ჩემმა ცოლმა წიგნის სიუჟეტი მოიფიქრა. არ გამკვირვებია, რადგან ასეთი რამ სამი წლის წინათაც მოიმოქმედა და მაშინ ბევრი ვიცინეთ. მეტიც, დღემდე ვიცინით იმ სიუჟეტზე, რომელშიც შეყვარებულთა ბინაში ორ-ორი მაცივარი იყო და რომელიც რაღაცით ჰგავს შალომ ალეიხემის “ტევიე მერძევესა და მის ქალიშვილებს”, უფრო მეტად კი ყურბან საიდის “ალის და ნინოს”, “ტრისტანსა და იზოლდას” და საერთოდ ყველა სიუჟეტს, გოგოს და ბიჭის სიყვარულის მოსათხრობად რომ მოუგონიათ. დღემდე კი იმიტომ ვიცინით, რომ ძალიან გულუბრყვილო და წარმოუდგენლად კეთილი ამბავი იყო. ასეთ ამბებს თუ წერდა ვინმე ოდესღაც, ალბათ, მეცხრამეტე საუკუნეში სამხრეთის რომელიმე შტატში; აუცილებლად ქალი იქნებოდა, გულით აბოლიციონიზმის ტრფიალი, სისხლისმსმელი, პლანტატორი ქმრის მიერ ტანჯული, ზუსტად ისე, როგორც ერთ განთქმულ სერიალშია.
იმიტომაც არ გამკვირვებია, რომ სიუჟეტებს არა და ჩემი ცოლი სულ რაღაცეებს იგონებს. ვთქვათ, ჩინურ სამზარეულო პრინციპებზე დამყარებულ კერძებს, ანდა, ფრანგული ყაიდის სოუსებს. საინტერესოც ეს არის, რომ იგი არც ფრანგულ სოუსებშია გარკვეული და ჩინურ სამზარეულოსაც საკმაოდ ზედაპირულად იცნობს, მაგრამ სოუსები და კერძები საოცარი გამოსდის.
რაღაც ამის მსგავსი მოხდა სიუჟეტის ამბავშიაც, რადგან ჩემი ცოლ სულაც არ არის მანიაკალური მკითხველი და სულაც არ აინტერესებს თანამედროვე ლიტერატურა იმგვარად, რომ წიგნის დახლებზე ანჯელა კარტერისა და იენ ბენქსის რომანები ეძებოს. ის ყოველთვის ამორჩევით კითხულობს და უფრო იმას, რაც ოდესღაც უყვარდა. ანუ, ალბერტო მორიავიას იცნობს, უმბერტო ეკოს კი – არა. ეკოს წიგნს რომ შესთავაზებ, ხედავ, რომ სავარძელზე მიუგდია, მორავიას გაქექილ ტომს კი ფურცლავს. მე მგონია, რომ ეს სწორია და სასიხარულოა, რადგან მას გულუბრყვილოდ და ერთგულად უყვარს ის, რაც ადრე უყვარდა და იმის გამო, რომ მე წიგნების წერამ, უფრო კი გაუთავებლად კითხვამ მომიწია, მას გამომცემლობაში სირბილი და ლიტერატურასთან დაახლოება არ წამოუწყია.
საკვირვებიც ეს არის.
ეს ისტორია, სწორედ რომ ა ლა ჩინური რესტორნის ისტორიას ჰგავს.
წესით, ამგვარი რამ თავში არ უნდა მოსვლოდა. თუ მოიფიქრებდა და რაღაც ისეთი უნდა ყოფილიყო, შიგ სიყვარული, სოციალური სიმძაფრე, ცრემლები და კეთილი ბოლო რომ არის ხოლმე.
ამ სიუჟეტში კი მთავარი მაწვნის ქილებია, უფრო კი მაწვნის ქილების კუსტარული ხუფები, რაც ძალიან მოულოდნელი იყო ჩემთვის.
