, ხნარცვს არ ჩავარდეთ, ბრძნად გარდავლებდეთ გზას თვალსა.
31
ერთხელ ხომ დამეც ლახვარი, ახლა მეორე დამ[ე]ც სხო?
მართლის თქმისათვის მე თქვენგნით თავში კომბალი დამეცხო.
თქვენმან ძმამ მოკლა ძმა თვისი, მე სისხლი მისი დამეცხო,
თუ რომ თქვენ წმინდა ბრძანდებით, კარგსა იქთ, თუ გარდამრეცხო.

პასუხი კაცისაგან

32
კაცსა რა ესმა ეს სიტყავ, ეოცა, გაუკვირდაო;
უფრო ძალიან გარისხდა, თავს ცეცხლი მაიკიდაო;
თქვა თუ: ეს ცრუვი საწუთრო ნეტა რას გარდმეკიდაო?
პაპა-ბებია მიხსენა, ახლა ძმებს მაეკიდაო!
33
საწუთროს ხმალი უღერა: თქვი, თორემ გაგჭრი ორადო,
ტანსა ძაღლებსა შევაჭმევ, თავს დაგიგორებ გორადო;
ბებიასი და პაპისა, ძმებისა, რაც სთქვი, ჭორადო,
ნუ მეუბნები იგავით, გამომიცხადე სწორადო!

პასუხი საწუთროსაგან

34
საწუთრომ უთხრა: მოგითხრობ, შენ ყური მიგდე აპაო;
არს ევა შენი ბებია, კაინ _ძმა, ადამ _ პაპაო,
ევა ღვთის მცნებას გარდახდა, ვაშლი ჭამა და ყლაპაო;
კაინ ძმა მოკლა, აბელის სისხლით ქვეყანა თხაპაო.
35
შეგასმენ, შენი ყურებით თუ ბანა გამოღებულა,
თავითგან კაცის სიკვდილი კაცთაგან შემოღებულა;
აბელის სისხლის ღაღადი ცათამდის აღონებულა,
მას შეხებია ირისე, წითლად მის გამო ღებულა.

პასუხი კაცისაგან

36
კაცსა რა ესმა, დაფიქრდა, თქვა: ასე იყოს აგებო
არ შემომაკვდეს უბრალოდ, ხრმალსა ქარქაშში ვაგებო;
ბოდიშს მოვიხდი თავმდაბლად, მასთან დაგებას ვაგებო,
კვლავ ვკითხავ წვრილად ამბავსა, ვაუბნებ, ვაქადაგებო.
37
ხრმალი ქარქაშში ჩანაგო, თავს ქუდი მაიხადაო;
საწუთროს თავი დაუკრა, ბოდიში მაიხადაო:
თუ რომ ეგ სიტყვა ჩემთვისა უწინვე განგეცხადაო,
რაც მე შენ მწიკვლი გაყვედრე, კმარდა მის სარეცხადაო.

პასუხი საწუთროსაგან

38
საწუთრომ უთხრა ბაყითა: რაღა არს ბოდიშთ ხდილობა?
ნუ გეწყინებისთ, არ გიჩანს მეფური ზნე და ზრდილობა.
მეფეს არ მართებს უსჯელად კაცის კვლის სიადვილობა.
არ გხამდათ აგრე ადვილა ჩემზედა ხრმალ-მოწვდილობა.

პასუხი კაცისაგან

39
კაცმან ჰრქვა: ვითხოვ შემინდო, რაც მე ვქენ ყია-მყრალობა:
ნუღარ იქნების ჩვენ შუვა ერთმანეთისა მწყრალობა,
შენ რომ მომითხარ ყვედრებით ცეცხლ-ქარ და მიწა-წყალობა,
რა იგავია, არ ვიცი, მიყავ თარგმნისა წყალობა!

პასუხი საწუთროსაგან

40
საწუთრომ უთხრა: თუ კი შენ იცი ხრმლით, ჯოხით შენაო,
სამოც-და-ცხრის წლის კაცი ხარ, ეგ რად არ იცი შენაო?
ღმერთმან რომ კაცი დაბადა, ოთხ ნივთით აღაშენაო,
მიწით, წყლით, ცეცხლით, ქარითა, ჩაბერვით მისცა ქშენაო.

პასუხი კაცისაგან

41
კაცმან ჰრქვა: მიმძიმს ის სიტყვა, გულზედ დამაჩნდა დაღადა,
შენ რომ სთქვი: `ქვეყნით ცათამდის აბელის სისხლმა ღაღადა~
ორს ძმასა მთელი ქვეყანა სახნად, სათესად, ბაღადა
რატომ არ ეყოთ, ეს მიკვირს, ერთმანერთს ხოცდნენ რაღადა?

პასუხი საწუთროსაგან

42
საწუთრომან ჰრქვა: ჯაბანს კაცს გულს უკლავს სხვის მამაცობა:
თვით კარგკაცობა არ ძალუცს, სხვისა შურს კარგი კაცობა,
კაინის ამბის სმენასა სჯობს ყურში თითის დაცობა.
აბელის მსხვერპლი ღმერთსა სთნდა, კაინ ქმნა ამად ძმაცობა.
43
კაინ ღმერთს მსხვერპლი შესწირა, თავისი ნამუშაკევი,
ხეთა, ბალახთა ნაყოფი, ნახნავ-ნათესი, ნამკევი;
მსხვერპლში ურივა ნაკმაზი, თვით იპრიანა ნარკვევი,
ღმერთმან შეუტყო, უვარყო ნაღალატ-ნაეშმაკევი.
44
შესწირა მსხვერპლი აბელმან ღვთის მოსაწონი, ქებული,
თავის სამწყსოში პირველი, რჩეული, გასუქებული.
შეიქმნა კაინ შურითა დამწვარ, გულჩათუთქებული,
სიმწუხარისა ოფლისა დენითა თავხვითქებული.
45
ღმერთმან უბრძანა: კაინ, რად შეიჭვნა შენი პირია?
გულის წყრომისა ოფლითა სველხარ, ჩამოგდის მწვირია;
სცოდე, მართლიად არ განჰყავ, არც მართლა შემამწირია,
აწ შენსა შენვე მსთავრობდე, შენთვისვე დაიჭირია!
46
კაინ მიუთხრა აბელსა: ერთად გავიდეთ ველადა,
რომლისა რისმე საქმისა ერთმანერთისა შველადა.
აბელ უსმინა, ძმას წაყვა გულმართლა, უზაკველადა,
კაინ მხარს კეტი გაიდვა აბელის დასაკვრელადა.
47
კაინ ჰრქვა აბელს: შენ ღმერთსა რად უძღვენ ჩემზედ მეტია?
_ მოუქნივა და დანარტყა უეცრად თავში კეტია.
აბელის თავის ნახეთქი ცას მოხვდა ანასხლეტია,
მისგან ცის მშვლიდზედ სისხლი სწვეთს, ჯერაცა არ შესწყვეტია.

* სათაურის ზემოთ ხელნაწერში ცარიელი ადგილია დატოვებული შენიშვნით: `ზამთარი დაიხატოს~. პოემის პირველი ექვსი ხანის მესამე, მეოთხე და მეხუთე ტაეპებს უზის ციფრი 2, ხოლო აშიაზე ავტორის ხელით მიწერილია: `ეს ციფრი არის, რომ რ[აც] გასწვრივ ლექსი[ა], ორჯელ უნდა ი[თ]ქვას ბოლომდის~.

წიგნი დ

წიგნი ესე მხიარული ზაფხული*
რუსულად ამის ხმის სიმღერას ეწოდების `ვესელა ვესნა~,
თქმული მისივე, დავით გურამიშვილის.

ა. ზამთარ-ზაფხულისა და ქარების ბრძოლა

ერთს ქალს რუსული `ვესელა ვესნა~
ჩემთვის სახმილად ჩამოეკვესნა.
იმით ჩემი გული
იქმნა დადაგული,
მედების ალი!
2
ვიწვი, ვიდაგვი მწარედ საწყალი;
არავინა მყავს, დამასხას წყალი.
ღმერთო გეაჟები
წყლით სავსე გეაჯები
შენ მომაშველე!
3
უცებით ბრმასა მიხილე თვალი,
შენი მაცნობე მე გზა და კვალი.
მომეც მე შეტყობა,
კარგ-სიტყვით შეწყობა
შემაძლებინე!
4
იჯდა ზამთარი ბროლის ტახტზედა;
ხელი ხედ ედვა ფარ-ხმალ-ლახტზედა,
მზად ყვანდა ლაშქარი _
თოვლ-ყინვა, მას ქარი _
მოსწონდა თავი!
5
ჯართ მყვანებელად, ევროს ამირად
ყვანდა კეკიად მოპირდაპირად;
შემდეგად მას ლიფსი,
ზეფიროს ფვინქსი,
ბორია, ნოტოს.
6
ზაფხულს ამირად ჰყვანდა კეკია,
სად ევროს იდგა ნაცარქექია,
შემდეგად არგესტი,
აპილი ერღასტი,
თრასკე ლივონტოს.
7
არგესტიმ უთხრა: დრო არის, ლიფსი,
ადე, გამეცა, რა ქვეშა იფსი!
ეს ლიფსმან იწყინა,
უფროსად გაყინა
ლილო-ლეღმანი.
8
ლიფსსა და არგეტს შაექნათ ჩხუბი,
არგესტ საჯდომთა ლიფსს შასცა შუბი, _
დაიჭრა რა ლიფსი,
იხმო მან ფვინქსი,
მიუთხრა მასა:
9
არგესტს შავები, ნაცზე დავიჭერ.
უკაცრაოდ ვარ, შარდს ვეღარ ვიჭერ!
აწ ახლა შენ იცი,
ვით გაქვნდეს შენ ფიცი,
შენ გაისარჯე!
10
არგესტ დაყუჩდსა, ქროლისგან დადგა,
ფვინიქსის ბრძოლად ერღასტი ადგა.
გარდაუდგა წინა,
ლაშქრად ახლდა წვიმა,
ფვინიქს[ს] ყვა თოვლნი.
11
ფვინიქს ერღასტის წამოუქროლა,
თოვლის ხორშაკით დაუწყო სროლა.
ერღასტიმ მას თოფნი,
წვიმა და ქარ-ჭყოპნი,
მას შეაყარა.
12
გატყდა, ამოსწყდა ფვინიქსის ჯარი,
ვერ მოიხმარეს თვისი აბჯარი;
ჩაუსველდათ თოფნი,
თავს დაესხათ ჭყოპნი,
დელგმა-ღოლფონი.
13
ერღასტს ეტყოდა ზეფიროს გმირი:
კმარა, დაჩუმდი ნუ მაღლა ყვირი.
ნუღარ ჰქრი თბილადა,
თვარ გაგხდი წბილადა!
დალაშქრა თრთვილით.
14
რა ზეფიროსმა შექმნა მუქარა,
აპილიოტმა ფეხს მოუჩქარა:
დაჰბერა მან თბილი,
განუგდო მას თრთვილი,
მზეც მოეხმარა.
15
ევროსთან იყვნენ ბორია, ნოტოს
და კეკიასთან თრასკე ლივონტოს,
მუნ შუამავლობენ,
მშვიდობას ცდილობენ
ერთმანერთშია.
16
ამ ქარებს გარდა სხვანი ქარები
დაუნდობელნი, არზაქარები,
იყვნ[ენ] შორს წასულნი,
ქვეყნად დაქსაქსულნი,
მუნ ვერცად ვნახე.
17
რა ესმა ევროს[ს] ჯარის გატეხა,
ბორიას, ნოტოსს შემოუჭეხა:
თქვენ აქ რადა ხართო,
რატომ არ წახვალთო?
ჩვენს ჯარს უჭირსო!
18
ამას წყინობდა ევროს ამირი,
ავად სებმულა ზეფიროს გმირი.
აპილიოტიო,
ქმნილა მეოტიო
ზეფიროზისა.
19
აღდგა ჩრდიეთით ბორია ქარი,
გულით ფიცხელი, ხელ-ფეხით ცქარი,
მძლაფრადა გაყინა,
სუყველას აწყინა,
ვისაც სემოხვდა.
20
სად ზაფხულისა ვლიდა თარეში,
სულ გაუყინა მაღლა ჰაერში;
ასეთი ციოდა,
მკვდარი ძირს ცვიოდა
მაღლითგან დაბლა.
21
თრასკემ ბორიას კარგათ უმტერა,
წამოუგირგლა, სულ განუმტვ[ე]რა;
ჰაერში ახვეტა,
დაუწყო მან ჟლეტა
ბორიას ლაშქარს.
22
ბორია დადგა, წამოდგა ნოტოს,
თრასკეც დაყუჩდა, აღდგა ლევონტოს.
ხვდა ლომსა ლომია,
შეიქნა ომია
მეტად ძლიერი!
23
ნოტოს დაჰყვირა ლევონტოსს მჭახედ:
ლევონტოს დახვდა გულმაგრა, მკვახედ;
დგენ გაბოტებითა,
სცემდნენ ტოტებითა
ერთმანერთს თავში.
24
ამირ კეკიამ იხმარა ხერხი,
ევროსს მოსტეხა ზარბაზნით ფეხი;
ასეთი შაშჭეხა,
ევროს ქნა ტანთ გრეხა
შიშისაგანა.
25
იპყრა კეკიამ ხელთ ევროს ქარი,
სრულად დამარცხდა ზამთრის ლაშქარი!
გაიქცა ჩაფარი,
სად იყო ზამთარი,
ხელთ იპყრა ხრმალ-ფარი.
შეჯდა რაშზედა!
26
ოდეს მოხსენდა, სიტყვა ჩაფრისა,
ჯარის სიმარცხე, მოშლა საფრისა,
წამოდგა ზამთარი,
ხელთ იპყრა ხრმალ-ფარი.
შეჯდა რაშზედა!
27
სადაც ბანაკად დგა გაზაფხული,
ხრმალგალესილი, შუბგამახული,
მიმართა ზამთარმან,
ჯავრით, ვით აფთარმან,
მას შეუტივა!
28
ზაფხულს მიუგო ავი სიტყვანი,
გარდააყარა თავსა სეტყვანი.
ზაფხულმან თოფხანა
სტყორცნა, თავს მოჰფხანა
მეხით ზამთარსა.
29
მზემან მსახურა ზაფხულს კეტილად,
ზამთრის სიცივე შესცვალა თბილად.
გაიქცა ზამთარი,
რაშს სტაცა ფაფარი:
დასცეს კიჟინა!
30
შეჯდა კეკია, იყო ცხენ-ჩქარი,
დააწყებინა შუბსა ზანზარი;
გამოუდგა მდევრად,
უკან მოსაწევრად
მიყვა ზამთარსა.
31
არ ჩამოეხსნა კეკია ქარი,
სანამ არ ჩაძვრა ქვესკნეთს ზამთარი.
აიღო ალაფი,
გარდასხა ღავს ლაფი
და გამობრუნდა!

* ამ სათაურის ზემოთაც შენიშვნაა: `აქ უნდა ზაფხული დაიხატოს~.

ბ. ზამთრის დამარცხება და ზაფხულის
გამარჯვება და წყემსთ პირობის დება *

32
ზამთარს წაუხდა აწ ჭირნახული;
ზურმუხტის ტახტზედდაჯდა ზაფხული.
შემოკრბენ ყოველნი
მუნ სულნი ცხოველნი
და მიულოცეს.
33
გაცვდა, გაძველდა ცივი ზამთარი,
შემოეცარცვა ტანთ საფარი.
ზაფხული განახლდა.
საცმელი თან ახლდა
ფერად-ფერადი.
34
ზამთრით გაცრცვილნი, შიშველ-ტიტველნი
ახლით დამოსა, გახადა ძველნი.
მისცა მან ბრძანება,
დასრთო სვლად მან ნება
პატიმრად მყოფთა.
35
ტანთა ჩანაცვა მწვანე კაბანი,
არა აქვთ სიცივით თრთოლა-ბაბანი.
თბილნი ქარნი ჰბერვენ,
ხმით მფრინველნი მღერენ,
განაქვთ ჭიკჭიკი.
36
ამბობს ტორუა, გალობს ბულბული,
ტკბილად მოსძახის ოფოფს გუგული;
შაშვი ამბობს ზილსა,
მსმენი იკრთობს ძილსა,
დვრინავს ქედანი.
37
სხვანი მფრინველნი ამბობენ ბანსა:
ქვემძრომთ ხმა ესმისთ, სახლს ხდიან ბანსა:
ჩაყრილნი ხაროდა
ზე გასახაროდა
ამოძვრენ ველად.
38
მზგავსად- მზგავსადმან იპოვა ტოლი,
ყველამ დანერბა თავისი ცოლი.
გამოვიდა დოლი,
გაიზარდა მოლი,
ხეთა ფოთოლი.
39
მხიარულს ზაფხულს მოყავს ყვავილი;
მოწყენილ ზამთარს თან გაყვა თრთვილი.
აწ წყემსნი ხარობენ,
ვინ ვისა ყვარობენ,
პირობას სდებენ:
40
`ვინ ვის გვინდოდეს, ერთად ვაძოოთ;
საერთო იყოს, ვინც რამე ვპოოთ~.
სამთ ქალთ სიხარულით
ცხვარნი სიარულით,
წანასხეს ჭალად.
41
მირეკეს ჩიგვთან. სად ვარდის ფერად
ყვავილნი ნახეს, მუნ დასხდენ მღერად.
იმღეროდენ ტკბილად,
კარგ-ხმა-გაწყობილად
შაექცეოდენ.
42
ყვავილთ გაჰქონდა გაშლილს ბიბინი;
დაგლიჯეს, დაწნეს მისი გვირგვინი.
რაც ქალი იქ იყო,
ყველამ თვითო იწყო
თავისათვისა.
43
მარტოს ვერ სწნევდა თეთრს ვარდიანსა,
წავიდა ჭალას შორს, ბარდიანსა,
ყვავილთა საძებრად,
კარგისა საკრეფლად
თავის კონისთვის.
44
მოესმა შორით ნესტვთა ხმობანი,
ეგონა ქალთა თამაშობანი.
სითაც ესმა სტვენა,
მიყვა იქითკენა
ყვავილთ კრეფასა.
45
აღმართი ავლო, რა გარდიხედა,
მუნ მწყემსი დახვდა და წყალი სჩქერდა.
შეშინდა, შაჰყვირა,
გაქცევა აპირა,
ვეღარ გაბედა.
46
მალ-მალ შაჰყვირა: ვამე, ვამეო!
რა დღე მექნების, ან რა ღამეო!
მას მწყემს[ს] გაუკვირდა,
თქვა `რა გაუჭირდა?~,
სწრაფ გამოიქცა.
47
მივიდა, ჰკითხა: `ვინ ხარ, რა მოხდა?
რა შეგაყვირა; წინ რა შემოგხვდა?~
ხელი ხელს მოჰკიდა,
თვალთ ცრემლი მოსწმინდა,
სცა ნუგეშინი.
48
ქალმან რა ნახა იმ წყემსის პირი,
სულ დაავიწყდა, რაც ჭირდა ჭირი;
მწყემსი შეუყვარდა,
ფეხთ ქვეშ შეუვარდა,
შესცინა პირსა.
49
ქალმან მიუთხრა წყემსს: `საყვარელო,
დღეს ჩემო მცველო და დამფარველო!
მეც სიტყვის დასტური;
რაც ვსთქვა, მიგდე ყური,
მისმინე თქმული.
50
რადგან შენ გახდი ჩემი ძალ-ღონე,
რაც მოგახსენო, ეს გამიგონე;
დღეს შენგნით მეფონა,
ხსნა აღარ მეგონა
ჩემის თავისა.
51
ეს კონა წნული იყოს შენია,
მე ვარდი შემქენ, იყავ შენ ია;
გაშინჯე, შენც ნახე
ჩემის პირის სახე,
თუ გთნდეს, მითნიე!~
52
მწყემსმა ქალს უთხრა: `ნუ ასჩქარდები,
ჯერ შენვე გაქვნდეს შენი ვარდები;
ცოტა მოიცადე,
საქმე გამოსცადე,
შეიტყვე მართლა.
53
ჯერ დაივიწყე კვნესა და ვიში,
თქმულა: `სიყვარულს შე[ი]ქსო შიში~;
ხარ გულით შემკრთალი,
არ ვიცი მართალი,
გიყვარვარ თუ არ!
54
ცოტას ხანს საქმეს დაუგდოთ ყური:
ღვთიური არის თუ ეშმაკური;
დღეს შევიყვარენით _
რად შევიყარენით,
ვსცნათ ერთმანერთი.
55
თუმცა მთნავს, მსურის შენთან დაწოლა,
მაგრამ შიშითა გულში მაქვს ძრწოლა.
ვინც რომ დაგვინახავს,
დაგვგმობს, დაგვიძრახავს,
უწესურს საქმეს~.
56
ქალმან მიუთხრა: `რამ შეგაშინა?
ჩვენ ორთ ხშირს ტყეში გვიყურებს ვინა?!~
მწყემსმა რა ისმინა,
გულით გაიცინა
ამ სიტყვაზედა.
57
ქალმან მწყემსს ჰკითხა: `გასაცინარი
ჩემგნით რა გესმა? მითხარ, ვინ არი
აქ ჩვენი მნახავი,
რომ იქნას მძრახავი?
ვისგან გეშინის?~
58
მწყემსმა ქალს უთხრა: `თუ შენ მომისმენ,
სანამ ვიტყოდე ჩემს თქმულს, მოითმენ,
ვისიცა მაქვს რიდი,
ან მე შიში დიდი,
გეტყვი ყველასა.
59
შენ ყური უგდე ჩემს ლაპარაკსა,
მე მართალს გეტყვი, არ თუ არაკსა:
ყოველს ხორციელსა
ვერ ნახავ ტიელსა,
არ ყვანდეს ტოლი.
60
ოდეს ქმნა ღმერთმან ადამ და ევა,
სჯულად უწესა ერთად შექცევა,
ერთად დაწოლა,
შეყოფით წულთ ყოლა
არს მიერითგან.
61
ვინც უნდა ნახოს ლოგინზედ მწოლი,
არვინ დასძრახავს, გვერთ უწვეს ცოლი.
აქვთ უშიშრად ძილი,
შეყოფა მათ ტკბილი
სჯულიერებით.
62
ქმარნი და ცოლნი შეყვარებულინი
გულით არიან გახარებულნი,
თავის სახლ-კარადა
სხედან აშკარადა,
არ დამალულად.
63
შესაქცეველად დადიან ბაღად;
უშიშრად, ურცხვად ხუმრობენ ლაღად
ხელი-ხელთ კიდებით,
თამაშით, ჭიდებით
ხეთ ქვეშ მწვანეზე.
64
უშჯულოებით შეყვარებულნი
ტყეში დადიან შეპარებულნი,
ჯაგებში ძვრებიან,
ავს საქმეს შვრებიან,
აქვთ დიდი შიში.
65
საქმის შიში მაქვს ოთხის-ხუთისა,
ჩხიკვ-შავ-ეკლისა, კაცისა, ღვთისა.
ამათ შეაშინეს,
კიდეც შეარცხვინეს
დედ-მამა ჩემი.
66
რაც მათ უნდოდათ, ვერც ის ქნეს კარგა,
მრავალი ქრთამიც მათ დაეკარგა;
რაც მათ მაეპარათ,
არც ის დაეფარათ,
გამოუმჟღავნდათ~.
67
ქალმან მწყემსს უთხრა: წვრილად მითხარო,
ეგ როგორ ქმნილა, ან შენ ვინ ხარო?
შენ შემატყობინე,
მე გამაცნობინე
შენი თავიო.

