ივნისია, თიბათვეს რომ ეძახდნენ ძველად. მზე ქაჩალს თავსა სწვავს, მაგრამ ჯერ ისევ დილაა და ჩრდილებში სასიამოვნოდ გრილა. იმ ჩრდილებში რომ შიშველი ფეხებითშეხვალ, აღარსად გინდა წასვლა, ცოტა ხნით გადაწოლას ხომ არაფერი აჯობებს, მაგრამ მე საქმეზე მივდივარ, პამიდვრებისთვის ჭიგო უნდა მოვჭრა, ჯიქურ მივდივარჭალის გზაზე. ჭალის გზასაც ჩრდილი აფენია ნახევრამდე, თანაც ლამია, ოდნავ ნოტიო, და ღონივრად ვადგამ ფეხებს.
გადამირბენენ და გადმომირბენენ ხვლიკები, ბუჩქებში უხმოდ დაძვრებიან ბულბულები, ისინი დღისით სულ დუმან, ცნობისმოყვარე თვალებით კი შემოგხედავენ, გაგაცილებენ კიდეც. ქაცვის წვერებზე თავაწეული ყარაულებივით სხედან ღაჟოები, ძველებური ყუაშავი, გალეული და მაინც ალმასივით მჭრელი წალდი უკვე ხელშიმიჭირავს. თითქოსდა იმას მივიმძღოლებ წინ.
გზიდან გადავდივარ. შარვლის ტოტებს ბოლომდე ვიკარწახებ. ვიწყებ დიდ ჭაობში შესვლას. ჩალაც ჩემზე მაღალია, დგნალები ხომ, შიგნით და შიგნით, ცაში არიან ასულნი. თან ისეთი ხშირია ყველაფერი, თითქოს ბრძოლაში იყო. ყოველნაირად უნდა იბრძოლო თავით, წალდით, მხრებით, იდაყვებით. ფეხი მუხლამდე მიდის, დაბლა და დაბლაუფრო გრილია მიწა, ცივიც კი. ჯერ ცოტანი არიან კოღოები, მაგრამ შეიძლება ამიტომ უფრო, კამიკაძეთა თავგანწირვით მესხმიან თავს. აწეწილ-დაწეწილია მათი ფრთებიდა ფეხები ჩემს მკლავებზე. წალდის ერთი ჩარტყმა და რბილად გადაწვება დგნალი, ისევ ერთი ჩარტყმა და მიდის მის გვერდით მეორე.
მოჭრილები შედარებით მკვრივ ადგილას გამაქვს. იქ ვაგროვებ. ისევ შევდივარ ღრმებში, ვჭრი. როცა ვიდროვებ, გასხეპას ვიწყებ. ო, როგორ იცის თავისი საქმე წალდმა! აქსულ ერთმანეთს ეხუტებიან წვრილი ტოტები. ერთმანეთზე ვაწყობ თითქმის გათეთრებულ ჭიგოებსაც. არ ვთვლი. თვლა რა საკადრისია! თვალითაც მშვენივრად ვატყობ, რამდენს წავიღებ. ერთხელაც შევდივარ ტევრში, მივარღვევ, ვჭრი. საკმარისია! მორჩა! და სწორედ მაშინ დავინახავ ყველაზე სწორად ასულს. მივტოპავ, იმასაც ვჭრი. გამომაქვს. გავსხეპავ. ახლა რბილი წნელებიღა მაქვს მოსაძებნი. იმათაც ვპოულობ, ფრთხილად ვგრეხ. ფრთხილად შევუკრავ თავსა და ბოლოს ჭიგოებს. დავაყენებ ფეხზეკონას, ავწევ, დავკრავ ძირს. გათანაბრდებიან წამოწვდილი წვერები. ახლა ერთიც მოკლე ხელკეტი მხარზე ქვემოდან ამოსადებად. იმასაც ვჭრი, წალდს წელთან გავირჭობქამარში. შევიწმენდ ოფლს შუბლზე, შევხედავ მოჩახჩახე მზეს, ჩავიხრები, ფრთხილად დავუშვებ კონას მხარზე, ავდგები, ქვემოდან ამოვუდებ ხელკეტს და თითქმისსირბილით დავადგები შინისკენ გზას. კონა მძიმეა, ცოტათი მღუნავს, ცოტათი მიძაგძაგებს ფეხებსაც.
ფეხები კი, თითქოს ჩექმები მცმოდეს, ისე მაქვს ამოვლებული ტალახში. ტალახი სწრაფად ხმება, კანჭებზე მიჭერს, ვითმენ, ვეღარ ვითმენ, კონას დავაყუდებ, ვიფშვნეტ, ცოტათი მაინც ვისუფთავებ კანჭებს, ისევ ვიკიდებ კონას, ისევ მივიჩქარი, თითქმის მივრბივარ შინისაკენ.