სიუჟეტი უბრალო ჩანს: ახალგაზრდა ცოლ-ქმარი წყნეთში ცხოვრობს აგარაკზე. ცოლი რამდენიმე დღით მიემგზავრება უცხოეთში მივლინებაში, ქმარს კი, როგორც წესია, მაცივარს გამოვსებულს უტოვებს. ქმარი მაცივარში გადააწყდება შინაური მაწვნის ორ ქილას, რომლებიც გავრცელებული წესების თანახმად, წიგნებიდან ამოხეული ფურცლებითაა დახუფული. ქმარს თვალი გაექცევა ამ ხუფებისაკენ და აღმოაჩენს, რომ ერთი წიგნის ორ, ერთმანეთისგან დაშორებულ ნაწყვეტს კითხულობს. ეს ორი ფურცელი ძალიან დააინტერესებს ამ ჯეილს და წიგნის, ანუ მაწვნის გამყიდველის ძებნას იწყებს, რაც ურთულესი ამბავია წყნეთში, სადაც ყოველ მეორე ეზოში მაწონი იყიდება და სადაც ბაზარიც სახლის მაწვნითაა სავსე.
აი, აქ უნდა შევჩერდეთ. დროებით მაინც, რათა გაერკვეთ: რა მოიფიქრა ჩემმა ცოლმა?
რომ შეხედო, ისეთი არაფერი. ჩემს მეგობრებს დიდად არ გაუკვირდებათ ეს ამბავი და გარემოც მეტად ნაცნობი იქნება მათთვის. ერთ დროს სულ წყნეთში ვიყავით, ზამთარში თუ ჩამოვბარგდებოდით ხოლმე აქ და გული ისევ მაღლა მიგვიწევდა. ეს იმ წლებში იყო, როცა წყნეთის ფურნეში პურის მაგივრად ცომი იყიდებოდა და ვაკის სასაფლაოსთან იქამდე ერთი საზიზღარი ავტობუსი დადიოდა საღამოს შვიდ საათზე. ამიტომ, დიდი არაფერი.
ამბავი იმგვარად იწყება, რომ დილით, მაღაზიიდან მოსული ცოლი, ქმარს აღვიძებს. წინა საღამოს თბილისიდან ბიჭები ამოსულან, იმათ გოგოები მოჰყოლიან და შემდნარი ნაყინის, შემთბარი საზამთროსი და დაორთქლილი ბოთლების თანხლებით შეჰყოლიან ლაპარაკს. ამიტომ, ქმარი კარგა ხანს იკოტრიალებს ლოგინში, რადგან იცის, რომ მარტო იქნება დღესაც, ხვალაც, ზეგაც და ბარე ორ კვირასაც, რადგან ცოლი მივლინებაში მიდის. ეს ამბავი ზაფხულში ხდება და მოულოდნელი აქაც არაფერია. ვისაც წყნეთში არაერთი ზაფხული გაუტარებია, ისიც, რომ ხშირი სტუმრიანობა იქ ჩვეულებრივი ამბავია.
მაგრამ აი, ახლოა პირველი ეშმაკობა. ცოლი მივლინებაში მიდის და თანაც პარიზში. ჩანს, კარგი სამსახური აქვს, უცხოელებთან ტრიალებს და მთელი ამბავი. სიუჟეტში საერთოდ არ ჩანს ქმრის ხელობა, მომწერო ჯეილი კი უნდა იყოს. სამსახური საერთოდ არ აქვს და წიგნების ამგვარი სიყვარული თუ მიგვანიშნებს, რომ ლიტერატურასთან დაკავშირებული ვინმეა. ახლა რაშია საქმე: მთელი ეს წლები, ისე გამოდიოდა, რომ მე სულ საზღვარგარეთ მივდიოდი, ჩემი ცოლი კი სულ წყნეთში რჩებოდა. ყოველ ასეთ წასვლაზე ვეუბნებოდი, ჩამოვალ, რაიმე ფული ჩამომყვება და სინოპში წავიდეთ-მეთქი. ჯერჯერობით ვერც სინოპში წავედით და ალალად რომ ითქვას, სამსახურიც ვერ ვუშოვე. და, მანაც იეშმაკა, სამსახურიც იშოვა, პარიზშიც წავიდა და მაწონიც დატოვა სახლში. მაწონი კი, აკი მოგახსენეთ, მთავარია.