გ. მწყემსისაგან თავისის მამისა და დედის ამბავის
თქმა და თავისის სახელის გამოცხადება

68
იყვნენ ერთს დაბას მოსახლე ორნი,
გლეხნი, სიმდიდრით, საქონლით სწორნი.
ორნივე ჭკვიანი,
მართალნი, ღვთიანი,
კაცნი კეთილნი.
69
ორთავ სამძახლოთ ეჭირათ თვალი,
მაგრამ არც ერთსა არ ყვანდა ქალი.
სურდათ მათ მოყვრობა,
არ ავად მოპყრობა
ერთმანერთისა.
70
ყვანდათ ორთავე საცოლოდ ძენი,
მომზადებულნი, ჭკვიანი, ბრძ[ე]ნი,
მამათა მორჩილნი,
დედათა _ ვით ჩჩვილნი,
ღვთის მორწმუნენი.
71
ამათ მოუხდათ ერთს დღეს ქორწილნი,
ორთავ მიეცათ ერთს ღამეს შვილნი:
ერთს ვაჟი, ყრმა წული,
მეორეს ასული
ღმერთმან უბოძათ.
72
მათ ქნეს პირობა, ვთხოთო ღმერთსა,
თუ დაიზარდნენ, ვრთოთ ერთმანერთსა.
უფალმან ინება,
მათ ლოცვის სმინება,
დაზარდა დიდნი.
73
იყვნენ ქალ-ყრმანი სახით შვენიერ,
მშვიდ, მდაბალ, კეთილ, გულით მეცნიერ,
ერთისა ხნისანი,
თექვსმეტის წლისანი,
ერთად შეზრდილნი.
74
რა ბიჭს დაუწყო გულისთქმამ ბრძოლა,
მაიწადინა გოგოსთან წოლა.
გოგომ თქვა უარი!
უთხრა თი: `ნუ არი
ჯერ შენსა გულსა.
75
ჯვარ-დაუწერლად ეგე საქნელი
ნუ გჩანს ადვილად, ცოდვა არს ძნელი.
ღმერთსა ეწყინება
საწოლთ შეგინება
უშჯულოებით.
76
აწ რომ დამიწვე და მუცლად ვიღო,
ქვეყნად როგორღა ხმა ამოვიღო?
თუმცა ვარ საცოლო,
შვილი რომ მაყოლო
მერმე რაღა ვქნა?!
77
ჩვენ დაგვარქმევენ ბოზთ, მეძავთს, მრუშებს,
და ჩვენ შვილებსა ნაბიჭვრებს, ბუშებს;
სახელი გატყდების,
ქვეყანა ასტყდების
ჩვენს საძრახავათ.
78
იტყვიან, რასთვის არ იქორწინეს
და წარიმძღვარეს მათ წინაწინ ეს;
საქმე ქნეს ურცხვადა,
გვირგვინით უკურთხადა
შვილი იყოლეს.
79
თუ ვისმე ვეტყვი მე სიტყვებს მკვახებს,
ის ფიცხლავ ამას მე წამომძახებს:
`მე ვით მკიცხავ, ურცხო,
თვით საქმე ჰქენ უცხო,
საუნამუსო!
80
გვარი მოსთხარე და ნათესავი;
სირცხვილით დასჭერ სუყველას თავი;
საქმე ჰქენ კახპური.
შენთანა ქალთ პური
აღარ ეჭმების!
81
მცირე ხანს თავი ვერ შაინახე,
სჯული და მცნება არ დაიმარხე;
თავ-დაუჭერლადა,
ჯვარ-დაუწერლადა
ბუში განაგდე!~
82
მე ეს მაქვს ზითვად და ასე მინდა,
შენ მოგიტანო მე თავი წმინდა.
მის დროს ვინცა მნახოს,
არა რა მე მძრახოს,
ურიგო საქმე.
83
სჯობს ქალი მოკვდეს და დაიმარხოს, _
ურიგო საქმე არ დაიძრახოს:
ქალთ სახელთ გატეხა
არს თავთ მეხთ დაჭეხა
მშობელთა თვისთა.
84
ნამუსიანად მქცეველი ქალი
არს მარგალიტი, ძვირფასი თვალი;
უნამუსო ქალი _
ქვა ფიქალი, მქრქალი,
ქრმის საფლავთ ლოდი.
85
ქალს გასათხოვარს საქმროდ მოწეულს
უჯობს სიწმინდე საცმელს ძოწეულს;
უწმინდურთა ქალთა
ოქრო-ქსოვილთ კალთა
დაჰფარავს ვერა.
86
ქალთ დანაშვენებს პირთ კალვა-ხალვა
და უმეტესად ფარვა და კრძალვა,
თავის მთლად შანახვა,
მცნებათა დამარხვა
სჯულთა და წესთა.

87
სჯობს მარგალიტსა, ოქროსა, ვერცხლსა,
კაცი არ ვარდეს სირცხვილის ცეცხლსა.
გთხოვ, არ შემარცხვინო.
და შემანახვინო
თავი დრომდისა.
88
ქვეყანა დაგმობს ჩვენს დედ-მამათა:
`რად დაანებეს თავი ამათა,
უდაბურს ჭალასა,
ხშირ ბალახ-ჩალასა,
არ მოარიდეს!
89
რად არ იცოდენ, არ აქვნდათ იჭვი:
თექვსმეტი წლისა გოგო და ბიჭი
რომ ერთად შეყარეს
ერთმანერთს აყვარეს,
ამას იქმოდენ?!~
90
მეხსენ, ნუ გავხდით ჩვენ უბედურად
ჩვენს დედ-მამათა, მას საყვედყრად
ნუ დავადებთ თავსა,
ნუ ვიქთ საქმეს ავსა.
მტერთ ნიშთ საგებსა.
91
ოდეს დავსხდებით მეფე-დედოფლად,
პირზედ დაგვესხმის ჩვენ ჭირის ოფლად,
თავთა შერცხვენითა,
არ ჩვენ მოლხენითა
გვექნების სხდომა.
92
დედ-მამა გვეტყვის: `რად შეგვარცხვინეთ?
ქვეყანას თავი დააძრახვინეთ.
რასთვის მაიპარეთ
თქვენ არ დაიფარეთ
ქალწულებანი?~
93
მე, შენს საცოლოს, შენს შესართავსა,
ნუ იქ, სირცხვილით ნუ მამჭრი თავსა!
სჯობს, გამომჭრა ყელი
და არ მახლო ხელი
ჯერ საიმისოდ.
94
თუ შენ მე გამხდი სასაცილოდა,
მე მოგიკვდები უსაცილოდა.
შენ წაიშენ თავსა,
ტანთ ჩაიცვამ შავსა
შეიქ ნანვასა!~
95
ბიჭმან არ უგდო გოგოს თქმულს ყური,
სიტყვა შეწმასნა მან ეშმაკური.
[ჰრქვა]: `ჯვარის დაწერა
არცადა ჩანს ჯერა,
მოვიცდი ვერა.
96
ბებია მოკვდა, პაპაც მიკვდება,
მით ჩვენ ქორწილი გვიგვიანდება.
მოწყენით არიან,
არავის სცალიან
ჩვენს საქორწილოდ.
97
მართალს მოგითხრობ, მე ვერ მოვითმენ;
შენ მალე დაგთმობ, თუ არ მომისმენ!
შენ ქალი ხარ წმინდა,
მოლოზნობა გინდა,
მე სხვას მოვნახავ!~
98
ბიჭი შემოსწყრა, წავიდა განგებ:
თქვა, შეშინდესო ეს გოგო აგებ.
სხვის გოგოს სტუმრობით,
თამაშით, ხუმრობით
აჩვენა თავი.
99
გოგომ რა ნახა სხვასთან მისული,
ჯავრით ამოხდა მას თითქმის სული.
მეტადრე ეწყინა,
გული მას ეტკინა,
შეშინდა დიდად.
100
იფიქრა: `ვაი თუ, სხვაზე სცდესო.
მისგან ცოლ-ქმრობა ჩვენ წაგვიხდესო;
მან სხვა შაიყვაროს,
მე გულს გამიყაროს
სევდის ლახვარი!
101
ბიჭს უთხრა: `მწადდა, გექნა ღვთის რიდი:
შჯულთ უწესურად ქალწულთა ხიდი
ჯერ არ დაგეშალა,
მცირედ დაგეცალა,
და არა ჰქენი.
102
სხვასთან ცოდვაში შენს ჩაგდებასა
ესევ სჯობია, ვიქ შენს ნებასა.
ჩამოეხსენ სხვასა,
მაგით ღვთის რისხვასა
ნუ მიიყენებ.
103
რადგან არ იშლი, შენ მატან ძალას.
ხვალ ერთად ცხვარი წავასხათ ჭალას.
იქ ნება შენია,
რაც გინდა ქენია!~
დართო ნებანი.

დ. ლოცვა გოგოსი და
თხოვნისა[ე]ბრ საქმის მოსვლა

104
შუვაღამ ადგა, გოგომ ილოცა,
ჩოქით მიწაზე მუხლით იცოცა,
მან თქვა: `ღმერთო ჩვენო!
ცოლ-ქმრობის გამჩენო,
შენ გეაჯები!
105
ღომელმან შექმენ ადამ და ევა,
აბრამს და სარრას მიეც კურთხევა,
ყავ ჩვენზედ წყალობა,
ჩვენი ვაჟ-ქალობა
შენ დაიფარე!
106
ჩვენც თუმცა მცნება ვერ დავიმარხეთ,
შჯულთ უწესურად ჩვენ განვიძრახეთ
ხვალ ერთად შაქცევა,
შებმა თუ გაქცევა,
ყავ ნება შენი.
107
უკუთუ ჯერ-არს ესე საქნელად,
ნურას გაგვიხდი საქმესა ძნელად;
შენის მიშვებითა
გვახარე შვებითა
ჩვენ ერთმანერთთან.
108
უკუეთუ არა ჯერა-არს ესე,
შიში, სირცხვილი ჩვენს გულში თესე;
მცნება არ-მარხული,
ჩვენი განძრახული,
შენ მოგვიშალე~.
109
ბიჭი გულისთქმით გაცხარებული
ადრიან ადგა გახარებული;
ცხვარი გამორეკა,
გოგოს კარს დარეკა,
დრო არს, ადექო!
110
ოდეს მირეკეს ცხვარი ჭალაკად,
ბიჭმა გახადა გოგო მალაყად.
რა რომ დააღირა
და ქნა დააპირა,
ჩხიკვმა შეყვირა!
111
ასე შეუკრთო მათ ჩხიკვმან გული,
ნდომა შაექმნათ მათ დაკარგული.
თრთოლით, ცახცახითა,
მოშლილის სახითა
წამოხტნენ ჩქარად.
112
ცოტას ხანს უკან ნდომას მოვიდნენ,
სხვას ხმელს ფოთლიანს ტყეში შევიდნენ.
იქ ესმათ ძრიალი,
ჩაჩუნი, შრიალი,
ხმელის ფოთლის ხმა.
113
როგორც უნდოდათ, ვერც იქ შაექცნენ;
კაცი ეგონათ, შაშვთა გაექცნენ.
ის გოგო და ბიჭი,
სადაც იყო ღიჭი,
წავიდნენ, შაძვრენ.
114
არ დაიხედა მან ნდომით წინა,
საჩქაროდ გოგო წამოაწვინა;
სადაცა ეყარა
მრავლადა ეკალა,
დასცა მაზედა.
115
საბრალომ გოგომ ტიტველი ნაცი
ზედ დანახივა, სად იყო ქაცვი.
რა რომ ის იტკინა,
გოგომ იმწვიტინა
გამწოებულმან.
116
ბიჭსა ჰკრა წიხლი, შორს გარდაგორა;
იქ იმ ბიჭს დახვდა ქვეშ ეკლის გორა.
ორთავე ტირილი,
დაიწყეს ყვირილი,
მეტის სიმწოვით.
117
მუნ თურმე კაცი შეშასა სჭირდა;
ყვირილი ესმა, `თქვა რა გაჭირდა?!~
მივიდა, მან ნახა,
მათ თავსა დასძახა:
`რა გაყვირებსთო?~
118
მათ ვერა თქვეს რა, ჩავარდათ ენა;
შიშით, სირცხვილით გულს მიხვდათ წყენა.
მან კაცმან რა ნახა,
დაგმო და დასძრახა,
ორნივ დალანძღა!
119
კაცი უკანვე გაბრუნდა ჩქარა,
ორთავ დასთხოვა დიდი მ უქარა:
`რაც მიგიპარავთო,
ვერ დაგიფარავთო
ქურდობა თქვენი.
120
თქვენს დედ-მამასთან გკითხავ მაგასო,
ორთავ ეკალი მანდ რამ დაგასო?
თქვენ რადა სძვრებოდით,
მანდ რასა შვრებოდით,
იქ გათქმევინებთ~.
მიუგო ბიჭმან: `ეს სჯობს მაგასო,
მე შენ კარგ-გვარად სასმელი გასო;
დაგიდლა ჭედილი,
წინ ვერცხლით ჭედილი
დაგიდგა კულა.
122
ქრთამად მოგართვა ოქრო და ვერცხლი,
რომ არ მოგვიდვა სირცხვილის ცეცხლი.
აგავსებ ძღვენითა,
ჩვენის შარცხვენითა
შენ რა გერგების?
123
ის კაცი იყო მათი მოყვარე,
იმავ სოფლისა, არ შორს მოსამძღვრე.
ახლო ნათესავი,
ერთად მხვნელ-მთესავი
განაყოფობით.
124
გულით უყვარდა ბიჭის მამასა,
მამა ბიჭისა აგრევ კაცს მასა.
მის გამოვისადა
საქმე ქნა ღირსადა
იმ ბიჭისა.
125
ასე თქვა გულში: ქრთამს რომ დამპირდა,
მოდი გამოვსცდი, ვსცნობ, როგორ ღირდა!
უთხრა: `არ გაგცემო,
თუ რასმე მამცემო~;
იამა ბიჭსა.
126
ბიჭმან დაუკლა მსუქანი ცხვარი,
პური იშოვნა მან გამამცხვარი:
გოზაურით ღვინო,
გულთა საღიღინო
დაუდგა წინა.
127
მამას მოჰპარა მან ვერცხლის თასი, _
იყო წონითა დანგი ათასი, _
მისცა მას ფასადა,
შენ სთქვაო არსადა
ჩვენი საქმენი.
128
გაძღა, დაითრო, წამოდგა კაცი,
დალოცა ქაცვი, ტიტველა ნაცი:
`ვინც ეკალზედ დასცი,
ახივე, ზედ აცვი.
ღმერთმან დაგზარდოსთ!
129
მე დღეს ეკალამ კარგს ბედს შემყარა! _
მღვდელმან აკურთხოს, სადაც ეყარა! _
მას აშოროს ცეცხლი
მაშოვნინა ვერცხლი,
დამათრო ღვინით!
130
ამ ჯამს წავიღებ, ქალაქს გავყიდი,
კარგა გამივა, თასია დიდი;
ბევრს მამცემენ აბაზს,
ცოლს უყიდი კაბას
შვილთა ჩოხებსა~.