რომ შემეკითხოთ, რატომ? მხრებს ავიჩეჩავ. ალბათ, იმიტომ, რომ თორმეტი წლისა ვარ, თორმეტი წლისებს ყველაფერი ეჩქარებათ, მით უმეტეს ბიჭებს, მით უმეტეს, თუმძიმე კონა გაწევს, თან წყალიც გწყურია, წყარო კი ახლოს არის, ფშის პირა კბოდესთან.
და აჰა, ის კბოდეც. თავით დავუშვებ ჭიგოებს, მერე ვაწვენ კიდეც, იმათაც დაისვენონ. დასაჭერ ბარტყსავით ვადგავარ წყაროს, წყარო კი დიდია, დიდი ტაშტის ტოლა, ცოტაზე ჩრდილი ადგას, დანარჩენზე მზე. ლაპლაპებს, თრთის. ცივი ხომ!.. არ ვიცავ არავითარ წესს, ეგრევე ვემხობი, მთელ სახეს ჩავყოფ წყალში, მერე ვიწევი, ვსვამ. თვალები ხედავენ ფსკერის სხვადასხვა სიდიდისა და ფერის ქვებს, კენჭებს, თითქოს ისინიც თრთიან, მართლა თრთიან, აშკარად ამოიწია ქვამაც, მერე მეორემაც, კენჭებიაქეთ-იქით გარბიან, მთლად აბუნტდებიან ქვები, აწიოკდებიან კენჭები და მათ შორის ამოიღუნება ვეებერთელა მცურავის ჭრელი მოყავისფრო წელი. დაჰქნევს ის წელი, მექვამორტყმული ბაყაყივით გადავვარდები უკან. როდის გამოვიძრე წალდი?! ორივე ხელით მაქვს ჩაბღუჯული. წყაროს ანკარა, თახთახა ზედაპირზე კი ამოვა, თავსამოიმაღლებს ოქროს საყურეებიანი დიდებული გველი; თითქოს ცეკვავს კიდეც, შემომყურებს მე, მე ქვებს დავწვდები, ავიმართები, ის უკვე აღარ ჩანს, რაც შეიძლება, დიდსადა დიდ ქვებს ვადგაფუნებ წყაროში, წყალი აიმღვრევა, ტალახივით ხდება. მხოლოდ ერთხელ მომეჩვენება გველის ჭრელი, მბრწყინავი წელი. ისევ ვადგაფუნებ ქვებს. მერეველოდები წყლის დაწმენდას. წყალი იწმინდება, მაგრამ მცურავი აღარსად ჩანს, ამაოდ დავეძებ ბალახებში, ქვებში. ახლაღა მახსენდება გამოფურთხვა, ვიფურთხები, ვიფურთხები, ავდივარ კბოდის ზემოთ, იქ ვირეცხავ წმინდა წყლით პირს, სახელოებით ვიწმენდავ ტუჩებს. ხელების შემოწყობით ვაყურადებ მუცელს, ვმშვიდდები, ვმშვიდდები. წალდს გავირჭობ წელში. მშვიდად მივდივარ, ავდივარ შინ. იქ საბოლოოდ დავაგდებ კონას, გავიზნიქები, ავმაღლდები და ვარ ამაღლებული, მაღლიდანმაყურებელი……
ერთი ესღა მქონდა საფიქრალი, მეთქვა თუ არა ეს ამბავი სხვებისთვის, დამიჯერებდნენ თუ არა. ვერ მოვითმინე, გავედი ბიჭებში და ვთქვი. კი გადააფურთხეს აქეთ-იქით, მაგრამ თვალები ისეთი ჰქონდათ, დამცინოდნენ აშკარად. ისევ დავიწყე უფრო მეტი გზნებით, ზედ ჩემს თვალებთან, ზედ ჩემს ტუჩებთან, აესე… კიდევ უფრო დამცინავითვალები გაუხდათ ბიჭებს.
ეშმაკებსაც დაუტაციათ-მეთქი ბიჭების დაბურძგნული თავები! ამას ხომ სულ, სულ არ დამიჯერებდნენ, მაგრამ ჩემთვის მაინც ის იყო მთავარი, რასაც ახლა ვიტყვი.
იმ დღიდან გავხდი ძალიან კეთილი, მშვიდი, ძლიერი. დილით რომ ავიზმორებოდი, უჩვეულო მოქნილობას, სიმკვრივესა და ძალას ვგრძნობდი კიდურებში, სხეულში.
გავიდოდი და სიამოვნებით დავუდგებოდი ასე აზნექილი გახარებულ მზეს …ყოვლისმხილველიც არის მზე.
„ყვავი“
კიტრი თუ დათავქვევებულზე გითესია, ღამით არ უნდა მორწყა, ბნელში ვერ შეამჩნევ და სულ დაგიხრამავს ფქვიერ მიწას წყალი. კიტრს გულგულ მზეში მორწყვაცეჯავრება. მორწყავ გულგულ მზეში და, იმის მაგივრად, რომ ლურჯად გაღაღანდეს, გაყვითლდება. ამიტომ, უნდა ეცადო, დილით ადრე მორწყა. ან დილით ადრე, ანდასაღამოს, გადაგრილებულზე.