რამდენიმე დღე გავიდა, სანამ მივხვდებოდი. ჩემი ცოლი დასავლეთ საქართველოში იყო ბავშვებთან ერთად და დავურეკე, ფსიქოლოგიურად ასეთი და ასეთი ამბავია-მეთქი, ეს ამას უნდა ნიშნავდეს-მეთქი. ბევრი ვიცინეთ და სიცილ-სიცილში შევთავაზე, ემაგ სიუჟეტში რომანული ხაზი უნდა იყოს, რახან ცოლი წასულია, ხოლო ქმარი შემოქმედებითი ნატურისა გახლავთ და თანაც უსაქმური, ცოლის არყოფნაში აუცილებლად ვიღაც ქალისკენ გაუწევს გული-მეთქი. ასეა წიგნებში და იმიტომ. ეს ქალიც ფრიად რომანტიკული შევარჩიე, ცოლის თანამშრომელი თურქის გოგო, სახელად სევგი, რომელთანაც ამ ქმარს შური-მური აქვს. ეს ხაზი წიგნის ძებნის პარალელურად უნდა მოდიოდეს და ცოლის ჩამოსვლისთვის დრამატიზმი უნდა შემატოს ამბავს, ვინაიდან საძებარი წიგნის ფრაგმენტები, ერთგვარად უნდა ეხმიანებოდეს სევგის და ქმრის თავგადასავალს.
არადა, ჩემმა ცოლმა თქვა, ეგ საყვარლები და ეგეთი რამეები სულაც არ ჭირდება მაგ ამბავსო, მთავარი ის არის, რომ მაწვნის ქილების ხუფებზე ისეთი ამბავი შეიძლება იპოვნო, რომ ქალები და ეგეთი რამეები შეიძლება სულაც არ გაგახსენდეს და ამ ამბისთვის თავი გადადოო. მე მაინც ჯიუტად ვითხოვდი თურქის ქალის ჩამატებას. სიცილი გრძელდებოდა და ამ სიცილ-სიცილში მივხვდი, რომ სიუჟეტი ჩვენზე იყო – ჩემზე, ჩემს ცოლზე და წიგნებზე, ანუ იმის შესახებ, როგორ ვცხოვრობდით. საინტერესოც ეს არის; მე ვწერ და ვწერ, ათას რაღაცას, ის კი არის ჩემს გვერდით და თითქოს განზეა
იმ ამბიდან, რაშია თავიდან ბოლომდე ვარ ჩართული. ასე იმიტომ გამოდის, რომ მე სრულიად უკანმოუხედავად ვიცი საქმის კეთება და თუკი რაიმეს ვაკეთებ, სხვაზე აღარაფერზე ვფიქრობ. ანუ, ეს სიუჟეტია ჩვენი თავგადასავლის ერთი წახნაგი, საკმაოდ რთული და საპასუხო.
ჩვენი სიუჟეტია. ეს რომ ასეა, მოახლოებული ამბებიც დაადასტურებს.
მანამდე კი ის უნდა გითხრათ, რომ ამ სატელეფონო საუბრის მეორე დღესვე ტელეფონი გამომითიშეს დავალიანების გამო. სწორედ რომ თვის ბოლო იყო და სიუჟეტის ხანგრძლივი გარჩევა გამოიყენეს.
ამბავი ზაფხულში ხდება, ოღონდ ჩემი ცოლი ამბობს, ზაფხულის ხალისი იქ მხოლოდ პირველ თავში შეიგრძნობა, ანუ მაშინ, როცა ცოლი ქმრის სააგარაკო სახლს უტოვებს, მერე კი ქმარი და მისი ძმაკაცები აეროპორტიდან აცილებენ ცოლს.
ამის შემდეგ ქმარი მოიწყებს და ძირითადად კოტრიალით და ტელევიზორის ყურებით გაიყვანდა დროს, ეს წყეული მაწვნის ხუფები რომ არ გამოჩხერილიყო. ვეჭვობ, რომ ეს ამბავი ჩემს ცოლს დედაჩემმა უამბო, ვინაიდან, როცა ჩემი ცოლ-შვილი სადღაც მიემგზავრება ხოლმე, მათი დაბრუნებისას ჩემი საწოლის მატრასი გვარიანი ღრმულებითაა დამშვენებული, ტელევიზორი კი მკურნალობას საჭიროებს. ერთხელ თანამშრომელმა კი მითხრა: “შენები სამი დღის წინათ ჩამოვიდნენ?” რა იცი-მეთქი.