131
აიღო კაცმან ცხვრის ტყავი შავი,
ნარჩომი ხორცი მოუხარშავი,
რაც რომ ედგა წინა,
თქვა: `წავიღებ შინა~,
სულ წამოხვეტა.
132
თქვა: დავპატიჯებ ჩემს მეგობარსა,
ჩემგნით ადვილად არ საგმობარსა;
ამ ბიჭის მამასა
შეუგბობ ამასა,
დაუდგამ წინა~.
133
იპყრა ხელთ კაცმან ის გოზაური,
მან ბიჭმან შექმნა აურზაური:
`თუ კი არ გვინდობო,
ეშმაკობ-ფლიდობო,
ეგ რად მიგაქვსო?~
134
კაცს წაეკიდნენ გოგო და ბიჭი:
`რად გაჰლექსეო ნაცი და ღიჭი?
ამად დაგქრთამეთო,
გასვით, გაჭამეთო,
რომ დაგეფარა!
135
რადგან შენ აგრე გამოგვაცხადე,
ეკალზე დაგვსხი, ნაცს წამოგვხა[დ]ე,
ჩვენ რად მოგცეთ ფასი,
მოგვეც ჩვენი თასი~
კაცს დაეჭიდნენ.
136
კაცმან თასი არ დაანება;
მათ კაცს დაუწყეს ლანძღვა გინება.
ბიჭს ჯოხი უცხუნა,
სისხლით უთხუნა
თავი და პირი.
137
ბიჭი მოჩივრად გაგზავნა წინა,
თვით უკან მიყვა, მივიდა შინა;
დაწვა, დაიძინა,
ადგა, მაიწყინა,
დაჰკიდა თავი
138
ცოლმან მიუთხრა:`რამ დაგაფიქრა,
შენ შეგემთხვია: ან აქ, ან იქ რა?~
კაცმან თქვა:~მიკვირსო,
სათქმელად მიჭირსო,
რაც ვნახე სიზმრად.
139
მიცვალებულნი მამა და დედა
ორნივ ჯავრობდენ მე და შენზედა:
შვილმა და რძალმაო
გვტანჯა, გვაწამაო
სიძვირითაო.
140
აღარ მოგვიგდეს თვალი და ყური,
მათ არ გვაჭამეს ჩვენ ლუკმა პური,
ხმა-მაღლა ყიოდენ,
სიკვდილთან ჩიოდენ,
სამართალს სთხოვდნენ.
141
განესამართლა მათთვის სიკვდილსა,
ჯერ რძალსა ვჰკითხავთ, მას უკან შვილსა;
იმათ თქვეს საჭმელი,
ანუ თუ სასმელი
რათ დაგიჭირესთ?
142
მე შავეხვეწე, უთხარ: ნუ სჩივით,
გამოგიგზავნით წყლით, ნავით, ტივით.
სამის დღის ბორჯლითა,
დიდისა სასჯლითა
მძლივ დავეხრწივე.
143
ამ სამს დღეშია ჩემს დედ-მამასა
ჩვენ თუ არ უზამთ აღაპს, ჭამასა,
წამოვა სიკვდილი,
ცელ-ხმალ ამოწვდილი
შინ მოგვიხდება.
144
ჯერ შენა გკითხავს მას საკითხავსა:
პასუხს ვერ მისცემ, შენ მოგჭრის თავსა,
მას უკან მე მკითხავს,
ვიმართლებ მე კი თავს,
შენ დაგაბრალებ!~
145
ცოლმან მიუგო:`შენ საქმეს ვჰკვირობ.
შენ მისთვის სიკვდილს რისთვის მიპირობ?
ცხვარ-ძროხა გყავს ბევრნი,
სავსე ღვინით ქვევრნი,
გიდგს ფქვილი ბეღლით.
146
რატომ აჩივლებ შენს დედ-მამასა,
რატომ არ უზამ აღაპს, ჭამასა?
მაქვს პური დამცხვარი,
აწ შენ დაკალ ცხვარი,
მოხადე ქვევრსა.
147
მალე ქენ საქმეს ნუღარ აყენებ,
კარზედ სიკვდილსა ნუ მამაყენებ;
თუ არ კმარა პური,
დამეც შენ დასტური,
მე გამოვაცხობ~.
148
ქმარმან ცოლისა სიტყვა გაკმარა:
`ოცი პური გაქვს, ეგ რასა კმარა!~
ცოლი ადგა ჩქარა,
მან აღარა თქვა რა.
შექნა პურს-ცხობა.
149
წამოდგა კაცი; რაც რომ ინითა,
ტიკნი დატენა კარგის ღვინითა,
ყვანდა ნაჩუქარი,
კარგად ნასუქარი,
დაკლა ფურ-ბერწი.
150
ორი ცხრა ცხვარი, ოცი ბატკანი,
გასწ[ყ]ვიტა ბატთ ხმა, ქათამთ კაკანი;
სასმელი, საჭმელი,
სანთელი, საკმელი,
ჩანაწყო ნავში.
151
მღვდელთ უთხრა: `საქმე მზად დაიჭირეთ,
როცა მოვიდეთ, მაშინა წირეთ~.
ჩასხა ნავს ხარჯთანა,
ატანა მას თანა
მზარეულითურთ.
152
სადაც იმ ბიჭის საქმე მან ნახა,
მის ახლო საყდარს მამა ემარხა;
იქა გაისტუმრა,
ყველა იქ ისტუმრა,
ვინც რომ უნდოდა.
153
მან დაჰპატიჯა სულ მეზობელთა,
ბიჭის და გოგოს შემქმნელ მშობელთა
მან დაუკრა თავი,
უთხრა: მზათ მაქვს ნავი,
მეწვიენითო.
154
ბიჭის დედ-მამამ კაცი გალანძღეს,
თქვეს: `მტრის აღაპში ვინ ძაღლი გაძღეს!
შენ მოგვპარე ცხვარი,
პური გამომცხვარი,
ღვინო და თასი.
155
თასი გთხოეს და შენ არ მიეცი,
შვილსა და სარძლოს ორსავ გვიეცი;
ნაცზედა ეც ღიჭი, ეკლით გოგო-ბიჭი
შენ დაგვიხივე!
156
ჩვენ ვერ მოვითმენთ გულის ტკივილსა,
ხვალ ჩვენ ვაპირებთ შენზედ ჩივილსა,
არცადა წახვიდე,
უნდა შენ მოხვიდე
სამართალშია!~
157
კაცმან გონება არ აღაჩქარა,
წინააღმდგომი მან არა თქვა რა,
ჩუმად თავის წინა
გულში გაიცინა
ბიჭის ტყუილზედ.
158
მან კაცმან უთხრა ბიჭის მამასა:
`გთხოვ ყური უგდო, რაც ვსთქვა, ამასა.
ჯერ ნუ ასჩქარდები,
შენ ნუ გასჯავრდები
გაუშინჯავად.
159
ყველას მოგითხრობ ჩემის პირითა,
ჭირში ჩავარდი რასაც ჭირითა,
რასაც მიზეზითა,
ან რასაცა გზითა
მე ვქენ ქურდობა.
160
მე სხვაგა ვიყავ, რა მოველ შინა,
სახლში დამიხვდა მეარავინა.
მე ასე მშიოდა,
რომ გული მტკიოდა.
მეტის შიმშილით.
161
მე შენს სახლშია სმისა, ჭამისა,
აგრევ ხმარება ჭურჭელ-ჯამისა
მაქვნდა ჩვეულება,
ხშირად წვეულება
გარდამხდომოდა.
162
წამოველ შენსა, შემოველ შინა,
ავადმყოფ მამას შენსა ეძინა;
მე დამიხვდა შინა
აქაც არავინა
მარტო მის მეტი.
163
მას გაღვიძება ვერ გაუბედე,
მიველ კიდობნად, უკუვიხედე,
თასსა და სამს პურსა,
საღვინისა ყურსა
დავავლე ხელი.
164
გამოვიტანე, ჩავდგი ურემში,
შევაბი ხარ, მე წაველ ტყეში;
შეშისა საჭრელად,
ღვინის სმით თვალ-ჭრელად
მიველ ჭალასა
165
რა რომე ღვინო თავში შემიჯდა,
პურით რომ გავძეხ, ხორციც მამინდა;
ხორცისა ნდობითა,
ადგომ-დაჯდომითა
ღონე წამერთვა.
166
მაგ შენს შვილს ყვანდა მუნ საცხოვარი,
მიველ და ვსთხოვე ეს სათხოვარი:
`აგრემც გაგზრდის ღმერთი,_
ნაჭერი მე ერთი
მაჭამე ხორცი!~
167
გუდა მიჩვენა და ხელსახოცი,
მითხრა:`წაიღე, თუ მაქვნდეს ხორცი~.
დაუკარ მას თავი,
მე უთხარ: მაშ, შავი
ჭედილი დავკლათ.
168
ცოტა რომ ჩვენ აქ მწვადად შევიწოთ,
სხვა სულ საღამოს შინა წავიღოთ.
თქვა: ვერ გავბედაო,
მამა და დედაო
გამიწყრებაო!
169
აღარა ვსთქვი რა, ჩემთვის დავსჩუმდი,
სად შეშას ვსჭრიდი, იქავ გავბრუნდი;
სად სძოვდა ჭედილი,
ხორცით დაყმედილი
წავაწყდი ზედა.
170
წამოვეპარე, დავავლე ხელი,
მაშინვე დანით გამო[ვ]სჭერ ყელი;
რა გავხადე ტყავი,
კაჭკაჭი და ყვავი
სულ ზედ მომატყდა.
171
რა გამოვშიგნე, ცეცხლი ავანთე,
მწვადი დაუდევ, შენს შვილს მივმართე.
მას უთხარ: წამოდი,
ჩვენა ვსჭამოთ მწოდი;
მითხრა: `ვინ მოგცა?~
172
გამოუცხადე, არ დაუფარე;
უთხარ: მე შენა ცხვარი მოგპარე,
მწვადი წამოვაგე,
მე მაქვს სანოვაგე,
მოდი შავექცეთ.
173
შემომიძახა: `რას მეხუმრები,
მე დასაკლავნი სად მყვანდა ცხვრები?~
შექნა მან ტირილი,
თავს ცემა, ყვირილი:
`მამას რა უთხრა?!~
174
უთხარ: მაგაზე შენ რა გაწუხებს?
მამა-შენს თვით მე გავსცემ პასუხებს.
მივიყვანე, დავსვი,,
ვაჭამე და ვასვი,
განვაძღე კარგა.
175
როცა დაითრო, აიღო თასი;
მითხრა: `ამ თასში მოგვეც რა ფასი?
ამდენი ქურდობა,
და არ დაუნდობა
შენ არ შეგრჩება~.
176
მე უთხარ: ძმაო, რაც მამიპარავს,
თვალით ჩანს ყველა, არ დამიფარავს.
თუმცა მამეპარა,
მხამდა დამეფარა
შენთვის ესენი.
177
რაც მე მიუთხარ, არ დამიჯერა,
საცემრად ჯოხი მან მამიღერა!
მით მე ამიჩქარდა,
გული გამიჯავრდა, ვერ მოვითმინე
178
თასი წავართვი, სახრეც უცხუნე,
თავპირი სისხლით გარდაუთხუნე;
მოეშველა ცოლი,
ჯერ არ თანამწოლი
სჯულიერებით
179
იმას ნაცზედა დავკარ ეკალი,
უთხარ: შენ რა გრჯის, ჯერ შენ ხარ ქალი,
რად არ გრცხვენიან,
როდისა გშვენიან
ჯერ ეგ საქმენი?!
180
შენ შვილს მიძახდი, მე მჩანდი მამად,
ამად მოგექეც ასე თამამად.
შენს უკითხავადა
საქმე ვქენ ავადა,
დაგიკალ ცხვარი.
181
ბევრჯერ მიცოდავს, შენ შეგინდვია,
დიდს საწყენზედაც თავს არ გიდვია;
გთხოვ, ესეც შემინდო
და არა გამყიდო
ცოტას საქმისთვის
182
უპატიური რაც შვილს გიკადრე,
ბოდიშს მოვიხდი ხვალ დილას ადრე;
გიზღავ მე შენ ცხვარსა,
პურსა გამამცხვარსა,
თასსა და ღვინოს.
183
აწ წამობრძანდით ნუ მალოდინებთ!
თქვენის გაყრითა ცრემლს ნუ მადინებთ!~
მიუთხრა ტკბილადა:
`ნუ გამხდით წბილადა
თქვენ ამისთვისო~.
184
ბიჭის მამამ თქვა: `დღეს დაგვაცალე,
ჩვენ მოვიფიქრებთ, წამოვალთ ხვალე.
შევიტყობთ მართალსა,
შვილს ვკითხავთ და რძალსა
მაგ შენს ნათქვამსა.
185
რასაც შენ ამბობ, თუ მართალია,
შენი ყოფილა ჩვენზედ ვალია;
ჩემს შვილს უმტყუვნია,
რაც შენთვის უვნია.
რად არ გისმინა?
186
ხარიც დაგეკლა, არას გეტყოდი,
თუ არ მიზღვევდი, მე არას გთხოვდი,
არამ თუ შენ ცხვარსა,
პურსა გამომცხვარსა
არ დაგითმობდი.
187
ეს საქმე ავად მე გამაშინჯეს,
სიმართლის სამძღვა [რ]ს მათ გადაბიჯეს,
მომითხრეს მრუდადა,
მაჯავრეს ცუდადა,
ამას არ დავსთმობ.
188
შვილსა და სარძლოს ორსავ გ[ა]ვჯოხავ,
მათის ცემითა გულს მოვიოხავ!
რად არ დაგიჯერეს,
ჯოხი რად გიღერეს,
რად შემოგკადრეს?~
189
კაცი წამოდგა, დაუკრა თავი.
უთხრა:`რაც გცოდე, თუ შენ ხარ მთნავი,
სუყველა გადადევ,
ნუღარასა დასდევ!
ადექ წავიდეთ.
190
თუ მათ დალახავ მიზეზით ჩემით,
გული დამეწვის მე მათი ცემით;
რა იცის საკადრი,
ექნების რა ყადრი
კაცისა ყმაწვილს?
191
მე მისთვის შენს შვილს არას ვემდური,_
არცა რა მაქვს რა მე საყვედური,_
საქმე ვქენ ავადა,
მე ვარ პირშავადა
შენთან და მასთან.
192
შვილსა და სარძლოს ტკბილად ხმა გაეც,
იქ წამოსვლისა დასტური დაეც;
სარძლოს დედა-მამა,
სადაცა მაქვს ჭამა,
იქ იქნებიან.
193
თქვენის ჯალაბით, ვითხოვ, მობრძანდეთ,
ამისგან უფრო არ დავგვიანდეთ,
ხვალ მღრდელნი გვიცდიან,
რიგს არ გარდიხდიან,
სანამ არ მივალთ~.
194
ბიჭის მამამა აღარა თქვა რა,
ხელიერთპირად კაცს გაყვნენ ჩქარა;
ნავითა, ტივითა,
კარგის პატივითა
წავიდნენ წყლითა.
195
მეორეს დღესა ნავით გადახდენ,
მომზადებულნი მათ მღრდლები დახვდნენ;
კაცი მღრდელს გაენდო,
გულშია რაც ედო,
ყველა მიუთხრა.
196
რაც რომ ენახა გოგო-ბიჭისა,
ეკალზედ გორვა, შერჭმა ღიჭისა,
მალვითა, ფარვითა,
სიტყვისა პარვითა
გამოუცხადა.
197
მღვდეს შაეხვეწა: `ნუ ეტყვი ერსა,
ნურც მოყვარესა და ნურცა მტერსა,
მარტო შენ იცოდე,
ეს საქმე იცოდვე,
უშველე რამე!
198
ბიჭის მამასა არა სცალიან;
დედა მოუკვდა , გლოვობს ძალიან.
მამაც ყავს ავადა,
გახდა ძვალ-ტყავადა,
მალე მოკვდების.
199
რაც მერგებოდა აწ მე ჩემ წილად,
მე დღეს მზათა ვარ მის საქორწილად,
მე მისთვის ვქენ ხარჯი;
რასაც თქვენა გაგრჯი,
მოგართმევ ფასსა.
200
მე კი ნუ გამცემ, რაც მოგახსენე,
წირვას უკანა თვით განახსენე:
ჩემი არა სთქვა რა;
მოსწრაფებით, ჩქარა
თვით ბრძანეთ სწავლა.
201
საყდარს წირვაზე შემოკრბებიან,
მათი დედ-მამაც აქ იქნებიან.
ბიჭს, გოგოს მდომარეს,
ერთადა მდგომარეს
ნახავთ თვალითა.
202
მის დროს უბრძანეთ მათ დედ-მამათა:
`რად ჯვარს არ დასწერთ აწ თქვენ ამათა?~
მიზეზსა იტყვიან,
არისო მით გვიან
მათი ქორწილი.
203
თუ მოგახსენონ სიმგლოვიარით,
მისად პასუხად თქვენ ეს უთხარით:
`საქმეს ვიქ ამგვარსა,
დღეს დავსწერ მათ ჯვარსა,
შორს ნუ დაიჭერთ~.
204
მღრდელმან მიუგო მას კაცს მოძღვრულებ:
`მაგ შენს საწადელს სულ აღვასრულებ.
ჯერ ჩვენ დაფარვითა,
მალვით, გაპარვითა
ამას ვეცადნეთ;
205
იქ წავიყვანოთ გოგო და ბიჭი,
სადაც შერჭმიათ ქაცვი და ღიჭი.
იმათაც ვჰკითხავ,
წიგნსაც წაუკითხავ
შეგინებულსა~.
206
კაცმან მიუგო: `აქ მომიცადეთ,
ბიჭს შემოვგზავნი, მას ჰკითხეთ, სცადეთ.
მას უბრძანეთ ყველა,
რაც იმისთვის შველა
გწადიან თქვენა~.
207
კაცმან იდუმალ ბიჭს აცოდინა:
`მღრდელი გიძახის საყდარსა შინა~.
ის ბიჭი წავიდა,
საყდარში შავიდა
მარტო მღრდელთანა.
208
მღრდელმან ბიჭს უთხრა: `მე შენ ბედსა გწევ,
დღეს ჯვარსა დაგწერ, შენს ცოლთან დაწევ~.
ბიჭი ხელს ემთხვია,
მუხლსა მოეხვ[ია],
მღრდელს მოახსენა:
209
`ვით აღსრულდების თქვენი ბრძანება?
ჯერ სამაგისოდ დედ-მამათ ნება
არ ჩანს ჩვენთვისა,
რომე შეგვეთვისა
ჩვენ ერთმანერთი~.
210
მღრდელმან მიუგო: `დედ-მამათ ნებას
მე გამოგიტან, ვამცნებ მათ მცნებას.
შენ შენთვისა იყავ,
პირიცა დაიყავ,
ნურავის ეტყვი.
211
ნურცა დედასა, ნურცა მამასა,
ნურავის ეტყვი საქმეს ამასა;
შენ ნურაზე სწუხარ,
საცოლოს კი უთხარ
მალვით ყურშია
212
თქვენ ეს საქმენი ნუ გაქვთ საეჭვოთ!
გაიპარენით, სადაც შაგ[ე]რჭოთ
ქაცვი და ეკალი;
შენა და ეგ ქალი
ორნივ იქ დამხვდით!
213
ჯერ თქვენ ლოცვასა იქ წაგიკითხავ,
უნდიხარ თუ არ, ქალსაცა ვკითხავ,
მასუკან კი ვსწირავ;
საქმესა გავპირავ
თქვენს დედ-მამასთან~.
214
როგორც რომ მღრდელმან ბიჭს დააბარა,
ბიჭმა საცოლო მუნ განაპარა.
მღრდელი და ის კაცი,
სად იყო ის ქაცვი, ოთხნივ მუნ შეკრბენ.
215
ოდეს თქვა მღრდელმან, ურთხეულ-ა-ა-არს~,
კაცს გაეცინა, მღრდელმან თქვა: `რა არს?
რა მწამე შენ ცილი;
რადა გაქვს სიცილი,
რა მაინახე?~
216
კაცმან მიუგო: `ვით აღუთქვენი,
ამ ალაგს მიხვდა კურთხევა თქვენი,
იყო დალოცვილი;
გამახსენდა, სიცილი
მით მომივიდა~.
217
როცა რომ მღრდელმან ჩამოილოცა,
ბიჭსა და გოგოს ბრძანება მოსცა;
უთხრა: `წადით ფარვით,
წირვას დაესწარით
ორნივ ერთადა.
218
თქვენს დედ-მამასთან საქმესა თქვენსა,
მე გავარიგებ სუყველას დღესა~.
ბიჭი, გოგო ჩქარა,
მღრდელი, კაცი წყნარა
წავიდნენ საყდარს.
219
ბიჭმან გზაზედა გოგოს მიუთხრა:
`ჩვენ ხომ გვირგვინი, მღვდელმან გვიკურთხა,
წავიდეთ ჭალასა,
უკუვსძვრეთ ჩალასა, წირვას რას დავდევთ?~
220
გოგომ მიუგო: `რადა ხარ ბრიყვი?
`რას დავდევთ წირვა~ მაგას რად იტყვი?
რამან გაგასტერა,
შეიტყევ შენ ვერა
რაცა ქნა მღრდელმან?
221
წიგნი უკითხა ჩვენს ქაცვზედ ხევას,
შენ მას უძახი გვირგვინთ კურთხევას?!~
_ შორს დაუჭირა.
მაჯა დაუჭირა
ბიჭმა გოგოსა.
222
გოგომ უხრინკა, ხელიდან დასძვრა,
ხელ-ფეხიანად მან ტანი დაძრა,
უკან გამოექცა,
მღრდელს ფეხთ ქვეშ მოექცა,
ესრეთ მიუთხრა:
223
`იმ ბიჭს ეგონა, ჯვარი დაგვწერე,
ბევრი მიუთხრ, ვერ დავაჯერე:
დამეჭიდა ძალად,
მიმათრევდა ჭალად,
მე გამოვექეც!~
224
მღრდელმა სიცილით გოგოს ჰრქვა: `წადი,
მალე იქნების, რისაც ხართ მწადი!
ნუ გეშინიანო,
არ არის გვიანო,
ეს საქმე თქვენი!~
225
მივიდა, მღდელმან ზარებს დარეკა
ყოველი ერი საყდარს შარეკა;
წირვა ისმინეთო,
დგომა ითმინეთო,
გარეთ ნუ დასდით!
226
როდესაც რომე მღვდელთ ჟამი წირეს,
კვლავ ქადაგებას მოყვნენ, გაპირეს;
იწყეს იგავადა,
არა იგ ავადა
დედ-მამათ ჰკითხეს:
227
`ერთს უდაბურსა მთასა, ღელეში
მშიერსა მგელსა წინ ედვას ლეში,
იქნების, დაინდოს
და პირი არ ჰკიდოს?~
მათა თქვეს:`არა!~
228
აგზებულს ცეცხლზედ რომ თივა იდოს,
მორჩების, რომე არ წაეკიდოს
სახმილს მგზებარესა,
თივას მდებარესა?~
თქვეს: _ `არ მოარჩენს?!~
229
მღრდელმან მიუგო: თუ ეგ კი იცით,
თქვენ რად არა ხართ სშჯულის სიმტკიცით?
რად თავსა არ იდებთ,
და არა არიდებთ?
გოგოებს ბიჭებს?
230
მინდვრად, მთად, ჭალად ერთად დადიან,
ვინ იცის, თუ რას ცოდვას ჩადიან,
გარჩეულსა სჯულსა
რად ხდით დახვანჯულსა
და არას ნაღვლობთ?!
231
დროთ მოსულს ქალ-ვაჟთ რაღას აყოვნებთ,
რად ჯვარს არა სწერთ, აწ რად აღონებთ?
რასათვის წაახდენთ,
სჯულთა გადაახდენთ,
არა გჩანსთ ცოდვად?
232
რად ემსგავსებით ქისტსა და დიდოს,
კერპთა მსახურთა, სჯულით უწმინდოს?
უშიშრად, ურცხვადა,
გვირგვინთ უკურთხადა
ცოლ-ქრმობას შვრებით~.
233
ბიჭის მამამ ჰრქვა: საქმე ამგვარი
ჩვენ მოგვიხდაო, მისთვის მათ ჯვარი
ვეღარ დავსწერეთო:
შავი შავკერეთო;
ვართ მგლოვიარე.
234
დედა მომიკვდა, მამა სულზედა
მიძეს და ვსტირი მუდამ სულ ზედა.
წინ მიდგას გუბენი,
მაქვს კალთა-უბენი,
ცრემლით დამპალი!
235
სევდით გონება მაქვს დაკარგული,
ჭირში ვარ, ლხინსა არ მაძლევს გული;
ამისთვის დამდგარა
და აღარ მამხდარა
მათი ქორწილი~.
236
მღრდელმან მიუგო: `ჯვარის დაწერას
უქორწილობა მოუშლის ვერას.
დღეს დავსწერ მათ ჯავრსა,
მოგარჩენ მათ ჯვარსა,
ადროეთ ქორწილს.
237
დღევანდელს ქორწილს ეს კაცი ცდილობს,
რომ დაულახავს, ბოდიშსა ხდილობს,
მზათა აქვს მას ხარჯი,
თავისი ნახარჯი,
შემოსაწევრად~.
238
ბიჭის მამამ თქვა: `ამ საქმეს ვკვირობთ,
ვერ გაგვიგია, როგორ აპირობთ;
ჩვენ თუმცა გვეთნება,
ვასრულოთ თქვენთ ნება,
როგორ მოხდება?
239
მას მასპინძლობა აქვს აღაპური,
აწ გადარჩების მას რაღა პური,
რომ მისის ხარჯითა,
მოყრულებ გარჯითა
ჩვენ ის გავსარჯოთ?~
240
იმ კაცმან უთხრა ბიჭის მამასა:
`ოღონც ნუ მოშლი საქმეს ამასა,
აღაპსა, ჭამასა
მე უზამ მამასა
მასუკან, სხვა დროს~.
241
დაიყოლივ[ე]ს, დართო ნებანი,
შვილს დაულოცა ქორწინებანი . . .
რა დასწერეს ჯვარი.
კაცთა, ქალთა ჯარი
შეკრბენ ქორწილად.
242
მის დროს იმ კაცის ცოლი ატირდა;
`რა ატირებსო?~ _ ერი გაჰკვირდა!
მღრდელმან იმ კაცს ჰკითხა.
გალანძღა, გაკიცხა,
რადა სცემეო?
243
კაცმა შეფიცა:`არ მიცემია,
მიმოწმებია, რაც აქ თემია!
თქვენ ჰკითხეთ ყველასა,
თვით ჩემს ცოლ ლელასა,
თუ მისთვის მეცეს~.
244
მღრდელმან მიუგო: `თუ არ გიცია,
რაზედაც ტირის, მე არ ვიცია.
შენ გეცოდინება,
მისი ცრემლთ დინება,
მითხარ, რად არის?~
245
მიუგო კაცმან: `თვით მოგახსენოს,
ჰკითხე, თუ მისთვის მე რამე მევნოს.
რად მას აქვს ყვირილი,
თავს ცემა, ტირილი,
არცა მე ვიცი~.
246
მღრდელმან დედაკაცს ჰკითხა: `დედაო,
მითხარ შენ სტირი აწ რაზედაო?~
მან მღრდელს რქვა კანკალით:
`რასათვის დაგვკალით
თქვენის ხელითა?~
247
მღრდელმან მიუთხრა: `როგორ დაგკალი?
გამაგებინე მე გზა და კვალი,
ასეთი რა ვქენი?
საწყენი აწ თქვენი
შემატყობინე!~
248
უთხრა:`აღაპი რომ მოგვიშალე,
ორნივ ცოლ-ქმარნი მოვკვდებით ხვალე~.
შიშით წანწარევდა;
სიტყვასა წარევდა
ხანდახან სხვასაც.
249
მღრდელმან დედაკაცს მიუთხრა, ჰკითხა:
`ხვალ თქვენ მოჰკვდებით, მითხარ, ვინ გითხრა?~
მან თქვა: `ჩემი ქმარი
ძილად წვა, სიზმარი
ნახა მან ეგრეთ~.
250
მიუგო მღრდელმან: `მოტყუებულხარ,
შენ მაგაზედა ნურასა სწუხარ.
არ არის ეგ სწორი,
გსმენია შენ ჭორი;
ჭორს ნუ აჰყვები!
251
რაც სწადებია შენს ქმარს საქნელად,
არა ნდომია ქვეყნად სათქმელად.
მისთვის დაუფარავს,
საქმე მოუპარავს,
ვერა გნდობია.
252
რაც შენგან ქმარმან დღეს საქმე კარგი
ქნა, სულისათვის არს დიდი მარგი.
აღაპსა, ჭამასა
შენის ქრმის მამასა
ეს ურჩევნია
253
დღეის აღაპად აწ ესე კმარა,
რომ ჭირთა შინა ძმას მოეხმარა;
ნუ ხართ თქვენ უცები,
ზოგნი ტუტუცები
დედაკაცები.
254
ადექ, წავიდეთ, დავსხდეთ, ვილხინოთ,
დავლიოთ ღვინო და ვიღიღინოთ;
რას ქვიან სიზმარი,
ტყუის შენი ქმარი,
განგებ უქნია!~
255
ეფიცებოდა თავის ცოლს ქმარი:
`ტყუილად გითხარ მე ის სიზმარი;
თუ გამჟღავნდებოდა,
აღარ მოხდებოდა
დღეს ეს საქმენი.
256
თუ შენთვის მეთქვა, სხვაგან გამცემდი,
არც არა მაგდენს ხარჯსა მამცემდი,
საქმეს წაახდენდი,
აღარ მაახდენდი,
გამაჯავრებდი.
257
მე შენ ტყუილი ამიტომ გითხარ,
მე კარგად გიცნობ, შენ როგორიც ხარ;
რასაცა მაისმენ,
წამზედ ვერ მაითმენ,
მაშინვე იტყვი.
258
ადექ, წავიდეთ, ნუღარა სტირი,
შენ დაიბანე ხელი და პირი.
ჩვენ მიგველიან
ერითურთ მღვდელიან
ქორწილად სხდომას~.
259
წამოაყენა და წარიყვანა,
საჩქაროდ ცრემლი მან მაიბანა.
მივიდნენ ქორწილად;
მაყარს ხრმალ-მოწვდილად
შეასწრა თვალი.
260
ცოლმან ქმარს უთხრა: `აგერ სიკვდილი,
როგორ მზად გვიდგას ხრმალ-ამოწვდილი!
ვეჭვ, შენ ვერა ხედავ,
შენ მისთვისა ბედავ
აქ შექცევასა~.
261
მას კაცს უკანვე გაექცა ცოლი,
ქმარი უძახდა უკან გამყოლი:
`რამ გარდაგრიაო,
ეს მაყარიაო
ხმალ-ამოწვდილი~.
262
ცოლმა ქმარს უთხრა, `წავალო შინა,
ვინც უნდა იყოს, მან შემაშინა,
გული მიღონდება.
სულ ის მაგონდება,
რაც ნახე სიზმრად~.
263
კაცი მობრუნდა, გულს მიხვდა წყენა;
თვისი სიდედრი გამოუყენა.
დედამ ჩააგონა,
იქავ მაიყონა
ის დედაკაცი.
264
დასხდენ სადილად ჩირდილთ ქვეშ გრილად,
მოყვნენ ლხინს წყნარად, ღვინის სმას წვრილად.
შადა შააპარეს,
სევდა განაქარვეს
მგლოვიარეთა.
265
გამართეს ლხინი ზმითა, შაირით,
გალობით, მღერით, ჩანგით, დაირით;
ფუნდრუკ-ხუნტრუცებით
ქალ-ვაჟნი ხუცებით
იქმოდენ სამას.
266
ოდეს ახადეს ქალს პირბადია,
პირთ სანახავად ვერცხლის ბადია,
ოთხის წლის ჭედილი,
რქებ ოქროთ ჭედილი,
მიართვა კაცმან.
267
ადგა, წავიდა მალვით მუნ კაცი,
სადაც შეტჭმოდათ ქალ-ყრმათა ქაცვი,
მან გათიბა მოლი,
მათი დასაწოლი
მუნ განამზადა.
268
როცა დრო იყო, წაუძღვა წინა,
ორივ საძილოდ იქ დანაწვინა.
მდადი, ძმა, მაყარი
არ იყვნენ გამყარი,
გვერთ უდგნენ მცველად.
269
მან მეფემ ციხეს აღარ ახანა,
თავს წანაყვირა ნაღარა-ხანა;
სტყორცნა ზარბაზანი,
გაუხდა ზათქანი,
დაჩეხა კარი!
270
ის ზარბაზანი რომ მან დასცალა,
მაგდენი ხანი აღარ აცალა;
ხელახლა გატენა,
განიშნა კართკენა
ზარბაზნის ტუჩი.
271
დაადვა ცეცხლი. რა შაიფეთქა,
გასტყვრა, გაუხვდა ზემო თავს ხეთქა.
ღმერთმანი აუწვა,
რასაც წამს დაუწვა,
მუცელ-ქმნულ შექმნა.
272
ის გოგო ჩემზედ გახდა ორსული,
რა დრო შეიქმნა შობად მოსული,
მე ვიშევ; სახელად
მათ დასაძახელად
მარქვეს `ქაცვია~.

