ნაკლებად ცნობილი ფაქტები მგლებზე

რთულია, დედამიწაზე მოიძებნოს მეორე ცხოველი, რომელსაც ადამიანზე ისეთი გავლენა ჰქონდა, როგორიც – მგელს. ნორვეგიულ მითოლოგიაში ისინი ღმერთები იყვნენ, ძველი რომაული ლეგენდით – რომულუსისა და რემუსის აღმზრდელები, შუა საუკუნეებში კი მაქციებზე, იგივე ადამიან-მგლებზე უამრავი თქმულება არსებობდა. რაც უფრო მნიშვნელოვანია, მგელი სავარაუდოდ იყო პირველი არსება, რომელიც ადამიანმა მოიშინაურა და მის შთამომავლებს დღეს შინაური ძაღლების სახელით ვიცნობთ. თუმცა თავად ეს პროცესი, რომელიც დაახლოებით 15 000 წლის წინ დაიწყო, დღემდე ბურუსითაა მოცული. სხვადასხვა დროს მგლები ჩვენთვის იყვნენ როგორც ყველაზე ახლო მეგობრები, ისე ყველაზე მძვინვარე მტრები.

● შავი მგლები ბუნებრივად არ ჩნდებიან.
სტენფორდის უნივერსიტეტის მიერ 2008 წელს ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ შავ ბეწვზე პასუხისმგებელი მუტაცია მხოლოდ ძაღლებში იჩენს თავს, ასე რომ შავი მგელი წარმოადგენს რუხი მგლისა და შინაური ძაღლის შეჯვარების შედეგს. ეს მუტაცია გენეტიკაში გაბატონებული თვისებაა, როგორც მაგალითად მუქი თმა ადამიანებში და შთამომავლობის უმეტეს ნაწილს გადაეცემა. ჯერჯერობით ბოლომდე დაუდგენელია, რა უპირატესობა გააჩნია შავ ბეწვს ცხოველისთვის. ისინი სხვებზე წარმატებული ნადირობით არ გამოირჩევიან, თუმცა გარკვეულ ინფექციებთან ბრძოლისას აღენიშნებათ უფრო ძლიერი იმუნიტეტი. შავი მგლები ყველაზე მეტად ჩრდილოეთ ამერიკაში არიან გავრცელებული.

● კოიოტების დიდი ნაწილი რეალურად ჰიბრიდი მგელია.
იმ ადგილებში, სადაც მგლების რაოდენობა მკვეთრად შემცირდა, გამრავლდა კოიოტების დაჯგუფებები. ბოლო წლების განმავლობაში საკმაოდ ბევრმა მათგანმა გადაინაცვლა აღმოსავლეთში, მიაშურეს საგარეუბნო ტერიტორიებს და ისეთ დიდ ქალაქებსაც კი, როგორიცაა ნიუ-იორკი და ჩიკაგო. მეინის შტატში დაჭერილ 100 კოიოტზე ჩატარებულმა გენეტიკურმა კვლევამ აჩვენა, რომ 22 მათგანის წინაპრებში მგლები ერია. ასეთი კოიოტები მათ ჩვეულებრივ თანამოძმეებთან შედარებით უფრო დიდები არიან, თუმცა ზომებში მგლებს მაინც ვერ უთანაბრდებიან. ასევე ახასიათებთ არაჩვეულებრივი ეშმაკობა, ადამიანების მიმართ კი საერთოდ არ გამოხატავენ შიშს. თუმცა მგლებთან კავშირის შედეგად გამოყოლილი აქვთ ჯგუფური ნადირობის ინსტინქტები და მსხვერპლის მიმართ ავლენენ დიდ აგრესიას.

● მგლებში გავრცელებულია კანიბალიზმი.
მგლები საოცრად ოპორტუნისტური ხორცისმჭამელები არიან და დანაყრების შანსს არასდროს უშვებენ ხელიდან. პლანეტის ყველაზე არახელსაყრელ ადგილებში მობინადრე ეს არსებები ზოგჯერ იძულებული ხდებიან, მათი ხროვის დაავადებული ან სუსტი წევრებით გამოიკვებონ. თუკი მგელი ხაფანგში გაებმება, მონადირეებმა უნდა იჩქარონ და დროზე მიუსწრონ, თორემ შეიძლება სხვა მგლების საკბილოდ იქცეს, რომლებიც ნაწილებად დაგლეჯენ. როდესაც ორი ხროვა ხვდება ერთმანეთს, უმეტესწილად იმართება მძვინვარე შეტაკებები, ხროვის ლიდერები კი ხშირად ასეთ დროს იხოცებიან. ზოგჯერ მგლებს თავიანთი შთამომავლებიც კი მიირთმევენ.