“უბრალოდ, მესამე დღეა აღარ გითქვამს, ნაღვლის ბუშტი მტკივა და ორმოცდაათი წლისა მოვკვდებიო”.
აი, ასე.
აშკარად ჩვენ ვართ.
მოკლედ, ცოლი გაფრინდა, “ავსტრიული ავიახაზებით” (თუ რატომ ავსტრიულით, აღარ შევჩერდები), ვენაში ჩაიმუხლა და უკვე ღამით, პარიზიდან წყნეთში დარეკა, კარგად ჩავფრინდიო, ქმარს კი შეახსენა, ღამღამობით ცხიმიანი რამეების და ძეხვის ჭამით ნუ გასკდები, მაცივარში ორი ქილა მაწონია და საერთოდაც, მაწონი იყიდე ხოლმე. რახან საჭმლის კეთების არც სურვილი გაქვს და არც უნარიო.
სწორედ აქედან იწყება ამბავი: ქმარი მაწონს ჭამს და თვალი ხუფისკენ გაექცევა. ხუფი ორად გაკეცილი, კიდეებშემოკეცილი ქაღალდია, წიგნის ერთი ფურცელი.* ქმარი ამ ფურცელს წაიკითხავს და მისთვის სრულიად უცხო რომანის ერთი გვერდი დააინტერესებს. ოცდამეშვიდე გვერდია. ამის შემდეგ ბიჭი მაწვნის მეორე ქილასაც გამოიღებს და მისი ხუფის წაკითხვის შემდეგ მიხვდება, რომ ერთი და იგივე წიგნის ორ სხვადასხვა ნაწყვეტს
კითხულობს. ქმარი წიგნის მცოდნე კაცია, ატყობს, რომ ფურცლები 50-იან წლებში გამოცემული წიგნის ნაწილებია, თუმცა, იქედან გამომდინარე, რაც წაიკითხა, უკვირს, ასეთი რამ მაშინ როგორ დაიბეჭდაო. იგი ავტორსაც ვერ ამოიცნობს, მიახლოებითაც კი. და გადაწყვეტს, ამ ნახევების პირველწყაროს უნდა მივაკვლიოო.
დილითვე მეზობლებს გამოჰკითხავს, ჩემმა ცოლმა მაწონი თქვენგან ხომ არ იყიდაო, მაგრამ ყველა ეუბნება, სულ ჩემგან ყიდულობსო. ცხადია, მემაწვნეებს კლიენტის შეძენა უნდათ. ქმარი ალალბედზე ყიდულობს მაწონს, ერთ-ერთი მეზობლისგან, თუმცა ის ხუფის გარეშე გამოუტანს, აქვე გადაგაქვს და ხუფი რად გინდაო. ამგვარი უიღბლობის შემდეგ ქმარს უხასიათობა შეიპყრობს, რასაც მარტოდ ყოფნის უხასიათობაც ერთვის და სატელეფონო ზარებსაც არ პასუხობს, ცხადია, ბიჭები მაინც შემოივლიან და საღამოს მარტო ვერ იქნება. მეგობრები ღამით მასთან რჩებიან, დილით კი ეუბნებიან, წამო, თბილისში ჩამოისეირნე, აქ გამოყრუვდებიო, მაგრამ მას სხვა გეგმები აქვს.
ბიჭებს გაისტუმრებს თუ არა, მეზობლებს ჩამოივლის და ყველას აოცებს ახირებული შეკითხვით, თბილისში რომ გასაყიდად მაწონი მიგაქვთ, ხუფებად რას მოიხმართო. უმრავლესობა ეუბნება, რომ ამისთვის მოიხმარება პლასტმასის ხუფები, რომლებსაც მაშინ ხდიან ქილას, როცა კლიენტი ცარიელ ქილას გამოუტანს ხოლმე მემაწვნეს, ის კი სავსე ქილას ხუფს მოხდის და ისე გაუწვდის მყიდველს, ხუფს ცარიელს ახურავს. მეზობელ მემაწვნეთა შეტყობინებით, წიგნიდან ამოხეული ფურცლებით მემაწვნეები მხოლოდ იმ ქილებს ხუფავენ, რომლებსაც მაღაზიებში აბარებენ, ან ბაზარში გააქვთ გასაყიდად, რადგან პლასტმასის ხუფი გვარიანი მნიშვნელობის ნივთია გლეხის ოჯახში და მისი მყიდველისთვის გატანება სრულიად წარმოუდგენელია. სწორედ აქედან დაიბადა ქაღალდის ხუფი და რადგან თეთრი ქაღალიდ, სუფთა ფურცელი, ან ახალი რვეული ფული ღირს, გლეხი რაიმე ძველ, უვარგის, ან მიგდებულ წიგნს შეარჩევს, ხევს და აკეთებს ერთჯერად ხუფებს.
