ილია ჭავჭავაძე – რა ვაკეთეთ, რას ვშვრებოდით

ერთხელ მე და პაპაჩემი
ერთს ადგილს შევიყარენით;
ჯერ, როგორც მოგეხსენებათ,
მრავალჯერ დავამთქნარევით.
მერე ვუთხარი: – პაპაჩემო!
უწინდელი რამ გვაუწყეთ:
რით ვიდიდეთ თავი ჩვენი,
სახელი რით მოვიხვეჭეთ?
მაგალითებრ, მაშინ, როცა
მიიწურა ქართლის ბედი,
როცა მოგვიკვდა ერეკლე,
ის ჩვენის ქვეყნის იმედი, –
რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?

• შენი მტერი!.. პირღიადა
  დავრჩით და ცას შევყუროდით.
  მერე, როს მეფე გიორგი
  დაჯდა შერყეულსა ტახტზედ,
  შინ თვისტომნი აუჯანყდნენ,
  წამოასხდნენ მტრადა თავზედ, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• ჩვენც ერთმანეთს გულმოდგინედ
  ვწეწდით და ვიწეწებოდით.
  მერე, როცა ემაგ წეწვით
  მეფეს საქმე გავუჭირეთ
  და ქვეყანას ერთგულობა
  ჩვენი ურცხვად დავუძვირეთ –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• რუსეთისკენ სახვეწნელად
  გავრბოდით და გამოვრბოდით.
  მერე, როცა საწყალ მეფემ
  დაგვიყენა ლეკნი მცველად, –
  თვის ქონება სრულად დასდვა
  ჩვენის ქვეყნის დასახსნელად, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• მადლიერნი მუთაქაზედ
  ვიწექით და ვნებივრობდით.
  მერე, როცა მოკვდა მეფე,
  აიშალნენ მეფეთ ძენი
  და ერთმანეთის შურითა
  სულ ძირს დასცეს ქართლის ბჭენი, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• ჩვენც ლამაზად სულ ყველასა
  თვითო-თვითოდ ვღალატობდით.
  მერე, როცა დაქსაქსულნი
  უცხო ხალხმა ხელთა გვიგდო,
  ქართვლის ბედი ბურთსავითა
  სათამაშოდ წინ გაიგდო, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• ჩვენც ყაბახზედ ვაჟკაცურად
  ვჯირითობდით, ვბურთაობდით!
  მერე, როცა გაგვიჭირდა
  ყოფნა უცხო ხალხის ხელში,
  როს საშველად მოწვეულმა
  წაგვიჭირა თოკი ყელში, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• მაშინ მივხვდით, რომ ყველანი
  ერთს ტაფაში ვიწვებოდით.
  მერე, როცა ამ წვა-დაგვამ
  დღენი ჩვენი მოგვაწბილა;
  ტანჯვა ვეღარ ავიტანეთ,
  სინიდისმაც გაგვამხილა, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• შერცხვენილნი და დამწვარნი
  აქა-იქა ვჩურჩულობდით.
  მერე, როცა ეგ ჩურჩული
  შეგვიტყვეს თუ შეგვამჩნიეს,
  როცა ცხვრისა ფარასავით
  მოგვკრიბეს და შეგვამწყვდიეს, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• ფერმიხდილნი ბეზღობაში
  ერთმანეთს ვეჯიბრებოდით.
  მერე, როცა მაგ ბეზღობით
  ზოგმა თავი გადვირჩინეთ,
  ქვეყნისათვის ზრუნვა, ფიქრი
  ჩვენ თავიდამ ავიცდინეთ, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• მოვყევით და სიხარულით
  ყოველდღე ვბედოვლათობდით.
  მერე, როს ბეთოვლადობით
  საქმე ხელთ არ მოდიოდა,
  რაც რამ გვქონდა, სულ გავფლანგეთ,
  არარა შემოგვდიოდა, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• ერთმანეთს უსინიდისოდ
  მამულებს ვეცილებოდით.
  მერე, როცა მაგ ცილობით
  ერთმანეთი ჩვენ დავღუპეთ,
  ერთმანეთის მტრობით ჩვენს სახლს
  ცეცხლი ჩვენვე წავუკიდეთ, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• ჭკვიანურად იმ ცეცხლი წინ
  ვისხედით და ხელს ვითბობდით.
  მერე, როს ხელთ სათბობადაც
  ჩვენი სახლი აღარ ვარგდა,
  როცა დიდი და პატარა
  გაღარიბდა, გაღატაკდა, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• თვით შევსხედით მაღლა თაროს,
  დაბლა ყმებსა ტვინსა ვწოვდით.
  მერე, როცა ის ყმებიცა
  დროთა ბრუნვით ჩამოგვერთვნენ
  და ცხოვრების ჩვენის წყარო
  მაგ გზებითაც თითქო შესწყდნენ, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• მაგას, შვილო, ნუღარ მკითხავ…
  ვტიროდით, ვიხოცებოდით!..
  მერე, როცა მაგ ტირილით
  ყმები აღარ დაგვიბრუნდა
  და ყმებისა მოშორების
  გულს ტკივილი დაგივყუჩდა, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• რაღაც ბანკი მოვიგონეთ
  და მასზედ ვლაზღანდარობით.
  მერე, როს საშვილიშვილოს
  ბანკს უმუხთლა თქვენში ერთმა:
  ჩემთვის ბანკი რა ჭკვააო,
  არ მომცაო შვილი ღმერთმა, –
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
• „Наплечо“-ბა გვასწავლეო,
  მთავრობას ვეხვეწებოდით.
  მერე, როცა… – კიდევ როცა!.. –
  აქ გამიწყრა პაპაჩვენი:
• შემაწუხე ამდენ კითხვით,
  „პოჟოლუსტა“, დამეხსენი!
  რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?
  მას ვშვრებოდით, რომ თქვენსავით
  უსაქმოდ ვეხეტებოდით.