● მგლის წონამ შეიძლება 90 კგ-ს მიაღწიოს.
მგლები მით მეტად იმატებენ წონაში და ზოგადად ფიზიკურ მონაცემებში, რაც უფრო შორს არიან ეკვატორისგან. ტროპიკულ არეალში მობინადრე მგლები ხშირად საშუალო ზომის ძაღლებს არ აღემატებიან, მაგრამ შორეულ ჩრდილოეთში (ალასკა, კანადა და რუსეთი) მყოფნი ზოგჯერ 55 კგ-ს აჭარბებენ. ყველაზე მძიმე მგელი, რომელიც ჩრდილოეთ ამერიკაში მოუკლავთ, იყო 79.4 კგ წონის რუხი მგელი. ის აღმოსავლეთ ალასკაში გამოასალმეს სიცოცხლეს 1939 წლის 12 ივლისს. ყოფილ საბჭოთა უკრაინაში კიდევ უფრო დიდი მგელი მოკლეს – მისი მონაცემი 86 კგ-ს შეადგენდა. ასევე არსებობს დაუდასტურებელი მონაცემები 90 კგ-იან და უფრო დიდ წარმომადგენლებზე, რომლებიც სავარაუდოდ ხროვის მეთაურები იყვნენ და საკვებს ეძებდნენ.

● ცოფიანი მგელი უკიდურესად საშიშია.
მიუხედავად იმისა, რომ მგლები არ არიან ცოფის აქტიური გადამტანები, მაინც შეიძლება ეს დაავადება აიკიდონ სხვა სახეობასთან ურთიერთობის ქონისას. ეს სახეობები ძირითადად ენოტები და მელიები არიან. განსხვავებით სხვა ცხოველებისგან, რომლებსაც ცოფისგან ლეთარგია და დისორიენტაცია ემართებათ, მგლები საშინლად მძვინვარენი ხდებიან. დადასტურებულია, რომ ადამიანებზე თავდასხმის დიდი ნაწილი ცოფის მიზეზით ხდება. მართალია, მსგავსმა ინციდენტებმა დროთა განმავლობაში მკვეთრად იკლო, მაგრამ ყოველ წელს რაღაც დოზით მაინც ფიქსირდება. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოველის ცოფისგან სამკურნალო პრეპარატები არსებობს, მგელი მიდრეკილია კისრის ან თავის არეში კბენისკენ, ამიტომ ვირუსი იმაზე სწრაფად აღწევს ტვინამდე, ვიდრე სამედიცინო ჩარევით მისი შეჩერება გახდება შესაძლებელი.

● ადამიანისთვის ყველაზე ნაკლებად სახიფათო ამერიკული მგელია.
ძალიან მცირეა იმ დადასტურებული შემთხვევების რაოდენობა, როცა აშშ-ისა და კანადის ტერიტორიაზე მგელი თავს დაესხა ადამიანს, ევროპასა და აზიაში კი ეს ცხოველები უფრო „ცელქები” არიან. ისტორიული მონაცემების მიხედვით, 1580-1830 წლებში საფრანგეთში 3000 ადამიანი მგლის კლანჭებში გამოეთხოვა სიცოცხლეს. შუა საუკუნეების ევროპაში დიდი გზების სიახლოვეს მოგზაურთათვის შენდებოდა სპეციალური სტრუქტურები, რათა თავი შეეფარებინათ და მოხეტიალე ხროვებს გარიდებოდნენ. ინდოეთისა და რუსეთის ტერიტორიაზე მობინადრე მგლებიც ცნობილი არიან ადამიანებზე თავდასხმისადმი მიდრეკილებით. I მსოფლიო ომის პერიოდში მოკავშირე და ცენტრალური ძალების შემადგენლობაში მყოფ ჯარისკაცებს ხანდახან უწევდათ, მოეგერიებინათ მგლები, რომლებიც სისხლის სუნს მოეზიდა და ომის ველზე მოსულიყვნენ.

● მგლები ზოგჯერ ძაღლებს მიირთმევენ.
მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ერთგვარად ნათესავები არიან (ერთიანდებიან ძაღლისებრთა ოჯახში) და თავისუფლად შეიძლება შეჯვარება, ბევრი მგელი განიხილავს ძაღლს, როგორც პოტენციურ საკბილოს. ბრძოლაში დიდი ძაღლებიც კი ხშირად მარცხდებიან, რადგან მათი ზომის მგლებს უფრო დიდი და ბასრი კბილები აქვთ და უფრო ძლიერად კბენაც შეუძლიათ. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ რუსეთში მაწანწალა ძაღლები სერიოზულ პრობლემად იქცა, თუმცა ისინი მალე გახდნენ მგლების დიეტის შემადგენელი ნაწილი. ხშირად მარტოხელა მგელი ძაღლს გაიტყუებს ხოლმე და მიიყვანს ისეთ ადგილას, სადაც ხროვის სხვა წევრები არიან ჩასაფრებული. თავის დაცვისა და მოწინააღმდეგის დამარცხების შანსი აქვთ მხოლოდ ძალიან დიდ და უშიშარ ჯიშებს, როგორიცაა მაგალითად კავკასიური მეცხვარული ნაგაზი.