ე.მწყემსისაგან იმ ქალის უკანვე გაბრუნება და
გაყრისათვის სიმწუხარე და ტირილი მწყემსისაგან

273
თქვა მწყემსმან: `ვთქვათ,რომ კაცი დავქრთამოთ,
მას მივსცეთ ვერცხლი, ვასოთ, ვაჭამოთ,
იმით დავიფაროთ,
რაც რამ მოვიპაროთ,
იმისგან მოვრჩეთ.
274
ვინც რომ არც სმითა, არცა ჭამითა
არ მოიგების მისებრ ქრთამითა
იმას რაღა უყოთ,
პირი რით დაუყოთ
რომ დაგვიფაროს?!”
275
ქალმან მწყემსს კითხა: `ვინ არს აგეთი,
რომ არ მიიღოს მან ს[ა]მში ერთი:
ვერც მოვიგოთ ქრთამით,
ვერც სმითა და ჭამით?”
მწყემსმან თქვა: `ღმერთი!
276
ღვთისა მეშინის, ჯერ ყრმა ვარ წმინდა,
Aმას ვეკრძალვი, თუმცა რომ მინდა;
შიშითა, ძრწოლითა
შენთანა წოლითა
ჯერ ვერ ვიხარებ!
277
წადი,სადაც გყავს შენ მეგობარი,
ნუ შეიქნები მათი მგმობარი!
პირობით იყავით,
ნაპოვნი იყავით,
იყარეთ წილი.
278
თუ ღმერთი ჩემს თავს შენ გარგენს წილად
მშობლით ვიკურთხვით ჩვენ საქორწილად.
შეგირთავ ცოლადა,
გვერთ დასაწოლადა.
ვყოფ სჯულიერად”.
279
ქალმან გაშინჯა,არ იყო ავი:
წამოდგა,მწყემსსა დაუკრა თავი,
მწყემსმა პირს აკოცა,
კარგ სიტყვით დალოცა
და გაისტუმრა.
280
წავიდა ქალი,გზას განეშურა.
დასაღამოვდა,მზეც ჩაეწურა.
სიდამეც მოვიდა,
იქითვე წავიდა
სირბილ-ძუნძულით.
281
მწყემსმან იფიქრა,მეტად შეწუხდა.
თვალნი საწვიმრად მას აუქუხდა:
თქვა:ჭკვა წამივიდა,
Eეს რა მამივიდა,
რამ დამაბნელა!
282
ასე შევიქენ უცოდინარი,
ვერ მოვიფიქრე სამჯობინარი.
გაუშინჯავადა,
საქმე ვქენ ავადა
აჩქარებულად!
283
ღვთისა წყალობა განვაგდე ბედი,
Aხლოს მოსული შორით მორბედი.
Mმე ბედი და წერა
შევიფერე ვერა,
განვაგდე ნებით.
284
ჩემის გაყრისა არ იყო მწადი,
მე კი მიუთხარ, `უკანვე წადი~.
ჭალას უდაბურში
მარტოკა გაუშვი
მე საყვარელი!
285
რად საცხოვარი არცად გავყარე,
მას თან არ გავყევ, რად გავეყარე,
ეს რად არა ვქენი,
რასთვის შევიქენი
ასე უცები?
286
ვიქმენ ზარმაცად, დაძვრა დამზარდა,
მას თან არ გავყევ, საცა დამგზავრდა
გავხადე ოხრადა,
საკვნეს-საოხრადა,
ჩემ სატირლადა.
287
ვამე,თუ ღმერთმან მე ეს მიწყინოს,
მე დასაწვავად ის აღმიტყინოს,
რომ ჩემი ტრფიალი
გავხადე ტიალი,
მე განვეშორე!
288
ხორცს ვესათნოე მცონარებითა,
სულს კი არ გავყევ უკან რებითა,
შევიქენ უდებად.
სახმილთა უდებად
ვით გარდავრჩები?
289
ვამე თუ, სულო, გისწრას ღამემა
და შეგაშინოს გზაზედ რამემა!
Dდაგიხვდეს გზის მცველი,
ავაზაკ,მზირ-მძარცველი,
არ გყვანდეს მშველი!
290
ვამე, თუ, სულო, ღვიმესა ბნელსა
ჩავარდე სადმე შენ ხნარცვსა ძნელსა,
Eხვეწო შენს მხსნელსა,
შენ აღმომყვანელსა
Dდა არ გისმინოს!
291
გაჯავრებულმან არ გიგდოს ყური,
იძიოს რამე მან შენზედ შური;
აღარ გაგიკითხოს,
საქმე გაგიკიცხოს,
ნიშნიც მოგიგოს.
292
ვამე თუ,სულო,გიყარონ წილი,
სხვას ვისმე ერგოს შენზედ ქორწილი!
შევიქნა მე წბილი.
შენ,_სული მე ტკბილი_
მით დამეკარგო?!
293
შენ ასეთს ვისმე ხელთ ჩაუვარდე,
რომ იმას გულით შენ არ უყვარდე.
Mმან არა გახაროს,
ჩაგაგდოს ღრმა ხაროს,
Mმოგიდვას ცეცხლი.
294
ვამე თუ, სულო, არ გაჰქვნდეს მადლი;
მრუდად მეხმაროს კოდ-სასწორ-ადლი,
მან გზა აგირიოს,
ცოდვა მოგირიოს
ჩემს ნაქნარს მადლსა!
295
ვამე თუ, სულო, არ მოგიწონონ!
ჩემგნით მოწყული,რაც მოგიწონონ!
ცოდვამან დასძლიოს,
სახმილს მიგაძლიოს,
დაუშრეტელსა.
296
ვამე თუ, ხორციც, არ დარჩეს მთელი,
მოკვდეს, დაუდგეს თვალთა ნათელი;
ყურებითა სმენა,
სასაუბროდ ენა,
მას მოეშალოს.
297
ვამე თუ, ხორციც უძრავად, ტანი
გახდეს ვანიდამ მალ გასატანი
აყროლდეს, ასუნდეს
საყვარელს არ სურდეს,
მისიღა ჭვრეტა.
298
აღარა იამოს დასანახავად,
მალე წაიღოს დასამარხავად;
მიწას მიაბაროს,
მინიჩბ-მიაბაროს
და გამობრუნდეს.
299
ვამე თუ, ხორციც შეჭამოს მგელმან,
ანუ მიწაში მატლმან და გველმან.
რად ვქენ საძაგელმან,
საწვავ-სადაგელმან,
არ გავყევ სულსა!
300
ხორცს გვერთ დაუდექ ტიალად სული;
მშივრად გაუშვი შორს გზას წასული,
არ გაყვა საგძალი,
ექმნების რა ძალი
სიარულისა?
301
ვამე თუ, სულო, შენა გციოდეს,
ანუ გწყუროდეს, ანუ გშიოდეს;
ან რამე გტკიოდეს,
მით ცრემლი გდიოდეს,
ჩემგნით გულს გაკლდეს!
302
ღმერთო,ნუ მიზამ ცოდვის პასუხსა,
ნურას მომივლენ საქმეს საწუხსა;
შენ,ჩემო გამჩენო,
მომკვლელო,დამრჩენო
შენ გეაჯები!
303
იესოს ქრისტეს,ღმერთს მაცხოვარსა,
თაყვანს გცემ და გთხოვ ამ სათხოვარსა:
იმ ჩემს საწყალს სულსა,
შორს გზას წასულსა,
შენ მაეხმარე!
304
მას ჩემს საყვარელს, ღმერთო, მოყვარე;
დავშორებულვარ,აწ შამამყარე
გულითა მართლითა,
პირითა ნათლითა
შეურცხვენელად!

ვ.ქალის მშვიდობით მისვლა თავის
ამხანაგებთან და ნაპოვნზედ წილის ყრა

305
ქალი მივიდა,სად ყვავილს ჰკრეფდენ
არ წასულიყვნენ, მას ქალს ეძებდენ
მოსთქმიდენ, ტიროდენ,
ხმა-მაღლა ყვიროდენ,
სახელს უძახდენ.
306
მირბოდა Qქალი,შორიდამ ნახეს,
აგერ მოვაო, მათ დაიძახეს.
იმათ გაუხარდათ,
დიდათა უყვარდათ
მათ ერთმანერთი.
307
მივიდა,ჰკითხეს:` სად გაიპარე,
ამდენს ხანს პირი რად დაიფარე?”
თქვა:`ყვავილთ საკრეფლად,
კარგისა საძებრად
გავყევ ჭალასა”
308
როგორც შორიდამ სტვირთა ხმა ესმა,
ან რაც ამბავი მას უთხრა მწყემსმა,
თავთ გარდასავალი,
ვითარ ვლო სავალი,
მიუთხრა ყველა.
309
მათ ჰრქვეს: `გვეგონა,გიკბინა გველმან,
ანუ შეგჭამა დათვმა და მგელმან;
ვსტიროდით, ვსჩიოდით,
ტყეში დავსდიოდით,
შენ დაგეძებდით.
310
შენს ძებნაშია ვჰპოვეთ მუტრუკი,
გასუქებული კარგი ტუტრუკი:
ხვალ ჩვენ წილი ვყაროთ,
ერთადა შევყაროთ,
ვინც რამე ვპოვეთ”.
311
მეორეს დღესა წილთა საყრელად
ცხვარი გარეკეს ჭალითგან ველად;
ჯვარედინთა გზათა
წილს იქმოდენ მზათა
უცხოს მგზავრთათვის.
312
მწყემსის მაგიარ ჯოხი დანასვეს,
ქუიდ დახურეს,ჩოხა ჩააცვეს;
მათ თვალთა სამხელად
უწოდეს სახელად
`ქაცვია-მწყემსი~
313
ზედ გამოაბეს ნაპოვნი ვირი,
მას აოუდვეს პირში აღვირი.
თვით განდგნენ განზედა,
ჯვარედინს გზაზედა
დანაწყვეს წილი.
314
ვისაც ეპოვნა სულ არაფერი,
მან წილად დადვა კოჭბითა ფერი;
მუტრუკის მპოვნელმან
წილში გამთხოვნელმან
ტარ-კვირისტავი
315
მან ქალმან დადვა ნემსი და ძაფი,
გარდაზდიოდა თავს ოფლის ქაფი
ქნა შიშით კანკალი,
თქვა: `ღმერთო, მამკალი,
თუ სხვას ხვდეს მწყემსი.
316
ღმერთო მომხედე მე უბადრუკსა!
მწყემსის სანაცლოდ ვირის მუტრუკსა
ნუ მარგენ წილადა
მე გასაწბილადა,
არგინე სხვასა!
317
არ განვაშორებ შენს უღელს ქედსა,
ოღონდ ნუ გამყრი მას ჩემსა ბედსა,
მე იმისთვის ხელსა
გულს სახმილსა ცხელსა
ნუ მამიკიდებ!
318
სადაც რომ იყოს ის ჩემი სული,
იყოს დაფარულ შენგნით დაცული;
საცა იყოს ბნელი,
გასაძლისი ძნელი,
მას განაშორე!~
319
ქალებმა შორით შეასწრეს თვალი,
ნახეს,რომ მგზავრი არს მამავალი;
გარდაუდგნენ წინა,
წილის ყრისათვინა
დაუკრეს თავი.
320
მოვიდა კაცი ჭკვათამყოფელი;
ჰკითხა: `რა გაქვსთო გასაყოფელი?~
ქალთა ჯოხი ცმული,
ვირი ზად დამბული,
აჩვენეს კაცსა.
321
უთხრეს: `ჯოხზედ რომ ჩოხა აცვია,
სახელად ჰქვია `მწყემსი ქაცვია~
ვირი ხომ ვირია,
უძეს აღვირია,
ორივ ჩანს თვალით~.
322
კაცმან ქალთ უთხრა: `წადით სამთავე,
ერთად დანიშნეთ ჩხირნი საცნავე;
ქუდშიგან ჩაყარეთ,
თვალთ ხელი მაფარეთ.
მე კი ამოვკრეფ~
323
ქალებმა უთხრეს: `მზათა გვიწყვია,
შენ ხომ დაწყობა არ შეგიტყვია?
თვალთ რად დაიფარავთ,
ხომ არ მაიპარავთ,
გვიცნობ ვერც ერთსა~.
324
მან ცარიალი ქაღალი ხელთა
ქალთ მისცა,უთხრა: `წილთა საყრელთა
ნიშნებზედ მოუსვით,
ხანი გამოუშვით
მუნ ერთი წუთი.
325
რაც მაგ ქაღალდზედ დაიწერება,
თქვენგნით ის უფრო დაიჯერება.
ვის რა ეფერების,
მაში ეწერების,
აქ მომიტანეთ.
326
მე წავიკითხავ, თქვენ გაიგონეთ;
გინდ დაიწუნეთ, გინდ მაიწონეთ~.
ხმა ვერ ამოიღეს,
ქაღალდი წაიღეს
სამთავ ქალებმან.
327
თავიანთ ნიშნებს ზედა მოუსვეს
ცოტა რამ ხანი მათ მაგოუშვეს.
ქაღალ[დ]ზედ დააჩნდა
ბეჭდისებრ დაასხდა
მათი ნიშნები.
328
კაცს მოუტანეს წერილი ქალთა.
კაცმან გაშალა თავისი კალთა,
უთხრა, დადევითო,
ყური უგდევითო.
აიღო ხელთა.
329
`ცარიალს ქაღალდს თქვენს ხელში ნაჭერს
ზედ ეტყობიან, თქვენც ხედავთ ნაწერს;
უგდევით ყურია,
არ გმართებთ შურია
ერთმანერთისა.
330
ვისიც წილად ძეს მუნ კოჭბით ფერი,
მან ქმარი ძებნოს თვისი საფერი!
თუ ვერა იპოვნოს,
მან სული იცხოვნოს,
ქმნას მოლოზნობა.
331
ვისიც წილად ძესტარ-კვირისტავი,
იმისი იყოს ტან, ვირის თავი.
ასე ამბობს მწერი:
`მას შეუსხდეს მწერი,
ოდეს ზედ შეჯდეს~.
332
ვისიც წილად ძეს ძაფი და ნემსი,
იმისი იყოს `ქაცვია მწყემსი~,
უწოდოს აქ მასა,
ნუ გასტეხ აღთქმასა,
რაც ღმერთს აღუთქვა!
333
ნახეთ ცოლ-ქმრობის ბიდი და წერა,
საფერს საფერი როგორ აფერა
მათ შუვამავალი
არ ყვანდათ მრავალი,
თვით ხვდნენ ერთმანეთს.

