გვარის ფუძეა ქარჩხა. არსებობს ვარაუდი, რომ ის მეტსახელიც იყო.
ამ გვარის შესახებ არსებობს ასეთი გადმოცემა: ვინმე ფირანა ჩხეიძე ცოლითა და მოსამსახურე ქალით თავისი საცხოვრებლიდან აყრილა და წამოსულა ვანის რაიონის ტერიტორიაზე. იქ დასახლებულა და გვარი შეუცვლია. წინ პრეფიქსი ქარ წაუმძღვარებია, ფუძე ჩხა, (ჩხე) შემოუნახავს და ამ გზით ქარჩახაძე გამხდარა. ბაგინეთში, ბაბოთში და უხუთში – ამ სამ სოფელში მცხოვრები ქარჩხიძეები ძმათა განაყოფები და ნათესავები არიან.
ჩხეიძის გადასვლასა და ახალი გვარის გაჩენაზე მიგვანიშნებს ხონის საყდრის საბუთებში დაცული სიგელი, რომელიც 1761 წლითაა დათარიღებული. იქ ნახსენებია „ქარჩხავის ბატონი ჩხეიძე”. სწორედ ეს ბატონი გადადის სხვაგან და თან მიაქვს მამულის სახელი – ქარჩახავი. ქარჩხავიდან ქარჩხაძემდე ერთი ნაბიჯია.
გვარში ვარაუდობენ, რომ ქარჩხაძე გაჩნდა მეჩვიდმეტე საუკუნის პირველ ნახევარში.
საქართველოში 599 ქარჩახაძე ცხოვრობს: ქუთაისში – 223, ვანში – 207, ბაღდათში – 71. არიან სხვაგანაც
აკადემიკოს იაკობ ახუაშვილის მიერ მოწოდებული მასალების მიხედვით