● შავი ჭირის შედეგად ადამიანები მგლების მენიუში შევიდნენ.
შავი ჭირი, რომელმაც შუა საუკუნეებში ევროპა გაანადგურა, შეიძლება იყოს ადამიანსა და მგელს შორის არსებული დაძაბული ურთიერთობის მიზეზი. ამ პერიოდში უამრავი ადამიანი იხოცებოდა და მათ გვამებს ერთმანეთზე აწყობდნენ, რათა მოგვიანებით დაემარხათ ან დაეწვათ. ამის შედეგად ქალაქების ბოლოებში ხშირად იკრიბებოდნენ მგლები, რათა მათ სხეულებზე ენადიმათ. ამ გზით მგლების მრავალმა თაობამ გამოსცადა ადამიანის ხორცის გემო და როგორც ჩანს, საკმაოდ მოეწონათ. ამან ცხადია, იმდროინდელი გაუნათლებელი და ცრუმორწმუნე მოსახლეობა უკიდურესად დაზაფრა და ხელი შეუწყო მრავალი არასწორი აზრის წარმოშობასა და გავრცელებას, როგორიც იყო მითები მაქციებზე, ვამპირებსა და საფლავების მძარცველ დემონებზე.

● იგივე განმეორდა ყვავილის შემთხვევაშიც.
ყვავილი, რომელიც ამერიკის კონტინენტზე ევროპელმა მოსახლეებმა შეიტანეს, გამანადგურებელი შედეგის მომტანი აღმოჩნდა ადგილობრივი მოსახლეობისთვის. გამომდინარე იქიდან, რომ წარსულში მსგავს დაავადებასთან შეხება არასდროს ჰქონოდათ, მათი იმუნური სისტემა სრულიად უძლური იყო და ვირუსი ავადმყოფთა 80-90%-ს სიცოცხლეს ართმევდა. ფინელ-შვედი ბიოლოგი პერ კალმი 1748 წელს გაეშურა ამერიკის კონტინენტზე. მისი ჩანაწერებით ირკვევა, რომ რევოლუციური ომის (1775-1783 წწ) წინა პერიოდში ყვავილის დაავადება განსაკუთრებით გავრცელებული იყო აღმოსავლეთ სანაპიროზე. ადვილად მოსაპოვებელი საკბილოს აღმოჩენის გამო მგლები შეესივნენ ინდიელთა სოფლებს, ხარბად ნთქავდნენ გვამებსა და უმწეო ავადმყოფებს. მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი აბორიგენი ამერიკელი პატივს სცემდა მგელს, მათაც დაეტყოთ შიში, განსაკუთრებით იმათ, ვინც ტყესთან ახლოს ცხოვრობდა, რადგან აქ უფრო დიდი იყო მგელთან გადაყრისა და უთანასწორო ბრძოლაში მოხვედრის შანსი.

● მგლები მსხვერპლს ცოცხლად ჭამენ.
როგორც ზემოთ იყო ნათქვამი, მგელი თითქმის ყველაფერს შეჭამს, რომ შიმშილით არ მოკვდეს, თუმცა განსაკუთრებით მაცდური მათთვის მსხვილი ჩლიქოსნებია (ირემი, ცხენ-ირემი, ხარირემი და ა.შ.). დიდი კატებისა და დათვებისგან განსხვავებით, მგლებს არ გააჩნიათ ანატომიური იარაღი, რომლის მეშვეობითაც ასეთ დიდ ცხოველებს სწრაფად მოუღებენ ბოლოს. ისინი ჯგუფურად ესხმიან თავს მსხვერპლს და ხელში რომ მოიგდებენ, ხორცების მოკბეჩას იწყებენ ბარძაყებიდან და შორისიდან, აგლეჯენ ფეხებს და უშიგნავენ მუცელს, სანამ მსხვერპლს გამოფიტვისგან ძალა არ გამოეცლება. ამის შემდეგ მგლები დაუყოვნებლივ ჭამას იწყებენ, მათი საკბილო კი გარკვეული დროის განმავლობაში ჯერ კიდევ ცოცხალია.