ზ. ქაცვია-მწყემსისაგან მამასთან მოციქულის
გაგზავნა და ცოლის შერთვისა დასტურისა და
მამობრივის კურთხევის თხოვნა და მამისაგან
კურთხევა
334
ოდეს ქაცვიამ ამბავი წვრილად
შეიტყო,ქალი მას ერგო წილად,
გულითა ლმობილად,ხელთა აღპყრობილად
მადლობდა ღმერთსა.
335
მამასთან გზავნა მან მოციქული:
`კაცი შევქნილვარ მე მოწიფული,

გთხოვ, კურთხევას მამურს; ცოლის შერთვის
დასტურს
თუ დამცემთ, დრო არს~.
336
მამამ უბრძანა: `ცოლის შერთვისა
ჯერ დრო არა გაქვს, იყავ შენთვისა;
შენ ხარ ოცი წლისა, ვერ გიზამ ქორწილსა
Mმე შენ უდროოდ~.
337
შვილმან მიუგო: `ერთს სიტყვას ვიტყვი_
გთხოვ, არ მიწოდო მე მისთვის ბრიყვი_
შენ ქენ სამართალი სწორე და მართალი,
ნუ სჯი თვალღებით~.
338
შვილმან დაუწყო მამასა პჭობა,
`რად არ გახსოვნსო შენი ბიჭობა,
ჩხიკვ-შაშვ და ღიჭობა, ქაცვ ნაცვთა მირჭობა,
წელთ თექვსმეტობა?!
339
შენ რატომა ქენ, რად მაიხდინე,
თექვსმეტი წლისამ რაც ჩაიდინე?
საცოლო აცდინე, ნაცს სისხლი ადინე
ეკალზედ ხევით.
340
ბევრი გეხვეწა და არ ისმინე,
ასე გახურდი, ვერ დაითმინე!
Mმე როგორ გისმინო და როგორ ვითმინო
ოცი წლისამა?!~
341
თავი დაუკრა მძიმედ მამასა:
`შენ ნუ იწყენო, რაც ვსთქვი, ამასა;
მე ვსთქვი ხუმრობითა, არა გულწყრომითა,
რაც მოგახსენე~.
342
მამამ უბრძანა: `შენ შვილო ჩემო,
შენ მაგისთვისა მე არა გცემო;
არ არის ჭორია, სუყველა სწორია
შენი ნათქვამი.
343
ნუ გეშის, შვილო, წამოდექ ახლო,
გლოცო, გაკურთხო, თავს ხელი გახლო!~
შვილმან ხელს აკოცა, მამამან დალოცა
ამ სიტყვებითა:
344
`ღმერთმან გაკურთხოს დამბადებელმან,
ცათა და ქვეყნის ამაგებლმან;
გიწვიმოს ციერი, არა გქმნას მშიერი
პურ-ღვინით, ზეთით!
345
ესრეთ მოგრიოს შენ შენთა მტერთა,
ვით ერეოდეს ქარი ბზეთ, მტვერთა;
მამამან და ძემან, ვით დედისა სძემან
გზარდა, მან გზარდოს!
346
სულმან წმინდამან დაგცოს, დაგფაროს,
გიძღვეს, სიმართლის გზაზედ გატაროს:
კაი ბედს შეგყაროს, საყვარელს გაყვაროს,
გულით გახაროს!
347
ცოლი მოგცეს და ასულნი,ძენი,
ვითა სოლ[ო]მან, ჭკვიანი, ბრძენი;
მისებრ გაგამდიდროს, მკვიდრად დაგამკვიდროს
სახლით და კარით.
348
ღმერთმან გაცოცოცხლოს მრავალი წელი,
მაგრად გიმყოფოს ზურგი და წელი;
არ შეგყაროს სენი, ძნელად მოსასვენი,
გამყოფოს მთლადა.
349
ყმა მოგცეს ბევრი, გლეხი, მდაბიო,
გამონოს ნებით, რომ არ არბიო;
გქმნას კეთილ მსაჯულად, არვინ ყოს ტანჯულად
უსამართლობით.
350
ღმერთმან აღგავსოს გარდამეტებით,
ცხვრით, ძროხით, ქათმით, იხვ-ტრედ-ბატებით;
გიმრავლოს ღორები, აქლემნი, ჯორები,
ეტლებ-უნები.
351
სააქაოსა გახაროს გულით,
საიქიოსა გაცხოვნოს სულით!..~
რა ესრეთ დალოცა, თავზედა აკოცა,
ესრეთ უბრძანა:
352
`წამოდეგ, შვილო, აიღე თავი,
ძებნე, მონახე შენ შესართავი;
აღახილე თვალი და მონახე ქალი
შენად საცოლოდ~.

ც. მამისაგან რჩევა და ჩვენება, თუ როგორ[ი]ცოლი შეირთოს

353
შვილო, მონახე ქალი ასეთი.
ჭეშმარიტებით სწამდეს მას ღმერთი.
მოიყიდე კაცი, გინა დედაკაცი,
მას აძებნინე.
354
ერიდე კახპას, ურცხვს, ლოთს და კაპას[ს],
თორემ გიგინებს დედ-მამას, პაპას;
მალ-მალ გიზამს ჩხუბსა, გაიმახვავს შუბსა,
გაძგერებს გულსა.
355
გაქვს, თუ არა გაქვს, არ გაგიკითხავს;
გეტყვის: `არ მაცმევ შაიდიშთ ნიფხავს!
მოგიდებს ყისტებსა, წამოგკრავს ქიშტებსა,
ჩაგამტვრევს ცხვირ-პირს~.
356
ანჩხლი და ურცხვი, თუ არის მრუში,
ზედ შემოგჯდების, თუ ხელით უშვი;
მოგიდებს მიზეზებს, შემოგკრავს მით დეზებს,
დაგიჩხვლეტს გვერდებს.
357
საითაც უნდა, იქითკენ წარებს,
გარდმოგიჭირებს მათრახებს მწარებს;
აგიდებს აღვირებს, გატირებს, გაყვირებს,
ისე გატარებს.
358
თუ ცოლს მიეცი ქმარზედ უფლება
ქმარი ლიაში უკუეფლება;
გაისვრება ლაფით, მის ჭუჭყს საპნის ქაფით
ვეღარავინ გარეცხს.
359
ისო ზირაქში ბრძენმან დასწერა
დედაკაცისა პყრობა და ჭერა;
კარ-გვარად ქადაგებს, აქებს და აძაგებს
ისუ დედაკაცთ.
360
უმჯობეს არსო ლომთ-ვეშაპთანა,
ვიდრე ბოროტის დედაკაცთანა.
კაცისა ცხოვრებას, ასე განშორებას
გვაუწყებს ისუ.
361
ნუ გსურს ლამაზი პირ-სირინიზი,
არას გაამებს, თუ არის ბოზი.
ბევრი ყავს მას მტერი, მდევნელი და მჭერი,
მახის დამრწყმელი.
362
ძნელია, მცველმან ის ასე დაცოს,
რომ მტაცებელმან არ წარიტაცოს;
მზირს უდგას მპარავი, ვერ შესძლებს მფარავი
მის სიფრთხილესა.
363
რაგინდ რომ მცველი იკრთობდეს ძილსა,
მაინც ვერ შესძლებს ბევრსა ღვიძილსა;
რა რომ თვალს დახუჭავს, მას მტერი აბუჭავს
ძალით თუ ნებით.
364
თვით ქალსა მართებს, რომ თავი დაცოს,
ქმარს თავი თვისი არცად წარტაცოს;
არ განშორდეს მფარავს, არ მიეცეს მპარავს
თავისის ნებით.
365
თუ ქალმან თავი თვითონ არ დაცო,
რამდენიც უნდა შენ იმამაცო,
ვერ შესძლებ დაცვასა, თუ შეიქს ტაცვასა
თვით თავსა თვისსა.
366
ბოზი ლამაზი ბევრს კაცსა აცდენს;
როგორც რომ უნდა, ისრე მოახდენს,
მოსთხრის კაცს, წაახდენს, მცნებას გარდაახდენს,
მოჰკლავს და წარსწყმენდს.
367
თუმცა შეადგა ლამაზი ბოზი,
ძნელად გარდურჩეს კათალიკოზი,
რომ არა აცდინოს და გარდახდინოს
სჯულსა და წესსა.
368
ნუ გინდა ბოზი, ანჩხლი და ლოთი,
თუ არ გინდოდეს შენს სახლში შფოთი;
ამათა ზდევს ჩხუბი, ხელთ ხმალი და შუბი
უჭირავთ მზათა.
369
ნუ გსურს ქალთ ქმრობა შავ თვალ-წარბისა,
რომლისაც გული სხვასთან წარბისა;
შეგიყრის მარაქას, წაგართმევს ბარაქას
სახლსა და კარსა.
370
თუ ქალსა თვისი ქმარი არ უყვარს,
ვარდივით ფშვიდეს, იტყვის: `ფუ, სულ ყარს!~
იზიზღებს მიდგომას და ახლოს მიჯდომას
თავის ქმრისასა.
371
ქმრის მოღალატე Qთუნდა ქმართან წევს,
რომელიც უყვარს, გული მასთან სწევს;
ქმარს ახსენებს არად, კუროს კაის გვარად
მიაპყრობს პატივს.
372
ქმარს რომ უნდოდეს მასთან მიდება,
ეტყვის: `დამეხსენ, მე არ მინდება~
მალვითა, ფარვითა, ქურდულად პარვითა
უცხოს კი მისცემს.
373
ქმართან პირზედა წყალს არ შეისხამს,
კუროს რომ ნახავს, ხალებსაც ისხამს;
ქმართან პირს ატირებს, მყვართან ლხინს გაპირებს:
ორგულიბს ასრე!
374
ქმართანა შეიქს ტირილ-წუწუნსა,
და კუროსთანა სტვენა-წრუწუნსა
ქმარს მიიჩნევს ჭირად, კუროს მისაჭირად
თავსა შაირცხვენს.
375
ქმარს თავზედ საბანს გადააფარებს
ხელს კუროსაკენ გარდააპარებს;
ქმარსა ენით ტიტინს, კუროს ხელით ღიტინს
დაუწყებს მალვით.
376
რომელიც ქალი ქმარს სხვაზედ გასცვლის,
საუნჯისაგან თავის სახლს დასცლის;
გახდების შიშველი, წახდების, მიმშველი
ვეღარვინ შემოსს.
377
მასწავლელს დამშლელს ვეღარ ითავსებს,
ვინც თვითონ უნდა, სახლს იმით ავსებს;
სახლს მოსთხრის, დაავსებს, დასტაქნებს დაავსებს
ღვინით, სხვათ ასმევს.
378
თავის ქმარს უზამს ასეთს ხუმარსა,
არ გამოუწყვეტს სახლში სტუმარსა.
კუროს სიყვარულით, მისის სიხარულით
მასპინძლობს მალ-მალ.
379
ცრუვსა და მავნეს სუყველას დასხამს,
არაყს და ღვინოს წყალსავით ასხამს;
არას უგდებს ყურსა, ღვინოსა და პურსა
სახლში გამოსწყვეტს.
380
კუროს უმზადებს კარგსა სადილსა;
და აღუსრულებს გულის წადილსა;
ღვინოს ასმევს წყლურად, ქმარს გაუხდის წყლულად
სულსა და გულსა.
381
კუროს მიართმევს ქადა-ნაზუქებს,
გატენილს ყვერულს, კარგად ნასუქებს;
როცა სადილს აჭმევს, ყავა-ჩაის ასმევს
ხილსაც მიართმევს.
382
მალ-მალ მიართმევს არაყ-ღვინოსა,
უნდა, რომ კურომ გაუღიმოსა;
მალვით უზამს თვალსა: `შენ მთხოვ რასაც ვალსა,
მოგართმევ მალე!~
383
აყურებინებს ქმარსა საწყალსა;
სწყურის, არ ასმევს მას ცვარსა წყალსა.
შიან, შესთხოვს პურსა, არას უგდებს ყურსა,_
მყვართან აქვს გული.
384
ქმარს ეტყვის: `ადექ აიღე წალდი
და შეშისათვის ტყეშიგან წადი;
გამოგიცხო მჭადი, გიქმნა შეჭამადი
ჭინჭრის ფუშრუკი~.
385
როდესაც რომე ქმარს გაიტყუებს,
ქვეშაგებს გაშლის, ბალიშებს, ყუვებს;
მყვარს მოკიდებს ხელსა, მოეხვევის ყელსა,
ჩაკოცნის ტკბილად.
386
უკუწვებიან რბილად შტაქუნსა
და მოყვებიან ჩქარად ქაქუნსა;
საბრალოს ქმარს ქვეშა მიწა, ქვა და შეშა
ეგების ხმელად.
387
შეირთევ, შვილო, ცოლი ასეთი,
ეს საქმე სჭირდეს იმას არც ერთი;
ერიდე ამასა, მისმინე მამასა
ეს რჩევა, შვილო!
388
ქალს ნუ უვარყოფ თვალად ნასობით,
ნუ გწადს სიცოცხლე წელთა ასობით.
ოღონც ფხიზლად ვლიდეს, ქმარს არ სხვაზედ სცვლიდეს,
არ იყოს ანჩხლი.
389
ამგვარი ცოლი არ გიორგულებს,
გაუფრთხილდების შენს ბაღში რგულებს;
დასცავს, დაიფარავს, არას მაიპარავს
შენს საქონელსა.
390
სახლ-კარს მიუგდებს თვალსა და ყურსა,
ბარაქას დასდებს ღვინოს და პურსა.
თუ მიიჩნევ ტკბილად, არც ის გაგიხდის წბილად,
არ გაგცვლის სხვაზედ.
391
ერთმანერთისა გულმინდობილად
ძილი, ღვიძილი გექნებისთ ტკბილად.
ქვეშ დაგიგებს რბილად, ზედ დაგხურავს თბილად,
დაგაწვენს ძილად.
392
არავინ წაგართმევს შენ იმას ძალით,
არცა მოგპარავს მას ქურდი მალვით
არ გექნების შიში, მისთვის კვნესა, ვიში,
არც არა ფიქრი.
393
თუ კაცს არა აქვს მართალი ძილი,
სიკვდილი არის მისთვის ღვიძილი;
ვარდების გონებას, დაიწყებს ღონებას,
წაიღებს ფიქრი.
394
თუ კაცი რასმე საოხრავს ოხრავს,
თავისის ტანის ძვალებს გამოხრავს;
ბევრისა ურვითა, შვიდითა თუ რვითა,
დანამჭლობს ხორცსა.
395
კაცი მიმყოლი სევდა-ფიქრისა
სიკვდილისაკენ ქართებრ მიქრისა:
ფიქრი არ ასვენებს, აუშლის ავს სენებს,
დანასნეულებს.
396
ჯავრი უდროოდ კაცს დანაბერებს,
ასეთს ლახვარსა გულს დანაძგერებს;
მასაც არ აჯერებს, მოჰკლავს, არ აბერებს
მეტი ნაღველი.
397
რაკი დამეხავს ელვა-ქუხილი,
დაისეტყვების ყანა თუ ხილი,
რას არგებს წუხილი? მკვდარ-თვალ-დაწუხილი
ვეღარ ადგების.
398
ლამაზის ცოლის პატრონი კაცი
არს ფიქრისაგან შორს წარნატაცი,
მისთვის შიშნეულობს და მისთვის სნეულობს,
შინ არს, თუ გარეთ.
399
ფიქრობს: ვაი, თუ დედალი ჭრელი
ვიდოდეს სადმე ფრთა-დაუჭრელი;
ჩემთან კი ბუდობდეს, სხვათა კვერცხს უდებდეს,
მე კი ვკვებევდე!!
400
იტყვის: ვაი, თუ გაფრინდეს შორსა,
თავისის ნებით მიეცეს ქორსა;
იმან ითვალტვინოს, მე კი ამადრტვინოს
მისის ნაღვლითა!
401
იტყვის: ვაი, თუ ეს მინა ჩემი
იყოს ვისიმე სხვის მინაჩემი;
შიგ ასხას მან წყალი, დამაგდოს საწყალი
მე უჭურჭლოდა.
402
იტყვის: ვაი, თუ ეს ჩემი ცოლი
ავის საქმისა იყოს გამყოლი;
მე არა უყვარდე, საყნოსლად უყარდე,
სხვასა სუნევდეს!
403
რა არს ლამაზი დედალი ჭრელი
თუ კი არ უყვარს საკენკის მყრელი?
რა ხელი ეყრების, მასამც შაეყრების
ხრინწ-წიტ-წიწაკი!
404
შენ გეყოლების შავი დედალი,
შენს საქათმოში კვერცხის მდებალი;
ამას იტყვის ქურდი: `შავია და ცუდი,
რათ მოვიპარო?~
405
შენს კარ-მიდამო შეიქს კაკანსა,
მოგართმევს კვერცხით სავეს ბაკანსა,
გიჩეკს წიწილებსა, გიზრდის წვრილს შვილებსა,
სხვა რაღა გინდა!