რაც მეზობლებმა უამბეს ქმარს, სინამდვილეში ჩემმა ცოლმა მიამბო მე.
იმის კიდევ ერთხელ გამეორება, რომ ეს ამბავი ჩვენზე ყოფილა, მეუხერხულება კიდეც, მაგრამ ნახეთ, რა დღეშია ქმარი, ანუ მე, წიგნის გულისათვის. შეიძლება ითქვას, რომ ცოლი მსუბუქად მაშაყირებს კიდეც. შეიძლება პაროდიული
ელემენტიც კი შევნიშნოთ. თქვენ ხომ არ იცით, რაგვარად ვნერვიულობ ხოლმე, როცა უცნობ წიგნს მოვიგდებ ხელში. იმგვარად, რომ ერთხანს კითხვასაც ვერ ვიწყებ. ავიღებ, დავდებ, ავიღებ, დავდებ. ხელში ვატრიალებ, ორ ფურცელს წავიკითხავ, ვყვები, ვამბობ, რომ მაგარია (ამ დროს, ხშირად, სულაც არ არის მართლა მაგარი) ერთ თვეს ვლაპარაკობ და როდის-როდის ჩავუჯდები. გვერდიდან რომ ვუცქირო, ძალიან სასაცილო იქნება. ჩემი ცოლი მოხერხებულია, შემჩნეული აქვს როცა ფული ჩამივარდება და წიგნებს მოვახვავებ ხოლმე სახლში, მეუბნება: “ცუდად ატრიალებ ხელში მაგ წიგნს”. ეს ჩვენი საოჯახო ფრაზაა, რადგან ერთხელ ცხონებულმა მამაჩემმა ერთი ქართული წიგნი ფანჯრიდან გადააგდო. თავის ოთახში იჯდა საწერ მაგიდასთან, კითხულობდა, კითხულობდა და მერე წამოდგა, ფანჯარა გამოაღო და წიგნი გაისროლა. ამის შემდეგ ვამბობთ ხოლმე ამ ფრაზას. თუმცა ჩემმა ცოლმა ეს გაფრთხილება ჩემი ემოციურად ვერწაკითხვის უნარს დაუკავშირა. ასე, რომ ეს საკითხიც გაშიფრულია. რასაკვირველია, იმასთან ერთად, რომ ამ სიუჟეტის უკან ინფორმაციის მომწოდებელი ქალი გახლავთ, სიუჟეტში კი სულაც მხსნელია ეს ქალი, რასაც მალევე დავინახავთ და რაც არავის გაუკვირდება, ჩემს ცოლს რომ იცნობდეს.
მეზობელთაგან მიღებული ინფორმაციით ქმარი ასკვნის, რომ ცოლმა მაწონი ბაზარში იყიდა.
წყნეთის ბაზარი ერთი ციდაა, იქ მაწვნის გამყიდველები ორი-სამი თუ იქნება, მაგრამ საღამოსპირზე იქ ჩასულ ქმარს აღარავინ დაუხვდება, ხილით მოვაჭრეების გარდა. მეტად მოწყენილად ჩამოუღამდება იმ დღესაც, ღამით კი ცოლი რეკავს, აბა, როგორა ხარო. ზაფხულია ეს ოხერი, აგარაკზე კოტრიალობ და წესით კარგად უნდა იყო, მაგრამ ქმარი ვერ არის ხასიათზე და იმას ეკითხება, მაწონი ვისგან იყიდე და სადო. ამ საუბარს, ახსნა-განმარტებებს ორი საოცარი ფურცლის შესახებ და სხვა წვრილ ამბებს აღარ შევეხებით, მოგახსენებთ, რომ ცოლს გვარიანად გაახალისებს ქმრის ძიებანი და ბაზარში მდგომ ერთ მოხუც გამყიდველ ქალს აღუწერს.