ჩვენი კიტრი სწორედ დათავქვევებულზე ეთესა, მიწაც ფქვიერი იყო, ადვილად წასაღები. მერუეები არ გვაძლევდნენ წყალს, _ ჯერ ქვემოთ, კოლმეურნეობის ვენახებიადასარწყავებიო, _ არც მერუეები, არც მეზობლები, პირველ რიგში ისინი უკადებდნენ თავიანთი ვენახებისაკენ. მაინც ავდექი ერთ დილას პირველ გარიჟრაჟზე. წავედი, გადმოვუშვი არხიდან წყალი. სანამ ის წყალი ჩვენამდე ჩამოაღწევს, ოთხ ვენახს უნდა ჩამოუაროს გვერდით. თან გამოვყვებოდი, მაგრამ ის ვენახები შეღობილია. ჩამოვედიმოკლეზე, დავდექი ჩვენს საკადებელთან. მოვიდა წყალი, მოჩაჩუნდა ბალახებში, შევიდა კიტრშიც, წავიდა ფქვიერ მიწაში ძირძირ. იარა ასე ათიოდე წუთს და დაიკლო. დაწყდა. რომელმა დამიწყვიტა-მეთქი, წავედი. არხიდან ისევ მოდიოდა. გავძვერი შემოღობილებში და ვნახე, _ „ყვავის“ ვენახში იყო მიკადებული. ამ „ყვავს“, მართლაყვავივით შავ, მხრებწამოწეულ, ყრანტალა კაცს, ნამდვილი სახელი ისაკა ერქვა. დავიძახე რამდენჯერმე: _ ისაკ! ისაკა ძია! ხმა არავინ გამცა. მივბელტე იმისი საკადებელი, გამოვუშვი წყალი ჩვენკენ. ჩავედი ჩვენს ვენახში. ცოტა ხანს იდინა წყალმა და ისევ დაწყდა. ისევ წავედი. ისევ დავიწყე ძახილი, _ ისაკ! ისაკა ძია! ისევ არავინ გამცა ხმა. „ყვავის“ კიტრი ჯერაც არ არის გამშრალი, მეორედ რწყავს, მე პირველი მორწყვისთვის არ მანებებს წყალს! გაბრაზებულმა მივუბელტე საკადებელი, დაღუნული ვარ, ხელითაც ვასწორებ იმ მიბელტილს და მეხივით დამეცა თავკისერში რაღაც. წავვარდი ტლაპოში და წყალში. ავიწიე ძლივძლივობით, უნდა ამოვაბრუნო თავი, _ დამდგომია „ყვავი“, შავი საშინელება, შავი დიდი ჭიგო აქვს აზიდული მაღლა, წამოვიდა ის ჭიგო და დამეცა ისევ თავ-კისერში, თან ჩახლეწილი ხმაც დამწვდა, _ ეხლა გადაუშვი კიდევა! _ მე თხუთმეტი წლისა ვარ, „ყვავი“ ორმოცზე მეტისა. მე მამა არა მყავს, ამიტომ მკლავს „ყვავი“, _ ეხლა გადაუშვი კიდევა! _ იმეორებს და მელოდება, როდის ავიწევი, რომისევ დამცეს ის ჭიგო თავში. წამომივიდა პირქვეწავარდნილს, დარეტიანებულს ცრემლი. და თითქოს ამ ცრემლმა მიშველა. უცებ წამოვხტი, დამეცა ჭიგო მხარში, მაგრამაღარ წავქცეულვარ, დავეჯახე „ყვავს“ მუცელში თავით, ისიც ფეხშიშველი იყო, მოსხლტა ტალახში, გადავარდა გულაღმა, დავაფრინდი ყელში, ატეხა ფართხალ-ხრიალი, მევაწვები და ვაწვები, დაგუბდა წყალი, შემოადგა წყალი თავზედაც, მინდა იმ წყალმა დაფაროს ეს საზიზღარი თავი… და დამწვდნენ ვიღაცები, ამაგლიჯეს „ყვავს“, იქით ისიწევს ჩემკენ, აქეთ მე ვიწევ იმისკენ. თან მე მაჯებზე მეწვეთება საკუთარი ცრემლი…
იმ დღიდან როგორ შემზარდებოდა სიტყვა „ყვავი“, მიხვდებით. მაგრამ მერე და მერე, წლები რომ გავიდა, დავრწმუნდი, _ ყვავებს არავითარი ბრალი არ მიუძღოდათთხუთმეტი წლის ბიჭის მოკვდინების მცდელობაში. ყვავებს არასოდეს არა აქვთ ისეთი ბოროტებით მოგიზგიზე თვალები, როგორადაც ისაკას უგიზგიზებდა იმ დილით. ყვავები თითქოს დაბნეულები არიან ამქვეყნიური ყოფით. ან სხედან ღრმა საგონებელში წასულნი, ან შეშფოთებით იხედებიან აქეთ-იქით.