თ. სწავლა მამისაგან, რომ თვალის ნდომას
გული არ მიაყოლოს

406
თუ კაცსა გული არა აქვს მთელი,
ცუდია მისთვის თვალთა ნათელი.
სჯობს, თვალი დაწუხდეს, გული კი არ წუხდეს
კაცისა სევდით.
407
სიბრმე უდროოდ კაცს არ აბერებს,
თუ გული მთლად აქვს, კიდეც ამღერებს!
თუ გულს რამ ეწყინა, სატკენი ეტკინა,
მალე მოკვდების.
408
რადგან გულით არს სიცოცხლე, კდომა,
სჯობს, გულს უსრულო, არ თვალთა ნდომა;
ნუ ზდევ თვალთ ნდომასა, გულთა წახდომასა,
გული სჯობს თვალთა
409
თვალთ სიამოვნე არს ერთი წამი,
გულთ სიამოვნე_მრავალი ჟამი.
თვალთ ნამუშაკევი არს ნაეშმაკევი
Gგონება ღვთისა.
410
თვალი შორს წავა; რასაცა ნახავს,
ამბავს მოუტანს, გულთანა ძრახავს;
რასაც მაიწონებს, გულში გაიწონებს
ნდომის ლახვარსა.
411
რასაც კარგს ნახავს, გულს მოუნდება,
თუ ვერ იშოვნა, მით აჭმუნდება:
დაიწყებს ღონებას, ჯ[ა]ვრს მისცემს გონებას,
წაიხდენს თავსა.
412
ნახა, კაცისა გული მოკვდება,
ყოველი ასო სულ თან გ[ა]ჰყვება.
თვალი არს მცდენელი, კაცთა წამხდენელი,
შემასმენელი.
413
რადგან თვალებსა არ აქვს დანდობა,
არც ძმობა გვმართებს და არცა დობა,
ჩვენთა თვალებისა გზისა-კვალებისა
მიდევნ-მიყოლა.
414
თვალთა ნდომამა ევა აცდინა,
ღვთისა მცნებასა გარდაახდინა,
ეშმაკთ თქმა ისმინა, გულით ვერ ითმინა
უთვალობანი.
415
ოდეს ადამ ბრმად ღმერთმან დაბადა,
ნათელი ეცვა ტანთა კაბადა.
იყო გონებითა, არ დაღონებითა
ტანთ საცმელთათვის
416
არას ზრუნავდა, ეძინა ტკბილად.
ღმერთმან ამოსჭრა მას გვერდი რბილად,_
Aადამ იყო კაცად, ევა დედაკაცად
Uუქმნა გვერდითა.
417
ევაც ბრმა იყო ადამის მზგავსად,
ადამის შემწედ და მისათავსად.
დასხნა სამოთხესა, არა სამს-ოთხს ხესა
მრავალთა ხილთა.
418
ღმერთმან უბრძანა ადამს და ევას:
`თქვენ ნუ დაუწყებთ მას ერთს ხეს რხევას!
სხვა რაც ხილი იყოს, ყველა თქვენი იყოს,
იმას კი ნუ შჭამთ.
419
ნუ იმ ხილს თქვენ შჭამთ, მისგან მოჰკვდებით;
როგორც იყავით, ისევ გახდებით.
ნუ გასტეხთ მცნებასა, თქვენ ჩემს ბრძანებასა
ზედა დადექით!~
420
გველმან ეშმაკმან მიუთხრა ევას:
`მე მოგითხრობო შენ კაის რჩევას;
ვერა ჰხედავ შენა, როგორ დანაშვენა
ღმეთმან სამოთხე?!
421
სიმშვენიერე სამოთხის ხილთა,
ანუ მფრინველთა ტკბილად ძახილთა
არ ითქმის ენითა, ვერ გასმენს სმენითა,
არ ძალმიც ქება!
422
რასაც ხის დაცვას გეტყოდათ ღმერთი
იმ ხეს ასხია ხილი ასეთი,
თუ რომ ის შეშჭამე, შენ იმავე წამე
სუყველას ჰნახავ~.
423
ევა სცადა, ჭამა, ხილი იხილა,
ეშმაკის რჩევით თვალი იხილა.
რაც მან თვალით ნახა, გულით ვერ დასახა
ენით სათქმელად.
424
ევამ ჰრქვა ადამს: `ვიხილე თვალი,
სასიარულოდ ვსცან გზა და კვალი;
განვაგდე მე ძნელი აწ ღამე მე ბნელი,
დღე გამითენდა!~
425
ადამ ჰრქვა ევას: `მითხარო შენა,
თვალთა ნათელი რამ აღგიშენა?~
მიუთხრა ევამა: `იმ ხისა რხევამა,
რომელსაც ვსცევდით.
426
რასაც ხის დაცვა ღმერთმან გვიბრძანა,
ის ხილი გველმან მე მომიტანა.
რა ისი შევჭამე, მაშინვე ერთ წამე
თვალთ ამეხილა.
427
აჰა, ის ხილი, შენცა შეშჭ[ა]მე,
დღე განითენე, განაგდე ღამე!~
_ადამცა შეშჭამა, იმასაც ერთ წამა
თვალთ აღეხილა.
428
რა დაინახეს წითელ-ყვითელი,
შემოეცარცვათ ტანთა ნათელი,
მოუნდათ ლაბადა, ჩაიცვეს კაბადა
ლეღვის ფურცელი.
429
ტანთ სიშიშვლეთა ორთავ სრცხვენოდათ,
მოწყენით იქმნენ, არ მოლხენოდათ;
ტანთ სიშიშვლითა, სირცხვილის შიშითა
დაცაიმალნენ.
430
უწოდა ღმერთმან: `ადამ, ადამო!
სად მიმალულხარ? აქ ჩემთან გამო!~
ადამ ხმა-ყო მალე:_`შიშით დავიმალე
სიშიშვლის გამო~.
431
ჰრქვა ღმერთმან ადამს: `რად ხარ მშიშველი?
ვინ გითხრა შენა, რომ ხარ შიშველი,
უკეთუ არ შჭამე, რომლისა გამცენ მე
მხოლო არ ჭამა?
432
ადამ მიუგო: `რომელიც მამე
შენ დედაკაცი, მის სიტყვით ვშჭამე.
ჯერ თვითან შეჭამა, მერე მე მაჭამა
იმ ხილთაგანი~.
433
ღმერთმან დედაკაცს ჰრქვა: `ჰყავ რასთვინა?~
დედაკაცმან ჰრქვა: `გველმან მაცდინა
ჭამა იმ ხილისა, მით თვალთ ახილვისა,
Gგველმან მირჩივა~.
434
ჰრქვა უგალმან გველს: `რამეთუ ეს ყავ;
ყოვლს პირუტყვთ-მხეცთგან წყეული იყავ!
ხვიდოდე მკერდითა მუცელზედ თრევითა,
მიწასა სჭამდე!
435
დედაკაცისა და შენსა შორის,
მისთა თესლთა და შენს თესლთა შორის
დავდვა მე მტრობა, არა პირფერობა
ერთმანერთისა!
436
იგი საკვდავად შენს თავს უმზერდეს,
დასაკრავადა დიდს კეტს უღერდეს:
შენ იმისთა პრჭალთა, მის ვაჟთა თუ ქალთა,
უმზერდე კბენად!
437
დედაკაცსა ჰრქვა: `განმრავლებითა,
განამრავლე, და მწუხარებითა,
სულთქმნითა შენითა, კვნესითა, ქშენითა
შვნე შვილნი შენნი!
438
ქმრის მიმართ იყოს მიქცევა შენი!
გეუფლებოდეს შენ ქმარი შენი!
შენ ქმარსა მონებდე, უსმენ-უგონებდე,
რასაც გეტყოდეს!~
439
ხოლო ადამსა ჰრქვა: `რად მაიხდინე,
შენის ცოლისა სიტყვა ისმინე.
და შენა შეშჭამე, რომლისა გამცენ მე
მხოლო არ ჭამა?
440
წყეული იყავნ საქმეთა შენთა!
ჭმუნვითა შჭამდე ყოველთა დღეთა
თივასა ველისას, ნაოფლსა სველისას
სჭამდე პურსა შენს_
441
ვიდრე მიქცევად შენდა მიწადა,
რომლით მოღებულ იქმენ კაცადა;
რამეთუ შენა ხარ მიწა და წყალ-ცეცხლ-ქარ
მიწადცა იქცე!~
442
ნახეთ, თვალთ ნდომამ ამათ რა უყო
ყელთ სასიკვდინე გარდაცვა გულყო.
სცანთ, მათ ქნეს სარფა რა, აჭამა ფანფარა
ედემთ ხილთ ნაცვლად.
443
ადამს და ევას ტანთ სამოსელი,
არც აბრეშუმი, არც ბანბა, სელი._
ნათელი განძარცვა, ტყავფუჩი ტანთ აცვა,
განაძო გარეთ.
444
თვალთ ლამაზთ ნდომამ მრავალი წმინდა
კაცი მოკლა და კიდეც წარწყმინდა;
წარღვნა მოიყვანა, წყლით დანთქა ქვეყანა,
ენა ურივნა.
445
თვალმან გულს ამცნო ცათა შვენება,
გულმან დაუწყო გოდოლს შენება;
ქვეყნითგან ზეცადა მით აღსვლას ეცადა,
ღმერთს აწყენინა.
446
ნუ მისცემ გულზედ უფლებას თვალთა,
თორემ აგირევს გზათა და კვალთა,
წაგიყვანს მრუდადა, გატარებს ცუდადა,
დაგღალავს რებით.
447
თვალი გულის არს წინამძღვარი,
მეტად ხარბი და გაუმაძღარი;
ნდომით არ ამდიდრებს, არცა დანამკვიდრებს
ერთფეროვნებით.
448
კაცს რომ ტანთ ეცვას, არა სციოდეს;
მაძღარი იყოს, არა შიოდეს,_
ფერითა საცმელთა, გემოთი საჭმელთა
სხვას მოანდომებს.
449
ქაცვიამ უთხრა თავის მამასა:
`რაც თქვენ მიბრძანეთ, სრულ ვყოფ ამასა,
არ მივსდევ თვალთ ნდომას, არცა გულთა ცდომას,
ვზდევ ღვთის ნაბრძანებს.
450
რასაც მე ღმერთი სარჩოს მიბოძებს,
სახლ-კართ შეუდგამ სვეტებს, მით ბოძებს;
მე სხვა არვინ ვიცი გულში დანამტკიცი
მაქვს ღვთის მინდობა.
451
მე არ გავიღებ ამაში ფასსა,
არც ლამაზს ვეძებ, არც თვალად ნასსა;
რაც ბედმან მახვდინა და წილში მარგინა,
იმას შევირთავ!
452
მე ერთი ქალი შემხვდა ჭალასა,
არვინ ატანდა მოსვლად ძალასა;
თავისის ნებითა, ვარდთ გვირგვინებითა
Mოვიდა ჩემთან.
453
შემომაძლივა ვარდის კონები,
სიტყვა მომიგო მოსაწონები:
`ჰა, შენ ჩემო, ვარდი! შენს ხელთ ჩამოვარდი
შენად საცოლოდ!~
454
არ ჩამოვართვი მის დროსა ვარდი;
უთხარ: უკანვე ქენი ნავარდი,
თუ შენ გერგი წილად,ფიცხლავ საქორწილად
მამას ვსთხოვ დასტურს.
455
ახლა შევიტყვე, სამს ქალს ჩემზედა
წილი უყრიათ წერა-ბედზედა;
მას ქალსა ვრგებივარ, მე მისი ბედი ვარ!
ბედს ვერ წაუვალ~.
456
მამამ შვილს უთხრა: `რას ჰქვიან ბედი?
როდის და დაგინდობს, საწუთრო ყბედი,
შენ ასე გატაროს, რომ არ გაგამწაროს,
რაგინდ ტკბილ იყო?
457
რადგან შენს საქმეს ღმერთზედა აგდებ,
ბედის ხსენებას რად არ განაგდებ?
რას Hჰრქვიან აწ ბედი?_ყრმა ვიყავ, დავბერდი,_
ჯერ ვერ მიცნია
458
შვილო, ყრმა ხარ და თუნდა დაჰბერდე,
რაც ღმერთმან მოგცეს, უნდა დასჯერდე;
კარგია თუ ავი, თეთრია თუ შავი,
უნდა ითავსო.
459
შემთხვევითი არს და არა ბედი
წყნარად მავალი, გინდა მორბედი,
რომ წანაწყდეს ლოდსა, გინა ოქროს ზოდსა,
უეცრად კაცი.
460
არ არს არსებით მყოფელი ბედი,
მან მოგცეს რამე,_ნუ გაქვს იმედი!
მეფეთ სიმაღლისა, გლახათ სიდაბლისა
სახელ არს ბედი.
461
საწუთროს სოფლის ჟამთა ცვლილობა,_
დღეს შერიგება, ხვალ აშლილობა,
გლახობა, მეფობა, სიძვირ-იეფობა
ღვთით არს, არ ბედით.
462
კაცს არას არგებს ბედის მინდობა,
ღვთის უვარყოფა არ შაენდობა,
ღმერთს მიანდ[ე]ვ თავი, შენი შესართავი
იმასა სთხოე.
463
ღმერთმან რისიცა გაგხადოს ღირსი,_
იყოს ბნელ ღამე, თუ ნათელ დღისი,_
მიიღე ორივე, მადლობა მოჰრივე
ღვთის ნაბოძებსა.
464
ნუ ემზგავსები უმეცართ ბიჭებს:
ნი მიაჩემებ ბედს ღვთისა ნიჭებს.
ღვთისგან შეწყალებას, ჭირს ლხინად ცვალებას
უწოდენ ბედსა.
465
რაც კაცი უღმრთოდ საქმეს გაბედავს,
დაბრმობილ არს და ვერასა ხედავს;
ორს პოებს, თუ ერთსა, თუ არ მადლობს ღმერთსა,
თავსაც დაკარგავს~.

ი. ქაცვია მწყემსისაგან კითხვა, თუ ვითარ
მოყვანა წყლით რღვნა თვალთ
ლამაზთ ნდომამა

466
შვილმან ჰრქვა მამას: `მითხარ, მამაო,
წარღვნა ვითარ ქმნა თვალთ ნდომამაო?
ასეთი რა ქნაო, ქვეყანა დანთქაო,
შეიძლო ვითო?~
467
მამამ ჰრქვა: ` შვილო, აწ <<დაბადება>>
სრულად ვით გითხრა, დაგვიანდება.
ძნელი არის, შვილო, არა საადვილო,
ქორწილს მოგაცდენს~.
468
შვილმან მიუგო: `თუ დამრთავთ ნებას,
ეგ მირჩევნია ჩემს ქორწინებას;
რად მინდა ჯერ ცოლნი, ყმაწვილნი ჩემ ტოლნი
ცოდნითა მჩაგვრენ
469
ცხვა[რ]თა მწყემსობით ბრიყვად გამზარდეთ,
ახლა თქვენ ჩემად სწავლად დაზარდეთ,
ყველა თქვენა გძრახავს, რომელიც მე მნახავს
ასე უცებსა.
470
მამავ, ამბობენ ავთა სიტყვათა:
ჭკვიანმან კაცმან შვილი ბრიყვათა
რატომ გაზარდ[ა]ო, რასთვის დაზარდაო
მის სწავლასაო!
471
მამავ, მოვიცდი ქორწინებასა,
თუ კი მასწავლით რასმე მცნებასა;
რას ვაქნევ ცოლი რთვას, ბრიყვს დამცინოდენ თავს
სწორ-ამხანაგნი!
472
სულ მაჯავრებენ თავის დაცინით,
ცხვრისებრ `ბეეჰთი~, თხისებრ კიკინით.
ვფიცავ მაცხოვარსა, აღარ ვზდევ ცხოვარსა
მე დღეის იქით~.
473
მამამ ჰრქვა `შვილო, ამად დავზარდი,
არც მე ვარ სწავლით კარგად ნაზარდი.
ერთს ამაზედ ვზარობ, აქა-იქა ვმგზავრობ,
ვერ მომიცლია.
474
არც მე მაქვს, შვილო, ცოდნა მაგდონი,
მძლივ მისწავლია ან-ბან-გან-დონი~.
შვილმან ჰრქვა მამასა: `მე გკითხავ ამასა,
რად არ ისწავლე?~
475
მამამ მიუგო: `ჩემსა ყრმობაში
სულ გარს მტრად გვადგა თურქ-ყიზილბაში;
მით აკლო სწავლამა, ჩვენში ლეკთ დავლამა
წიგნნი წარსტყვენნა!
476
დარჩნენ უწიგნო ბერებ-ხუცები,
ჩემის დროს ყრმანი უწვერთელ-უცები.
მე ამად შეწყობით, გარჩევით, შეტყობით
ვამბობ ვერასა~.
477
`მამავ, მასწავლე, რაც შენ იცოდე,
მე მასა ვსჯერვარ, თუმცა იტყოდე:
მარტო თვალთა ნდომა, რღვნით ქვეყნის წახდომა
გამომიცხადე!~
478
მამამ ჰრქვა: `რადგან არ დაიშალე,
ბაღში ჩირდილში ქვეშ რამ გაშალე;
მუნ და[ვ]სხდეთ, წამოვსწვეთ; თუ რამ მიდგს, წამოვსწვეთ
ჩემ საღვინითა.
479
მე_თიხის კოკა, ზნოანი ჭური,_
რასაც ვადენდე, შენ უგდე ყური;
დალივე გულითა, არ წვრილად კულითა,
თას-ყანწ-კათხ-სირჩით.
480
ჯერ ეს მაჭარი შენ სვი ხარბადა,
მერმე მე გეტყვი ყველას ამბადა;
დალივე გულუხად, ნუღარ მთხოვ კულუხად
საგაისოდა~.
481
შვილმან ჰრქვა: `მამავ, ლექსად წყობითა
მართლა არ მესმის მე შეტყობითა;
თქვენ ბრძანებთ იგავად, მე მესმის იგ ავად,_
მიბრძანეთ ამბად.
482
ლექსად ითქმიან შემოკლებითა;
ან მომატებით, ან მოკლებით;
სიტყვა განმარტებით, არ კლებით, არ მატებით
ამბის თქმა მსურის.
483
როგორც ეწეროს წინასწარ თქმული,_
წარღვნით ქვეყანა იყოს დანთქმული,_
ისრე გამაგონეთ, მართლა ჩამაგონეთ
მე, ბეჩს, მამაო.
484
მამავ, რომ ლექსავ, ყოყმნობ, აყენებ,
ფიქრით სენს რასმე თავს მიაყენებ;
ბრმა-ცალთვალა ხარო, ეგეც არ მოსთხარო,
რომლითაც ხედავ.
485
ბერიკაცი ხარ და მოკლებული,
ჭკვა არ შეგექნას დამოკლებული;
რად მიზდ[ე]ვ წერასა? ვაი, შენს წერასა!
რა ცუდად შვრები!
486
ვინ წაიკითხავს გრძლად შენს ნაწერსა,
სულ გაგინებენ თეთრს ულვაშ-წვერსა;
მაგ წიგნს გიწუნებენ, არად ირწმუნებენ
შენს ლაპარაკსა~.
487
მამამ ჰრქვა: `შვილო, რაც გამაგონე,
არა ჰქენ ავად, რომ მამაგონე,
ავ-რიგად წანახდენს, ჭკუვას გარდაახდენს
კაცს მეტი ფიქრი.
488
მე ლექსად სიტყვებს ამად ვაწყობდი,
უფრო ტკბილად ჩნდა, ამას ვატყობდი;
არ მაქვნიდა იმედი, შენს ამბად ისმენდი
მოუწყენელად.
489
აქ მოდი, შვილო. Aახლოს დამიჯე;
რაც რომ მოგითხრა, კარგად გაშინჯე!
მე სიტყვებსა სწორსა, არ თუ არაკს, ჭორსა,
გეტყვი მართალსა.
490
სიტყვას არც კლებით, არც მომატებით,
ყველას მოგითხრობ ჭეშმარიტებით.
მე რაცა ვსთქვა ენით, შენ ის ყურის სმენით
კარგად შეიტყევ.
491
შენს შვილს მიუთხარ ეს ამბებია:
<< მე მომითხრობდა პაპა-ბებია>>,
არს ბრძენთ ბრძანებული, არ მოგონებული
ცუდი ამბავი.
492
ესე ამბავი კარგია, შვილო,
საუკუნო არს, საშვილის-შვილო!
ესე ლაპარაკი არ არის არაკი,
გესმოდეს, შვილო.
493
სწავლად წინ ფეხი წამოდგი ნებით,
ყურით ისმენდე, გულთ მოდგინებით!
შვილო, შენს მამასა ნუ მიზამ ამასა;
რომ არ ისწავლო.
494
შვილო, იხმარე ჭკუვა და გონი,
შენ გაიგონე ეს გასაგონი:
Dდასია, დაგონი, საწვავ სადაგონი,
Nნუ გრწამს ნურც ერთი.
495
შვილო, თუ ამას არ შაისმენდე,
რასაც შენ მიკვეთ, მას არ ირწმენდე,
ბერს-კაცს თეთრწვერასა ნუ მიკვეთ წერასა,
ცუდად ნუ გამრჯი.
496
ვარ ბერიკაცი დიდად ნასარჯი,
საწუთროსაგან მწარედ ნატანჯი
შიშველის ფეხებით აქა-იქ ჩეხებით
ტყვეობისაგან~.
497
შვილმან მამასა მიუთხრა ფიცით:
`სწავლას მოვჰყვები გულისა მტკიცით;
მასწავლი ტკბილადა, რად გაგხდი წბილადა
მე შენ, მამაო!
498
უსწავლელობა არს წარსაწყმენდი,
თუ არ მდომოდა, თავს არ გაწყენდი;
სახლ-კარს დავირთევდი, ცოლსა შევირთევდი,
ვიქორწინებდი~.
499
`კარგია,შვილო, რადგან აგრეა,
რომ ცოლის ნდომამ არ გარდაგრია;
შენის ჭკუვისაგან, შენ სხვის ბიჭისაგან
ჰქმენ უმჯობესი.
500
როგორც მე ნდომამ ჭკვას გარდმახ[დ]ინა,
ისრე არ გიყო, არ წაგახდინა;
ვით მე ჭალა[ს] შინა ჩხიკვმან შემაშინა,
შაშვ-ქაცვმან, კაცმან.
501
ჭალასა შინა დამაქორწინა,
მოლი დამიგო, ცოლთან მაწვინა;
მსუსხევდა ჭინჭარნი, მიკბენდენ ჭინჭველნი,
მჩხვლეტდენ ეკალნი.
502
შვილო, ყოფილხარ ბიჭი ბიჭური,
არა გემთხვა რა ჩხიკვ-შაშვ-ღიჭური;
ვით მაშვრალს წყურვილმან, მე მიყო სურვილმან
გულთ განხურვება.
503
ვმადლობ ღმერთს, შვილო, ხარ გონიერი
მძლეთა მებრძოლთან ძალ-ღონიერი;
წყალთან წყურვილისა, ქალთან სურვილისა
გაქვს მოთმინება.
504
ამისთვის გწყალობს, შვილო, შენ ღმერთი,
რომ კარგი საქმე შენა ჰქენ ერთი:
ვარდთ გვირგვინებითა, თავის თავს ნებითა
გაძლევდა ქალი.
505
შენ რომ იმ ქალთან არ შეიგინე,
ღვთისა მცნებაზედ იგულთმოდგინე,
ჰქენი მოთმინება, ამისთვის ინება
შენთვის კეთილი!
506
ვით დედა-შენმან, კარგი ქალობა,
გულს აქნევინა ქვა-ფიქალობა;
ნდომანი ითმინა, მე არა მისმინა
ჯვარდაუწერლად.
507
ვინც ღვთის ბრძანებას არ ეურჩების,
მრავალს განსაცდელს გარდაურჩების.
გულის წმინდობითა, ღვთისა მინდობითა
განემარჯვების.

