გორის ღირსშესანიშნაობები

გორიჯვარი

      ქალაქ გორის პირისპირ, თრიალეთის მთებსა და მტკვრის სანაპიროზე, ამოზიდულია გორიჯვრის მთა, რომელზეც მდებარეობს ძველისძველი ტაძარი გორიჯვარი. IV საუკუნის დასაწყისში მთის წვერზე აღიმართა ჯვარი, მას შემდეგ იწოდება იგი გორიჯვრად. ტაძარი წმინდა გიორგის სახელს ატარებს. როგორც გასული საუკუნის ისტორიული მასალებიდან ირკვევა, გორიჯვარზე ორი ეკლესია მდგარა, რომელთაგან ერთი VIII-IX ს.-ის ნაგებობა იყო. ეს დადასტურდა 1988 წ. ჩატარებული არქეოლოგიური გათხრების შედეგად. გორიჯვრის მონასტრის ტერიტორიაზე, ისტორიკოს ვახუშტის გადმოცემით, დაკრძალულია წმინდა გიორგის თავი. მეორე ეკლესია გვიანი ხანის ნაგებობას წარმოადგენდა. 1920 წლის მიწისძვრამ სულ დაანგრია გორიჯვარიც და მისი შემოგარენიც. 1978-1988 წლებში აღდგა გორიჯვრის ტაძარი. ტაძრის მოხატულობა შეასრულა მხატვარმა ნოდარ აბრამიშვილმა. ეკლესია აკურთხა საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა ილია მეორემ. გორიჯვრის მიდამოებში არის სამკურნალო წყალი, რომელიც ძველი დროიდან არის ცნობილი.

უფლისციხე

      კლდეში ნაკვეთი ქალაქი წარმოადგენს ქართული კულტურის უნიკალურ ძეგლს, კავკასიის ერთ-ერთი უძველესი დასახლება და საქალაქო ცენტრი მდებარეობს გორის აღმოსავლეთით 10 კმ-ზე მტკვრის მარცხენა ნაპირას. ძეგლის ისტორია იწყება ძვ. წ. აღ. II-I ათასწლეულების მიჯნიდან. ძვ. წ. IV – ახ. წ. IV ს.ს. იგი იყო ქვეყნის უძლიერესი პოლიტიკური და კულტურული ცენტრი. თითქმის პირვანდელი სახით არის შემორჩენილი ქალაქის იმდროინდელი მწყობრი ურბანული სტრუქტურა, დიდებული ტაძარი, საცხოვრებელი და სამეურნეო დანიშნულების კლდოვანი დარბაზები, საიდუმლო გვირაბები, ქუჩები და მოედნები. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად აღმოჩენილია ოქროს, ვერცხლის, ბრინჯაოს ბრწყინვალე სამკაულები, კერამიკის შესანიშნავი ნიმუშები. აქაა ნაპოვნი ახალგაზრდა ელეგანტური ქალის ქანდაკება, რომელიც ძვ.წ. IV-III საუკუნეთა მიჯნას განეკუთვნება და მეტყველებს უფლისციხის მჭიდრო ურთიერთობაზე ელინისტურ სამყაროსთან. უფლისციხეში აღმოჩენილი განძის გვერდით, იმავე სათავსოში აღმოჩნდა სხვადასხვა დიამეტრის ოთხი ბორბლის რკინის სალტეები. კლდეში ნაკვეთი ქალაქი უფლისციხე მნახველის აღტაცებას იწვევს. კლდის ირგვლივ მდებარე მიწები ჯერ კიდევ ადრე ბრინჯაოს ხანიდან ყოფილა დასახლებული. უფლისციხე, კლდეში ნაკვეთი ქალაქი, რომელიც უხსოვარი დროიდან ბევრ საინტერესო ამბავს ინახავს, დღეს როგორც მუზეუმ-ნაკრძალი, მრავალ დამთვალიერებელს ისტუმრებს.

ატენის სიონი

      ატენის სიონის ტაძარი გორიდან 12 კილომეტრზე მდებარეობს, მდინარე ტანას მარცხენა ნაპირას, ფრიალო კლდის კედელზე. თარიღდება VII საუკუნის I ნახევრით. ტაძარი ცენტრალურ-გუმბათოვანია. იმეორებს მცხეთის ჯვრის არქიტექტურას და ფორმებს, თუმცა

      რამდენადმე შეცვლილი პროპორცია აქვს. ტაძრის გეგმის საფუძველია ჯვარი, რომლის აფსიდიან დაბოლოებებს შორის მოთავსებულია ოთხი საკანი. ჯვრის შიდა მკლავების გადამკვეთ ცენტრალურ სივრცეზე გუმბათია აღმართული. ტაძრის კედლებზე შემორჩენილია სხვადასხვა დროის ქართული ასომთავრული უნიკალური წარწერები და მინაწერები, რომლებშიც მოხსენიებულნი არიან ისტორიული და სხვა პირები, მოცემულია თარიღები და ცნობები. წარწერები საყურადღებოა ენისა და დამწერლობის თვალსაზრისითაც. ისინი მდიდარ მასალას გვაძლევენ საქართველოს ისტორიის, კულტურის, ენისა და პალეოგრაფიის მთელი რიგი საკითხების კვლევისათვის. ატენის სიონის ინტერიერში, რესტავრაციისას ქვის ზედაპირზე გამოვლინდა უძველესი დეკორის ფრაგმენტები. ტაძრის ინტერიერი მთლიანად მოიხატა XI საუკუნის II ნახევარში. წერის მანერის და ტექნიკური ხერხების მიხედვით გაირჩევა რამდენიმე მხატვრის ხელი. მიუხედავად ამისა, მხატვრობის იკონოგრაფიული და მხატვრული ჩანაფიქრი ერთიანია. მოხატულობის იკონოგრაფიული სქემა ძველ ქართულ ტრადიციას მისდევს და ნაწილობრივ იმითაც განისაზღვრება, რომ ტაძარი ღვთისმშობლის სახელობისაა. ატენის სიონის ტაძარი საპატრიარქოს მფლობელობაშია და გააჩნია ძეგლის სტატუსი.

ვერეს ციხე

      ვერე, ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი, მონასტერი და ციხე მდებარეობს მდინარე ვერის ხეობაში, გორის მუნიციპალიტეტის სოფელ გარდატენის მიდამოებში. შემორჩენილია სამონასტრო ნაგებობათა, გალავნის, გვიანდელი ხანის სამრეკლოსა და სხვა ნანგრევები. ანსაბლის ცენტრში აღმართულია VII საუკუნის სამნავიანი ბაზილიკა. შესასვლელი სამი მხრიდან აქვს. ინტერიერში ნავები გამოყოფილია სვეტების ორი წყვილით. ჩანს XI საუკუნის კაპიტალური შეკეთების კვალი _ განსაკუთრებით ფასადებზე. მონასტრის ქვემოთ, კლდოვან ქედზე IX-X საუკუნეების ციხის ნანგრევებია. ციხე გეგმით წაგრძელებულია, ნაგებია რიყის ქვით. ნაგებობა დაზიანებულია _ ფერდობებზე კლდეები შემორჩენილია 4-5 მ სიმაღლეზე. ციხის აღმოსავლეთ და დასავლეთ მხარეები მთავრდება სხვადასხვა ზომისა და ფორმის კოშკებით. აღმოსავლეთის კოშკიდან გადარჩენილია მხოლოდ კონტური. ციხის ეზოში, გალავნის სამხრეთ კედელთან დიდი წყალსაცავია.