რა მოხდებოდა, რომ ამ საქმეში სევგიც ყოფილიყო გარეული?
ამბავი დაიშლებოდა, ცოლი გაქრებოდა. ცოლი კი პარიზიდანაც აგვარებს საქმეებს.
საქმეს რომ მივყვეთ, ქმარი თეთრად გაათენებს და ადრიანადვე ჩაქანდება ბაზარში, სადაც, ჰოი საკვირველებავ, სამი შავოსანი მოხუცი
ზის და ყიდის მაწონს. ხუფები სწორედ რომ ქაღალდისაა და წიგნებიდან ამონახევი. ქმარი ცდილობს, ხუფებზე ამოიკითხოს რაღაც ამბები, მაგრამ ამათ საყოველთაო გაოცებას იწვევს და ნერვებიც ღალატობს, ამიტომ, სამივე ქალისგან ყიდულობს ყველა ქილას, რაც თხუთმეტამდე მოგროვდება და შინ მიაქვს. მაცივარი მაწვნის ქილებითაა სავსე, ბიჭი კი ფურცლებს ასწორებს, ალაგებს და ახარისხებს. მისთვის საინტერესო წიგნიდან მხოლოდ ორი ფურცელი შეიძლება იყოს, ისიც დანამდვილებით ვერ ირკვევა, თუმცა, შრიფტი და გვერდების ზომა კი ემთხვევა. დანარჩენიდან ორი საეჭვოა, თუმცაღა უფრო გახუნებული და გვერდებშემოფლეთილი. ამ ოთხ გვერდზე არ ჩანან ორი დღის წინათ ნაპოვნი პერსონაჟები, თუმცა, თხრობის სტილი და ტემპი კი მსგავსია. სხვა ფურცლები საინტერესო არ არის, მაგრამ უბედურებაც ესაა, რომ ქმარს აღარ ახსოვს, რომელი ქალისგან იყიდა ეს ორი ქილა. ბაზარში გარბის, მაგრამ ქალები აღარ არიან. ამასობაში ისევ მოდიან ძმაკაცები და ყველანი ერთად ბეთანიისკენ გაუტევენ.
ქმარი დილით ვერ გაიღვიძებს, ბაზარში რომ ჩავა, იმ სამთაგან ერთი მოხუცი დახვდება და იმას დაუწყებს გამოკითხვას, აი, ამ ქაღალდებს რომ აკრავ მაწვნის ქილებს, საიდანაც ხევ, ის წიგნები მომიტანეო, თუმცა, მანამდე ხუფებს გადაავლებს თვალს და მიხვდება, რომ მისი ნაწყვეტების გაგრძელებას აქ ვერ იპოვნის. აქვე მოგახსენებთ, რომ მოხუცი მეორე დილით მოუტანს ესკმან-შატრიანის “გლეხკაცის” ისტორიას და ორდე დგებუაძის “ჩაძირულ თოლიას”. ამ დილისათვის ქმარმა უკვე იცის, სამივე მოხუცის სახლი და საცხოვრებელი ადგილები სწორედ ამ ბებოსგან, რომელსაც ლარს აჩუქებს.
და კვლავ ცოლის ინფორმაცია პარიზიდან: ბაზარში ვინც დგას, ის, შესაძლოა, სულაც არ იყოს მკეთებელი. ეს მოხუცები, უბრალოდ, გადამყიდველები არიან. აბა, ვის სცალია დილიდან ბაზარში საჯდომად წყნეთელ გლეხთაგან? მხოლოდ ამ ბებიებს, ისინი გაყიდულ ქილაში ათ თეთრს იღებენ მაწვნის შემყენებელთაგან და ამიტომ მოსახუფი წიგნებიც არ ექნებათ შინ. ხუფს ის აკეთებს, ვინც მაწონს აყენებს და გადამყიდველებს აძლევს. სხვანაირად კი, ბებომ სულ სხვა წიგნები შეასაღა ქმარს. ამიტომ ქმრის ვოიაჟებს მოხუცების მისამართებზე აზრი ეკარგება. ქმარმა უნდა გამოიკითხოს ვისგან იღებენ მაწონს ბებიები.