ია. წარღვნის ამბავი: ნოეს კიდობნად შესვლა

508
ადამის ტომთა კაცთ ძეთა ძენი
იყვნენ ზოგ-ზოგნი ჭკვიანი, ბრძენი;
კაცნი დიდებულნი, ღვთის ძედ წოდებულნი
სიწმინდის გამო.
509
ცხოვრობდენ წელსა ცხრა-ასზედ მეტსა,
სამოცს, ორმოცსა და ათერთმეტსა,
სიცოცხლის სიგძითა, ასულით და ძითა
განმრავლდენ კაცნი.
510
კაცთ შვნეს ასულნი, ლამაზნი ქალნი,
ღვთის ძეთ რან ნახეს, ზედ დარჩათ თვალნი .
შეირთვეს ცოლებად, შვილთა საყოლებად
თავ-თავისთვისა.
511
ღმერთს არ ეკეთა გრძლად ყოფნა ხორცად,
ას-ოცის წლისა ქმნა დას[ა]ხოცად
თვალთ ლამაზთ ნდომამა და გულთა ცდომამა
ეს მოახდინა.
512
ცხრა-ასისაგან ასისა მოკლნა,_
რვა-ასის წლისა დღე შეუმოკლნა,_
ესრეთ შესძლო თვალმან და ლამაზმან ქალმან,
შენ რომ იკითხე.
513
ღვთის ძეთ შვნეს შვილნი გოლიათ-გმირნი,
შესახედავად გულთ გასაგმირნი,
მაღალნი, დიდები, არ აქვნდათ რიდები
არასფერისა.
514
არას ისმენდნენ ღვთის ბრძანებასა,
იქმოდენ ყველას თავის ნებასა.
ქმნეს უშჯულოვება, უსამართლოება
განმრავლდა ქვეყნად.
515
ყოველთ ხორციელთ ქმნეს თვისი ნება,
თავის გზას მისცეს ქვეყნად ხრწნილება;
უსამართლობითა, არ გულმართლობითა
გახრწნეს ქვეყანა!
516
რა ეს სცან ღმერთმან, გულს მიხვდა წყენა,
და შეინანა მათი გაჩენა!
ღმერთმან ამ საქმითა, ინება დანთქმითა
წარღვნა ქვეყნისა.
517
ღმერთმან სულ ქვეყნად აკვირვა თვალნი
და ვერცად ნახა კაცნი მართალნი!
ერთი ნოე პოვა, იმას ესათნოვა
სიმართლის გამო.
518
ნოემ შვა სამ ძე: სემ, ქამ, იაფეთ.
ჰრქვა ღმერთმან ნოეს: `ძელთ ჭრად ისწრაფეთ!
მწადს წყალთ დიდობანი; აგე კიდობანი
ოთხ კედლად ბუდებ.
519
შიგნით და გარეთ მოკირე კირით;
წვიმა მოჰხდების ექვსისა კვირით
დღისითა, ღამითა, წუთითა, ჟამითა
შეუწყვეტელად.
520
სამასის წყრთისა იყოს სიგრძენი,
ორმოცის წყრთისა მისი სივრცენი,
ოც-და-ათეული წყრთითა განწყრთეული
სიმაღლე მისი.
521
კარგად გაწყობით მაგრად შეკარი,
იგვრდივად უქმენ კიდობანს კარი;
ორ-სამ სართულებად იყოს დართულებად
ქვე საყოფელად.
522
აწ მე მოვხადო ქვეყნად რღვნა წყლისა,
განსახრწნელადა ხორცთა ყოვლისა,
არიან რომლისა სული სიცოცხლისა
ცას ქვეშ ქვეყნადა.
523
მათ ყველას ექმნას წყლის გამო დანთქმა,
მე შენთან ჩემი ვამკვიდრო აღთქმა!
524
იყოს რაც ქვეყნად ქვეწარმავალნი,
ნათესაობით, გვარით მრავალნი,
ყოვლნი ხორციელნი, არ მარტო ტიელნი,
წყვილნი, თუ ტოლნი:
525
პირუტყვ-მხეც-მფრინველ და ქვემძრომელნი
მშვიდნი, გინა თუ მრისხველ-მწყრომელნი;
მამალნი, დედალნი, მამაცნი [და] ხრდალნი
თვითოს გვარისა.
526
წმინდათაგანი შვიდ-შვიდი ტოლნი,
და არაწმინდა თვითო ქმარ-ცოლნი
შეკრიბე თესლადა, კიდობნად შესვლადა
Mმამალ-დედალნი.
527
შენთვის და მათთვის სასმელ საჭმელნი,
სიობისათვის არ ნედლნი, ხმელნი,
ერთის წლის სამყოფნი, მით კიდობნად მყოფნი
შენ გამოზარდე.
528
ღვთის [ბრძანებულნი ქვეყნის] ცხოველნიN
ნოემ კიდობნად შესხნა ყოველნი.
ეგრეთვე საჭმელი, ქვევრებით სასმელნი
დადგა კიდობნად.
529
ნოეს კამბეჩი დავიწყებოდა,
სადღაც სიცხითა ლაფში წვებოდა;
კიდობანს გარეთ ყვიროდა მწარეთა
დიდისა ხმითა.
530
სახელს უძახდა ნოეს კამბეჩი:
`რასათვის ვრჩები სულ უკან ბეჩი?
რასათვის მაგდებო და არ შემაგდებო
მეც კიდობანში?
531
ნოემ ჰრქვა კამბეჩს: `ვეჭობ, კამბეჩი
მაგისთვის გერქვას, ყოფილხარ ბეჩი;
რღვნის შიშით გვაქვს ძრწოლა, ლაფშიგან ჩაწოლა
რა დროსი იყო?
532
კინაღარ დარჩი მაგ კარგის ბანით!
მალე ამოდი, ჩამოძვერ ბანით…~
თვისი ენა კამბეჩს დაავიწყდა მას ბეჩს
ნოეს ძახილით
533
ამად იძახის კამბეჩი `ნოეს~!
თუ შენ გეგონოს არ სარწმუნო ეს,_
როცა მას ნახევდე, შენ მე დამძრახევდე,
თუ მე ვსტყუოდე!
534
ოდეს სულ შეკრბენ მას კიდობანსა;
ღმერთმან დახურა გარედამ ბანსა;
დაუცო, დაჩურთა სარკმელ-სანათურა
ხუხრუტანები.
535
განახვნა ღმერთმან ცის საქონელი
და ჩამოღვარა გასაბანელი;
ქვეყნის მწიკვლთ საწმენდი, წარწყმდა წარსაწყმენდი,
მოიცვა წყალმან!
536
ორმოცი დღე და ორმოცი ღამე
კოკურებ ასხა წვიმამ მუდამე.
განმრავლდა რა წყალნი, წარირღვნენ საწყალნი
ქვეყნად მყოფელნი!
537
რასაც რომ ღმერთმან ხორცი ახორცა,
კიდობანს გარეთ ყველა დახოცა.
აღარ დარჩა კაცი, აღარც დედაკაცი,
არც სხვა ხორც-სხმულნი.
538
გადიდდა ასე, გამაღლდა წყალნი,
თხუთმეტს წყრთას ქვეშ ქმნა მთანი მაღალნი.
სულ მოკვდენ ყოველნი, რაც ხორცნი ცხოველნი
იყვნენ ცას ქვეშე.
539
ზედ კიდობანი იტაცებოდა,
შიგ მსხდომთ სიცოცხლე ეოცებოდა.
ნოე ფეხზედ დგა, ილოცებოდა.
სხვათ შიშით მუხლი ეკეცებოდა.

540
ვირემ მთათ წყალი შესცილდებოდა,
იქით და აქეთ კლდეთ ეხლებოდა,
მიმოაწყდებოდა და არ გატყდებოდა
ღვთის ძლიერებით.
541
ას-ერგას დღემდის ქუხილი, ელვა,
წვიმა და ქარი, და წყალთა ღელვა;
კიდობნისა რყევა, გულზიდება, რწყევა
შიგ მსხდომარეთა!
542
ერთი ფიცარი შუვა ხიდილი,
შიგნით სიცოცხლე, გარეთ სიკვდილი!
სიკვდილმან ძმა-დობა, უყო მათ დანდობა,
არავინ მოკლა.
543
მაშინ დამიყვრდნენ ყოველნი მტერნი;
ქორნი, კაკაბნი, ალალნი, მწყერნი;
კაც, ასპიტნი გველნი, ცხვარნი, თხა და მგელნი;
კატა და თაგვნი.
544
ვეშაპ, ფასკუნჯნი, მარტორქა, სპილო,
_ერთად სამყოფლად არ საადვილო,_
ლომ-ვეფხვნი, ანთარნი, ფოცხვერნი, აფთარნი,
და ვასილისკო_
545
დაემეგობრენ ერთმანეთს ყველა!
არას აწყენდის მსუქანს ბატს მელა;
კურდღელთა მწევარნი არ იყვნენ მდევარნი,
ქათამთა-ტურა.
546
სიკვდილ-სიცოცხლე იქმნენ ვით ძმანი,
მოკვდავთ საკვდავად გაკმინდა ხმანი.
სიკვდილმან კლა ვერა, ვირემ არ განერა
რღვნას კიდობანი.
547
მეშვიდეს თვესა ღმერთმან ინება
კიდობნად მყოფთა შვება, ლხინება;
ბრძანა დადგინება, შესწყვიტა დინება
ზეციდამ წყლისა.
548
კიდობანიცა მაღალსა მთასა
ზედა შეაგდო არარატთასა.
დადგა და დაყენდა, აღარა არყევდა
კიდობანს წყალი.
549
წყალმან მრავალი აკლო, შემცირდა:
მეათეს თვემდი მთა წყალს შესცილდა;
ერთ თერთმეტის თვისას თავს აჩენდა მთისას,
მოაკლდა ასე.
550
ნოემ გაუშვა სარკმლით ყორანი:
`სცანი, თუ ღმერთმან წყალთ უყო რანი?~
ყორანმა სცან მთანი, გაშალა მან ფრთანი
მუნით საფრენლად.
551
აღარ მობრუნდა ამბის სათქმელად,
ვირემ არ გახდა ქვეყანა ხმელად.
ის დღე გამოვიდა, რომ აღარ მოვიდა
გაუშვა ტრედი.
552
ტრედმან ეძება, ვერ პოვა ხმელი,
შესასვენებლად ფეხთ-დასადგმელი;
დაღალული ფრენით, დაჯდა პირის ღრენით
კოდობანზედა.
553
ნოემ განახვნა ბაგა, სარკმელი,
კიდობნით გარეთ გამოყო ხელი;
ტრედი აიყვანა, ისევ შეიყვანა
კიდობანშია.
554
ნოემ შვიდიოდ დღე მაიცადა,
შვიდს დღეს უკანა კიდევა სცადა,
წყალს რა მოევლინა, კიდეც წარავლინა
იგივე მტრედი.
555
ტრედი გაფრინდა, განხდა ნაპირად,
შრტო ზეთისხილთა მიიცა პირად;
მოუტანა ნოეს, ჰრქვა: `არს სარწმუნო ეს,
ჩანს წყალთ მოკლება!~
556
ნოემ კიდევა შვიდს დღეს ითმინა;
შვიდს დღეს უკანა კიდევ აფრინა
ტრედი მესამედა, გზავნა მეამბედა,
გაუშვა სარკმლით.
557
ტრედმა ნავარდი შექნა ტყე-ველად,
ბნელში ნაჯდომმან შესაქცეველად.
ტყეში დაიძინა, აღარა შესძინა
კიდობნად მისვლა.
558
ნოემ აჰხადა ზეით სართული,
რაც კარად-ბანად აქვნდა დართული.
გარდახედა მთითა, წყალს მოაკლდა ღვთითა,
გამოჩნდა ხმელი!
559
ხმა შემოესმა ნოეს ღვთისაგან:
`ნოვე! Gამოდი კიდობნისაგან
შენდ და შენი ცოლი, ძენი შენი და მათი ცოლი
Aგრევ ყოველნი.
560
რანიც არიან სულ ხორც-შესხმულნი,
კიდობნად მსხდომნი შენგნით შესხმულნი
პირუტყს-მხეც-მფრინველნი, მოძრავი, სულთ მქშინველნი
გამოიყვანე.
561
კიდობანი დგეს მანდავ მთაზედა,
თქვენ სულ გამოდით ქვეყნად ხმელზედა.
განმრავლდით, აღორძინდით, დასახლდით, დაბოძგინდით
ქვეყანაზედა!

იგ. ენის შერევნისა და გოდლის ამბავი

562
წარღვნას უკანა ნოეს თესლ-ტომნი
კიდევ გამოჩნდენ წინააღმდგომნი
ღვთისა ბრძანებისა, არ გაგონებისა
მოქმედნი კაცნი.
563
ძალით და ღონით ფალავანები
იყვნენ, მათ იწყეს გალავანები;
იხმარეს გმირობა, შეკრეს მათ პირობა
ქმნა საწადელთა.
564
შექნეს ალიზი, ატანეს ქვები,
მით აღიშენეს მათ ქალაქები;
კოშკებით, ციხებით, აგურთა კირცხებით
ქმნეს სიმაგრები.
565
ცას რომ შახედეს, ნახეს ვარსკვლავნი,
ხელნი აწოდეს, არ შესწვდა მკლავნი.
თქვეს გოდლის აგება, მით ვსწვდეთო აგება
ზეციერს საქმეს.
566
შეკრბენ ერთხმობით აღსაშენებათ
რომლითაც აღსვლა ზეცას ენებათ;
აქვნდათ ერთი ენა, მათ სიტყვა და სმენა
განუყოფელი.
567
მოყვნენ გოდლისა აღშენებასა,
მიმართეს აღმა ცათ შვენებასა.
მაღლამდის ანაგეს, ბევრი დღე წანაგეს,
კვირა, თვე, წელნი.
568
თქმულა, ასეთი მაღლად გებული,
ვით მე გიჩვენო აღრიცხვებული
აღაჯი, თუ მილი? გმართებს შენ დუმილი
მის სარიცხველად.
569
ასჯერ ასად ქმენ, თქვი ბილიონი,
და ასჯერ ასად კვადრილიონი,_
ცხრა ამდენი მილი არის გაზომილი
სიმაღლე მისი.
570
ამისი მწადდა აღრიცხვა ვერსად,
მაგრამ ვისწავლე მე ნულა ვერსად.
ვარ სინანულითა, აღრიცხვა ნულითა
რომ ვერ შევიძელ!
571
აწ აღივსენით ჩემის მადლითა,
ეს აღმირაცხეთ მტკავლად, ადლითა,
ციფირ-ნულებითა, შეწმასნულებითა,
ნულის მცოდნელთა.
572
რასაც დღეს ვირი დამაკებული
წავიდის მაღლა აკიდებული,
ზიდევდის ტალახსა, მოსძოვდის ბალახსა
ორს წლამდის ვერა.
573
როდისაც ვირი ქვე ჩამოვიდის,
თავის ტოლს მუტრუკს პატრონს მიგვრიდის.
რა აქვნიდა მას განი, ზომით შინაგანი
ის კი არ ვიცი.
574
რა გოდლის საქმე ღმერთს მოეხსენა,
ღმერთმან უწყინათ, ურივნა ენა:
ვინც ითხოვდის კირსა, მისთვის ტიკის პირსა
ხსნიდენ წყლისათვის;
575
ვინც რომ ითხოვის ქვა და ტალახი,
მას მიართვიან ხე და ბალახი!
განეყოთ ენანი, ყურითა სმენანი,
სხვადასხვა რიგად.
576
რა რომ განიყვნენ მრავლად ენებად,
ვეღარ შეუძლეს გოდლის შენებად,_
ცალ-ცალკე არესა, სხვა-და-სხვა მხარესა
განთესულ იქმნენ.
577
უქროლა ქარნი. Aყარა მეხნი.
სულ ქვეყნად მოზდო გოდლის ნატეხნი.
სრულად დანაქცივა, ავად შეაქცივა
მათი ნაშენი.

იდ. ადამის საჩივარი

1
ადამს ჰკითხეს: რატომ სტირი,
რად სწუხ, რა გაქს საწუხარი?
რად არ გიცინიან პირი
ხარ მჭმუნვარე, განუხარი?
2
მან თქვა: ამად არ ვიცინი,
ჩემის ბრალით ბევრი კვდების;
ერთმევიან თვალში ჩინი
კუტდების და ყურთ აკლდების.
3
ამად ჯავრით სულთ მხდებიან,
არა მაქვს რა სალხინარი;
თუმც ყვავიან, სულ ხმებიან
ჩემს ბაღში რგავს რაც ხილნარი.
4
ყველა ისევ მერთმევიან,
რაც მაქვს ღვთისგან ნაბოძები;
ცა ქვეყნითურთ მექცევიან,
უცვდებიან მას ბოძები!
5
მტერმან ასე წამახდინა,
მამატყუვა, მამაღორა;
ღვთის მცნებასა გარდმახდინა,
დიდს პატივსა მამაშორა.
6
სახლი მკვიდრად აგებული
დამიქცივა, მამიშალა;
ვით დედაზარდლთ ბუზთ გებული,
ფერხთ ქვეშ ბადე გამიშალა.
7
აქ მაშინჯ[ე]თ მის მტრის ძმაცვა,
რა დამირწყო მან მახეა;
ტანთ ნათელი შემომძარცვა,
ცხვრის ტყავფუჩი მამახვია!
8
თესლ-ტომითურთ სულ წარმწყმინდა,
ძირით, ქოქით ამამაგდო;
სამოთხეში მჯდომი წმინდა
ჯოჯოხეთში უკუმაგდო!
9
გულს მაძგერა მტერმან შუბი,
გამადინა სისხლი ღვარად;
წინამძღვართან მიგდო ჩხუბი,
თვით შემექნა წინამძღვარად.
10
მას ღვთის მგმობელს მტერსა ვყევარ,
მივაჩნივარ საძაგელად;
წინ მიმიძღვის და მივყევარ
ცეცხლში საწვად, სადაგელად.
11
მაქვს ცეცხლის ტბის შიში, რიდი,_
ეგზებიან დაუშრეტად,
გრძლად ზედა ძეს ბეწვის ხიდი,
ზედ მსვლელს გახდის თავში რეტად.
12
ვინც იშენა სიბრძნით ვანი,
ქვეშ შეუდგა შვიდი სვეტი,-
ის არს ჩემი სათაყვანი,
არავინ მიხსნის მე მის მეტი.
13
ვინც რომ ჩემთვის ჯვარზედ წმინდა
გარდადინა სისხლის ღვარი,
მე მის მეტი არვინ მინდა
მას ძნელს გზაზედ წინამძღვარი!
14
მე მასა ვთხოვ, მომეახლოს,
მიძღვეს გზაზედ, მთლად მატაროს;
რომ ცეცხლის ტბამ ვერა მნახოს,
ასე რიგად გამაპაროს!
15
საყვარელო, მოდი, მნახე,
ერთი თვალით გამიცადე;
დანარღვიე შენ ის მახე,
მტერმან მიდგა, რაც მე ბადე.
16
ამასა გთხოვ, ჩემო მყვარო,
დამიცო და დამიფარო:
გზაზედ მცველი არ გამყარო,
ოდეს მანდით დამიბარო.
17
გეაჯები, ჩემო მყვარო,
შეიწყნარო ჩემი სული_
ოდეს წინ შენ შეგეყარო
სიკვდილის დროს ამოსული.
18
მოწყალება შენი, მყვარო,
მამაკვდავსა მამაშველე;
შენი უკვდავების წყარო
Gგულს მაპკურე, დამასველე!
19
ნუ ხარ ჩემზედ გულნაკ[ლუ]ლად,
კარგი ვანი განმიმზადე:
ნუ მამყოფებ გულმოკლულად,
მიწყალობე, რაც მიქადე!
20
შენ სურვილის სახმილითა
გულს მიდაგავ ცეცხლის ალით:
რად საპკურად ხშავ მილითა
და არ მიშრეტ შენ მას წყალით?
21
ღმერთო ჩემო! ნუ დამკარგავ,
ნუ აიღებ ჩემზედ ხელსა;
ნუ დამწვავ და ნუ დამდაგავ,
ნუ მამიდებ ცეცხლსა ცხელსა!
22
დავით გალად დანერგული
ვარ უშრტო და მე უფეს[ვ]ო,
აწ მომძებნოს დაკარგული
ვედრებ, ქრისტეს მეუფესო!
23
ღმერთო! შენ შემქენ კაცადა ცეცხლი, ქარ, წყალი, მიწა, მე,
მე შენსა მცნებას გარდავხე, ამად აღარად მიწამე;
დღე შემიმოკლე სიცოცხლის, ჟამი მიწუთე, მიწამე
ჯოჯოხეთშიგა ჩამაგდე, სული მიტანჯე, მიწამე.
24
ნეტავი ისევ მიწადა მე ვყოფილიყავ, არ კაცად!
აგების აღარ ვიწოდი, რომ ვიქნებოდი აღარცად;
აწ მე მაქვს კიდევ იმედი, ამად ვარ მე გულმამაცად.
ქვეყნად ძეს ვესავ დამხსნელად და მეგულების მამა ცად!

იე. მეოთხე დავითის შესხმა და `დავითნის~
ქების იგავი
1
დავითის შესხმა შევკონე: ძმას ვარდი უძღვენ, დას ია.
დავით მოგვითხრობს: ნუ ესავთ, შემწედ ნურად გჩანთ დასია.
თქვენც მას ესევდით, ვისაც რომ ესვენ ანგელოზთ დასია,
იგი არს ღმერთი ერთი, და დასია ბევრად ასია.
2
აწ აქეთ იგი ნათელი, ვინც ნათლად დავითს უქია;
ვისგან ცა ნათობს, სამყარო, ქვე მოკრთის მისი შუქია.
იწამეთ მშვიდი, მდაბალი, უღელ-ტკბილ, ტვირთ-მსუბუქია;
თავის ხრა, ზორვა კერპისა ფუჭი რამ თამასუქია.
3
დავით იშენა წალკოტი, ძოღან ვსთქვი, რაც რგო ხედაო;
კიდევ გაჩვენებ თვალითა, თუ იმას ვერა ჰხედაო:
გვერდი მამისა თვით დავითს როგორც რომ უსახევდაო,
ეგრეთ დაირგო, მოიბა, რომ[ე]ლსაც ჩვენ გვირხევდაო.
4
დავითის ბაღის ხილი სჯობს სხვათა წალკოტის ხილებსა:
ვინც შჭამს სნეული, გაჰკურნავს, ბრამს თვალებს აღუხილებსა;
დანაჭერინებს პირს ტკბილად, მოწყენილს მოალხინებსა,
განახალისებს მადლზედა, ცოდვაზედ განაფრთხილებსა
5
ბაღი დავითის ბაღისებრ აროდეს აღშენდებიან:
არც მისებრ ხე-ღა დაირგვის, არცა არ ზედ მოებმიან,
მის ბაღში კრავი დამჯდარა, სხვისაში მგელნი ჯდებიან,
კრავად გონებენ დავსილნი, მაგრამ ტყუილად სცდებიან.
6
დავით შევმოსე ხილითა, რომელიც მოსა ხე დავით;
მას ხეს მოხედა უფალმან კეთილის მოსახედავით.
ნუ მედავებით, მარიდეთ გულს ლახვრად მოსახედავით,
ის დავით კარგით მოსა ხით, მე დავით მოსახედ ავით.
7
მან დავით თავის ბაღშია იმყნა ცხოვრების ხენია,
ტკბილის ნაყოფის მომბმელი, სამკურნლოს ცვარის მცხენია;
დაუჯდა მას ქვეშ ჩირდილსა, არა სწვავს მას სიცხენია,
იმ უკვდავების სასმლითა მითვრა და მით მოლხენია.
8
ამად ამ წიგნსა სახელად უწოდე `დავითიანი~,
დავით შევაწყევ, შევკონე, ვით ვარდნი და ვით იანი.
გულსა მოვსწყვიტე მუწუკი, მება ზედ ავი თიანი,
ზედ გულზედ ვიბი იგი ხე კაციანი და ღვთიანი.