ქმარმა თითქმის ზეპირად იცის ის ექვსი სავარაუდო გვერდი და ბებიების დათაფლვას იწყებს. მეზობლებშიც ცდილობს რაღაცის გარკვევას. ორ დღეში ცოლი უნდა დაბრუნდეს და ქმარი იმასაც ფიქრობს, მოდი ამ საქმეს მას გადავაბარებ, წყნეთსა და წყნეთელებში უკეთესადაა გარკვეულიო.
სიმართლე ითქვას და ასე ქმარი კი არ ფიქრობს, არამედ მე და ჩემი ცოლი ამასაც მიხვედრილა, საკვირველია პირდაპირ, რატომ არ მეჩხუბება? და თქვენ გინდათ, რომ კაცი თან წიგნს ეძებდეს, თან სევგის ეჟღურტულებოდეს? არ გამოგივა. აი, რატომ. ჩვენთან, სახლში, ბევრი წიგნია და ხშირად ისე გამოდის, რომ თუ წიგნი მჭირდება, ვერ ვპოულობ. ამ დროს შეიძლება ისტერიკა დამემართოს, გონება დამებინდოს და საერთოდ, შეურაცხადი გავხდე. ამას დიდი არაფერი შემჩნევა უნდა, ბავშვებიც კი შეამჩნევენ. ამიტომაც, ქმარი ისტერიულად ეძებს ამ წიგნს. ნერვები, შეიძლება ითქვას და მძიმედ, მძიმედ.
თანაც, წყნეთში საოჯახო ბიბლიოთეკების შემცველობა, ძირითადად, სტანდარტულია. კოლექცია 70-იანი, 80-იანი წლებისაა. აქა-იქ 60-იანი წლების ნიმუშებსაც შეხვდებით, თუმცა უფრო იშვიათად. მაწვნის გამყიდველთაგან კი იმის გაგება თუ შეიძლება, რომ მაწონი მავანთაგან მოაქვთ.
ერთდღიანი სამუშაო, ინფორმაციის მოგროვება და მაწვნის მკეთებლებზე გასვლა. მათთან პირდაპირი საუბარი, ჯილდოს შეთავაზება დაფლეთილი წიგნების ხილვა და იმედგაცრუება. იმ ფურცლებიდან ოდნავ მაინც შეხამებული იქ არაფერია. ქმარი ჩეჩმებშიც კი დაიპარება, რათა იქ ლურსმანზე ჩამოკიდებული წიგნების ფურცლები ნახოს.
სულ ცოტა დაგვრჩა ამ ამბის დასრულებამდე და ერთი პატარა ისტორიაც უნდა გიამბოთ. რა თქმა უნდა, იმის გამეორება კვლავ მეუხერხულება, რომ ეს ამბავიც ჩემმა ცოლმა მიამბო და კვანძის გახსნაც ცოლის ჩამოსვლასთანაა დაკავშირებული. სხვანაირად არც იქნებოდა. აი, პატარა ისტორია. წყნეთში რამდენიმე ძველი, მიტოვებული აგარაკია. ეს საკვირველია, მაგრამ ისინი მართლაც მიტოვებულია. ამ აგარაკთაგან ზოგი სახელმწიფოს ეკუთვნოდა, ზოგიც კერძო პირებს. მიტოვებულობის მიზეზი ისაა, რომ ისინი ცუდ ადგილებში აუშენებიათ ჯერ კიდევ 50-იან წლებში და დღეს იქ სააგარაკოთ დასახლება არავის მოუნდება. ერთი ამათგანი, ე.წ. ჯანაგოვის სახლი დღეს მავან მდიდარს შეუძენია. და დიახაც სასიხარულოა, რომ
ეს რევოლუციამდელი სახლი ციხე-სიმაგრედ კი არ უქცევია, არამედ კიდევ უფრო გაულამაზებია. მანამდე კი უპატრონოდ შთენილი ჯანაგოვის სახლი იმგვარი საოცრება იყო, რომ საუკეთესო ადგილი იქნებოდა ჩეხოვის პიესების გასათამაშებლად. ჯანაგოვის სახლი სახელმწიფო მიწაზე მდებარეობდა და ოდესღაც აქ პიონერები ისვენებდნენ. რამდენიმე ძველ სახლს შორის ჩემმა ცოლმა სწორედ ეს სახლი აირჩია თავისი სიუჟეტისათვის და გოთიკაც შემოაბრძანა წიგნში.