იზ. ანდერძი დავით გურამისშვილისა
1
აღარ მსურს ქნარი, საკრავად სტვირი,
არც ზედ დამღერა, აწ ამას ვსტირი:
ცრუვმან საწუთრომ მარიდა პირი,
არ აღმისრულა მან დანაპირი
2
მკითხა ცოდვისა, მიხსენა ძვირი,
ვით გალსა ხესა, განმიხმო ძირი;
დამაგლახაკა, გამხადა მწირი,
საყვარლისაგან მქნა განაწირი.
3
გული მიშავა ვითა ნახშირი,
გამაყრევინა თავზე თმა ხშირი.
პირი დამიჭკნო ვითარცა ჩირი,
ღამაშვებინა დაღმა ჩიჩვირი.
4
შემყარა ძნელი ილაო-ჭირი,
გულზედ მასვია მჭვლად დანაჭირი;
მომიახლოვდა მწარე სიკვდილი
ცელ-გალესილი, ხრმალ-ამოწვდილი.
5
ვინ ხართ ღვთიანი და მადლიანი,
კოდ-სასწორ-მართალ, სწორ-ადლიანი,
გთხოვ, შემიბრალოთ, როს მკვდარი მნახოთ,
შენდობა მითხრათ, როცა დამმარხოთ!
6
ვისაც რამ გცოდე, ვთხოვ, შემინდოთ,
ჩემზედ გონება აღმოიწმინდოთ;
მე აღარ ძალმიც თქვენი რა წყენა,_
სიტყვის თქმად ენა მე დამეყენა.
7
თუ გინდათ კიდეც მაგინოთ თქვენა,
ვერ გავიგონებ, დამიდგა სმენა;
აღარ მაქვს სუნთქვა, არც ამოქშენა,
მანვე დამშალა, ვინც აღმაშენა.
8
მცხედრად მდებარე, გულ-ხელ-კრეფული.
მივალ, არ მიმდევს თან ერთი ფული;
თუ რამე მაქვნდა, ყველა მანდ დამრჩა:
ყმა, სახლ, ბაღ, ბოსტან, თეთრი თუ ფარჩა.
9
ყველას გაფიცებ ამ საფიცარსა:
თუ ღმერთი გრწამდეთ, ამ სამს ფიცარსა
ნუ გაიძნელებთ ასაშენებლად,
გარს ნურას უზამთ დასაშვენებლად.
10
ნუ გაირჯებით შესაღებლადა,
მსუბუქი ქენით წასაღებლადა.
ფასს ნუ დაჰკარგავთ დასახატავად,
თეთრს გაუფრთხილდით დასაფანტავად:
მალ მაეშლების მას სილამაზე,_
მიწა ეყრების, ქვა, სილა მაზე.
11
ვისაც გინდოდესთ თქვენ ჩემთვის კარგი,
თან გამატანეთ ასეთი ბარგი,
რომ ცუდ-უბრალოდ არ დამეკარგოს,
საწყალს ჩემს ცოდვილს სულს რამე არგოს.
12
ჩემს ცოდვილს სულსა ეს შაეწევა:
მღვრდლის წირვა-ლოცვა, საკმევლის კმევა;
მშიერთა ჭმევა, შიშველთა ცმევა,
უსამართლობით არვისი რთმევა.
13
მკვდარს არას მარგებს ტყება-ტირილი,
ვერ გამაცოცხლებს თავს დაყვირილი;
სჯობს, არ ჩაიცვათ ტანთ ძაძა-ფლასი,
მიმიცეთ რამე მღვრდელთ წირვის ფასი.
14
ვამე ცოდვილსა, მე უმადლოსა,
დავრდომილობით უხუც-უმღრდლოსა!
მე ვინ მილოცავს, ან ვინ მიწირავს,
ან ვინ დამმარხავს, ვინ დამიტირავს?!
15
უმკვიდრო ვიქმენ, არ დამრჩა შვილი,
რომ მას აღენთო სანთელი-ცვილი;
ექნა აღაპი. Dაედგა ტაბლა:
ასე მაღალმან მე დამამდაბლა!

იც. მღრდელთ ვედრება დავით
გურამისშვილისა
1
მღვრდელო, რაც ღმერთმან მადლი მოგმადლა,
არც აგიწონა, არც განგიადლა;
დაუფასეებელს არ დასდვა ფასი
არცა ერთი და არცა ათასი.
2
უსასყიდლოდა მღრდლობის კურთხევა,
მოგცა ღირსებით მარჯვენეს მთხვევა;
ასე გიბრძანა: ვით შენ მოგეცა,
უსასყიდლოდა სხვათ მიეც შენცა.
3
ახლა მე თქვენა ამასა გვედრებ,
ღვთის ნაწყალობევს ნე დანაყვედრებ;
მკვდრისა პატრონსა სიკვდილის დროსა
ბევრს ნუ შეუკვეთთ სამარხს-სამკვდროსა!
4
რაც განვიძრახე აწ მე განძრახვა,
აწ თქვენცა გმართებსთ თვალთა დანახვა.
როგორც მკვდარს უნდა კარგად დამარხვა,
აგრევ ქვრივს-ობოლთ უნდა შანახვა.
5
ცოცხალი რომე პატარად ვღირდი,
მკვდარს რად მედების მე ფასი დიდი?
მღვრდელო, შენს მაცა, ძვირად ნე მყიდი,_
რაც მოგითვალონ, მას მიითვლიდი!

ით. საფლავის ქვაზედ დასაწერი

1
წმინდა იოანე კახეთს ზედაძენს
სასწაულობით ქვიტკირს ცრემლთ ადენს;
ქართლს წმინდა შიო ღვიმეს ძვლებს ავლენს,-
ორნივ შვრებიან სასწაულს ამდენს.

2
ამ ორს მონასტერს მაქვნდა ალაგი,
სასაფლაო და ძვალთ შესალაგი;
ორივ ქვიტკირით აღშენებული,
სახლ-გალავნებით დამშვენებული.

3
ახლა მობრძანდი, მნახველო, მნახე,
მისად სანუფქოდ სად დავიმარხე!
ხორცით აქ ვლპები, აწ ჩემი სული,
არა ვიცი რა, სად არს მოსული!

4
ვით მე არ მინდო ცრუვმან საწუთრომ,
ეგრეთვე, ვგონებ, არცა შენ გინდოს,
შენ მე მიბრძანე ცოდვილს შენდობა,
ღმერთმან შენ შენი ცოდვა შეგინდოს!

კ. სულის ამბავი

1
აწ მოისმინეთ სულის ამბავი,
რაც შემთხვეოდეს კარგი თუ ავი;
გულმტკივნეულობს, კვნესს რასაც სენით,
ყველას მოგითხრობსთ თავისი ენით.

2
დაბადებითგან მე კაცის სული,
ღვთის პირით გამო ვარ გამოსული;
არსთ ნაწილობით უკვდავ-უბერი,
მიწას, წყალს, ქარს, ცეცხლს შიგ ჩანაბერი.

3
ეს ოთხი ნივთი ღმერთმან შემზადა,
კაცი ამისგან შექმნა, დაბადა;
მისცა ქვეყანა ქალაქ-დაბადა,
მას ხელმწიფობა თავის მზგავსადა.

4
როდისაც რომე ქვეყნად, სოფელად,
მოვიდა კაცი შიგ სამყოფელად,
ორნივ თან ვახლდით ხორცი და სული
მისად მყვანებლად ზედ შეთვისული.

5
ოდეს ხელმწიფედ, მეფე სვიანად
გახდა, განმსხვილდა ძირ-ფესვიანად,-
ქვეყნის ნაყოფი ჭამა, გასუქდა,
ყოვლი სამძიმო განუმსუბუქდა.

6
თავზედ დაესხა სიხარბით რეტი.
კიდევ მოუნდა სხვა მაზედ მეტი.
ქვეყნად ყოფნასა აღარ დასჯერდა,
მაღლა ზეცადა აღსვლად შემზერდა.

7
ვერ შეიფერა კაცმან დიდება,
უგულისხმობით პატივის დება;
პირუტყვის მზგავსად არაწმინდება,
შექმნა საწუთროს მიდებ-მოდება.

8
მე სული ვიყავ, ურჩევი ტკბილთა,
ხორცი ურჩევდა, რაც სჭრიდა კბილთა;
რასაც ვიტყოდი, არას მისმენდა,-
ხორცის ნათქვამსა უფრო ირწმენდა.

9
კაცმან მე ასე გამამანძულა,
ხორცი იყვარა, სული მიძულა.
თავისი თავი ხორცს ამსახურა,
ხორცსა ჩანაცვა, ხორცსა დახურა.

10
თვისი ცხოვრება ხორცზედ გარდაგო,
არა მომცა რა სულს საფარსაგო,
იკაცისმკვლელა, იქურდ-იბოზა,
ყოვლის სიბილწით მთხუნა, განმგოზა.

11
მიყვა საწუთროს განცხრომას, შვებას,
მეტად დრანჯობით სიძვა-მრუშებას;
არ მაიგონა დამბადებელი,
თვისი აღმშენი, ამაგებელი.

12
ღვთისა მცნებანი არ დაიმარხა,
დაბრმდა, სწორე გზა ვერ დაინახა;
ასე ურიგოდ კაცი მოიქცა,
ვითარდა აღშენდა, ისევ დაიქცა.

13
თავის თავს უყო ასე ზიანი,
ხორცით მიწაში სჭამენ ჭიანი,
მე, სული მისი, აქ ვიტანჯები,
სამართალში ვარ და ვისაჯები.

14
ტანთ მიჭირებ[ე]ნ ცხელ-ცხელს გაზებსა,
გველნი ნაკუთალთ მღერენ გაზებსა,
ლომ-ვეშაპ-მგელნი დიდს პირს მიღრენენ,
თვალებს მიჭყეტენ, მყეფენ, მიღრენენ.

15
ეშმაკნი შავნი თეთრ გრძელ კბილებით
მიკრაჭუნებენ, მკაწვრენ ფრჩხილებით;
სვეტზედ მიკრულსა ცეცხლის საბელი
გარს მახვევია განუქრობელი.

16
ნავთი და კუპრი თავს დამდის მილით,
ფერხთქვეშ ტბა მიდგას სავსე სახმილით;
ტანზედ მეხვევის მატლი უძილი,
ნეტამც არ მაქვნდეს მე გრძლად ღვიძლი!

17
ღმერთს აღარ ესმის ჩემი ვედრება,
“ხორცს რად მიყეო”,-მას იყვედრება;
ღმერთი შეიქმნა ჩემზედ გულმწყრალად,
მსაჯა და მადვა ეს ცოდვა ბრალად:

18
კაცი ჩემს სზგავსად გავამხატვავნე,
შენ-ჩემი სული-თან გაგატანე:
განაგულდიდე, განამპარტავნე,
სულიც ცოდვილი აქ მამიტანე.

19
ასე ურიგოდ კაცი ატარე,
კარგი აძულე, ავი აყვარე:
სულით აურვე, ხორცით ახარე-
მე ასე როდის შენ დაგაბარე?

20
ოდესაც ხორცი შენ, სულს, გჩაგრევდა,
შენ გასუსტებდა, თავს ამაგრევდა,
გხამდა მოძღვართან შენ აღგეარა,
წირვა-ლოცვაზედ ს[ა]ყდარს გეარა.

21
მღვდელი მიკმევდა სუნად სურნელად,
ლხინებას ყოფდა შენ საკურნელად,
მომხსენდებოდა, შენს საქმეს ვსცნობდი,
შEნ გადიდებდი, ხორცს დავამცრობდი.

22
შენ ეს არა ჰქენ მცონარებითა,
თავი მოღალე ცუდად რებითა;
შენ გამოუდექ ხორცის გემოსა,
ტანთ განიცარცვე, რაც რომ გემოსა.

23
მოხველ ხორცითა სული შიშველი,
ახლა მე შენა ვერას გიშველი.
ვირემ ახალსა ხორცს შეისხემდე,
რაც თავზედ გესხმის, უნდა ისხემდე.

24
ოდეს სჯად დაჯდეს მართალ-მსაჯული,
მან განარჩიოს ყოვლი ხვანჯული.
შენს ნაქნარს საქმეს სასწვრით მოგიწონს,
არ დაგიკარგავს, რასაც მოგიწონს.

25
უკეთუ ქვეყნად თვისნი და ტომნი,
რომელნიც გყვანან შენ კაის მდგომნი,
მშიერთ გიჭმევენ, მწყურვალთ გისმევენ,
შიშველთ გიმოსენ, მღვრდლით მსხვერპლთ გიკმევენ;

26
გარდაგიხდიან შენს თანამდებსა,-
მით დაგიშრეტენ ნავთთ ცეცხლნადებსა.
უკეთუ არა, ცოდვასა, მადლსა
მსაჯული გასჩხრეკს კოდს, სასწორს, ადლსა.

27
რომელიც მხარე წონაში დასძლევს,
საუკუნოს სახლს იმ მხარეს გაძლევს!..
ვირემ ამ სიტყვას სული ისმენდა,
ხსნას იმედობდა, ტანჯვას ითმენდა.

28
რა რომ ისმინა, სასწვრით აწონა
ცოდვა-მადლისა, არ მაეწონა.
იცოდა, რომე ცოდვა დასძლევდა,
თქვა: ვაიმეო, საქმე გაძნელდა!

29
საწყალობელო შენ, თაო ჩემო,
არა ვიცი რა, ვის მიგაჩემო?
ვისთან წავიდე, ვისა მივმართო,
რომ შენი საქმე მისგან წარვმართო?

30
ჩანს, შენი მხსნელი აღარცადაო,
აღარც ქვეყნადა, აღარც ცადაო;
აღარც მამა გყავს, აღარც დედაო,
აღარცა ძმა და აღარცა დაო!

31
ვაიმე, მამავ, ვაიმე, დედავ,
ძმაო და დაო, ვერც ერთსა გხედავ!
ვინ ხართ ღვთიანი, მწყურის მიშველეთ,
ერთის ცვარის წყლით პირი მისველეთ!

32
ისმინეთ, ძმანო, სულ, ბატონ-ყმანო,
ჩემებრ მანდიდამ აქ მოსაყვანნო,
მანდ ცრუვ-საწუთრო ყოფილა ცუდი,
ხევ-ხნარცოვანი, გზა ვიწრო, მრუდი.

33
აქ ნავთთ მდინარე ცეცხლ მონაკიდი,
ზედ გასავლელი წვრილ საბლის ხიდი;
განისწავლენით, ჯამბაზებრთ წარეთ,
რომ არ ჩასცვივდეთ, დაიწვნეთ მწარეთ!

34
განისწავლენით, ჯამბაზებრთ წარეთ,
რომ არ ჩასცვივდეთ, დაიწვნეთ მწარეთ!
რომ არ ჩასცვივდეთ, დაიწვნეთ მწარეთ!

კა. ამ წიგნის გამლექსავის სულის მოხსენება

1
ჰე, ღმერთო, აღმიხილე თვალი გონებისა,
დამანახვე, მაცნობე მე გზა ცხოვნებისა!
შენის ნების გზაზედ დაუცემლად მატარე,
და მას შენსა საყვარელს გულითა მაყვარე!

2
ღმერთო, განმიხვენ ყურნი კეთილთ სიტყვის სმენად,
განმიმაგრე გული სარწმუნოების რწმენად;
აღმაყოვე, ვითა ხე, ნაყოფით კეთილად,
და ნუ მყოფ მე ხენეშად ძირით მოკვეთილად!

3
მე ვარ, ვითა აღდაჭი, ბიცი და მლაშობი,
დედისაგანვე ცოდვასა შინა ნაშობი;
უშრტო და უნაყოფო, ვით გალი განმხმარი,
უძეო, უასულო, არარად სახმარი.

4
საწუთროს სოფლისაგან ბევრის გზით ვნებული,
მრავალს განსაცდელსა შინა შეყვანებული,
სხვის ქვეყნად სამკვიდროს ქვეყნით გამოძებული,
დაკარგული ცოდვით, არ მადლით მოძებული.

5
ამისთვისა ვსთხოვ დიდის ხვეწნითა ყველასა,
თავიანთ მადლისათვის მიზემდენ შველას;
გავსტეხე ათი მცნება, მთლივ ვერ დავიმარხე,
ცოდვასა შინა მოვკვდი, მიწად დავიმარხე.

6
არა გამყვა რა თანა საწუთროს სოფლისა,
მუნ დამრჩა სასყიდელი სისხლისა, ოფლისა;
ვისაცა ის დარჩეს, ყოს ესრეთ მოხსენება,
რომ მეღირსოს სასჯელსა შინა მოსვენება.

7
მოიხსენე, უფალო, სჯად შენდა მოსული,
დავით გურამისშვილის უბადრუკი სული;
გვერდთ, ხელთ, ფერხთ სისხლი შენი სასწორს აბრად შეუდევ,
განუმსუბუქე, მძიმე ცოდვანი შეუნდევ.

8
ჯვარცმითა, სიკვდილითა შენითა მონაყიდს,
დაუშრიტე, ასხურე სისხლი ალ-მონაკიდს!
უფალო, შეისმინე დავითისა თქმული,
აღმოიყვანე სულით ჯოჯოხეთს დანთქმული.

9
ღმერთო, ისმინე დავით მონისა შენისა,
დაუამე ტკივილი ძნელისა სენისა.
იხსენ სული მისი უკუნითა ბნელითა,
და ნუ სტანჯავ სატანჯველითა მით ძნელითა.

10
ეს წიგნი, ლექსად თქმული, არის სული იმისი,
ღმერთმან იხსნას წარწყმედისაგან სული მისი;
ღმერთო, ნუ გასტეხ სიტყვას დავითის პირისას,
მიეც ლხენა, კურნება მას დღესა ჭირისას.

11
ღმერთო, მისმინე დავითის საგალობელი,
მიწყალე დიდის წყალობით საწყალობელი;
უსჯულოება ამხოცე, უფროს განმბანე,
და ეს სიმღერა მის თქმას, მოძახილს აბანე:

12
აქებდითო ღმერთს ყოველნი სულნი ცხოველნი,
ხართო მისი არსობის პურისა მთხოველნი;
ფსალმუნით, ებნით, წინწილითა კეთილ-ხმითა,
ძნობითა, ორღანოთა, ბობღნით, მწყობრის თქმითა!

13
ესე სიტყვანი მე მაქვს ასე შეტყობილი,
მწყობრი არსო სიტყვანი ლექსად შეწყობილი;
ამისთვის კანუნად არ მიჩანს თქმა ლექსისა,
და მოძიება რიტორთ საზომი ექსისა.

14
მომიხსენონ, სხვას არავის რასა ვთხოვ მეტსა,
ვსთქვი წელსა ათას-შვიდას-სამოც-და-თოთხმეტსა,
თვესა ნოემბერსა ოც-და-ცხრასა გასულსა.
დიდება მამასა და ძესა წმინდასა სულსა!

15
აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე,
ამინ და ალილუია, ვით თვით არს მისვე ხნისამდე!
წამკითხველნო, ამაზედ თქვენ ნურას მედავით,
და რომ ეს ასე ვსთქვი გურამისშვილმან მე დავით.

16
თქვენ ვერ დასთმობდით ჩემგნით ნათქვამსა,
რაც თქვენგნით თქმული აწ მე დავითმე.
მის ღვთის ძის მამის დავითის სეხნა
გურამისშვილი ვიყავ დავით მე;

17
ამად ქაჩალმან მის თმის ნავარცხნი,
ქოჩრად მოვისხი, თავზედა ვითმე,
აწ თქვენ ამაზედ რა ცილობა გაქვთ,
არა ვიცი რა, რას მედავით მე!

სარწყავისა და წისქვილის ამბავი და მოხაზულობა

ეს კაცი ასე ილოცავს: 1
ღმერთო მაჩვენე ყანები ყოვლად წმინდაო, დამადევ
ამ სარწყავთ მონაყვანები; წყლურზედ წამალი სამთელი,
ღმერთო, დამასწარ ზაფხულსა, შემაძლებინე აღვანთო
ფქვილს ამ წისქვილზედ დაფქულსა. მე შენს წინაშე სანთელი.

1 ეს ლექსი გურამიშვილის ავტოპორტრეტს აქვს წამძღვანებული