ცხადია, რომ ტერიტორიას, სადაც სახლი იდგა, დარაჯი ჰყავდა. ზაფხულობით, დარაჯს საწოლი ედგა ხის ჩრდილში და ეძინა, ძროხები კი შორიახლოს ჰყავდა გაშვებული. მე ძალიან მომწონდა ეს სახლი და მის ოთახებშიც ხშირად დავბოდიალობდი წყნეთელ მერაბასთან ერთად. იქ წარმოუდგენელი მყუდროება იყო და ფანჯრებიც ძალიან მოულოდნელ და ზღაპრულ ადგილებში გამოეჭრათ.
ჩემს ცოლს ახსოვს, რომ მე ეს სახლი ძალიან მიყვარდა და ეგებ მისი ყიდვაც კი გადამეწყვიტა, ფული რომ მქონოდა, ამიტომაც ნოსტალგიე გაათამაშა თავის სიუჟეტში.
მოკლედ, ცოლი პარიზიდან დაბრუნდა და ამ საქმის გამორკვევა დაიწყო. იმ უქნარას ცოლი ხომ, ჩემი ცოლისა არ იყოს, თავის ქმარზე უკეთ იცნობს წყნეთელებს და ალბათ, ადამიანებსაც. თანაც, სიუჟეტის ქმარი ლამის ისეთივე ემოციურია, როგორიც ჩემი ცოლი. ამიტომ სწორედ სიუჟეტის ცოლს უნდა ეთქვა გადამწყვეტი სიტყვა და ქმარიც რებუსებიდან გამოეხსნა.
ცოლმა მთელი ისტორია მოისმინა და განსაკუთრებული ყურადღებით არა მაწვნის გამყიდველ ბებიათა, არამედ მაწვნის შემყენებელთა ვინაობა გამოიკითხა. მეორე დილით (ამ წიგნში ღამის სცენები საჭირო არ არის) ცოლი წავიდა და ერთ საათში დაბრუნებულმა ქმარი ერთ-ერთი მიტოვებული სახლისაკენ წაიყვანა.
გასაგებად რომ ვთქვათ, ცოლმა იოლად ამოიცნო, თუ გამოიკვლია, რომ ერთ-ერთი მაწვნის შემყენებელი სწორედ ის ბებერი დარაჯია, იმ სახლს და ტერიტორიას რომ ყარაულობს. თავის მხრივ, დარაჯიც შეშინებულია, ვიღაც კაცი (ქმარი) იყო მოსული და წიგნს ეძებდაო, მაგრამ ცოლის მოხერხებულობამ და ჯილდომ ამ კაცს საიდუმლო წამოაცდენინა: საყარაულო სახლის სარდაფი წიგნებითაა გამოვსებული და როცა სახლში ქაღალდი გვჭირდება, იქედან მომაქვსო.
შედეგი ისაა, რომ ქმარი ამ იდუმალი წიგნის გადარჩენილ ნახევარს მიიღებს, მაგრამ ეს სულაც არ არის მთავარი, ვინაიდან იმ სარდაფში წიგნების ოდენობა უთვალავია, ეს წიგნი ქართულადაა და მათი ავტორები არასოდეს გაუგია ქმარს. ასე, რომ ეს ბიჭი ჯადოსნური, თითქოსდა პარალელური სამყაროს ბიბლიოთეკაში ხვდება და წიგნების საოცარ მორევში გადაეშვება.
სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ჩემმა ცოლმა წიგნებთან დამტოვა, ამისთვის ასე აჯობებსო.
უზომოდ მადლობელი დავრჩი, მეტი რომ აღარ შეიძლება. გაუშვი, იაროს პარიზში. ჩემი ნება რომ იყოს, პარიზზე ბევრად უკეთეს ადგილებშიც გავაქანებდი.
იმ ბიბლიოთეკაზე კი, სარდაფში რომ აღმოჩნდა, გაუთავებლად შეიძლება ლაპარაკი. ცალკე წიგნია დასაწერი. ჯერ მარტო კაპიტან საგინოვის რამდენი რომანი იქნებოდა, ან სულაც ძმა ხორხეს გადამალული რამეები. უცნაურია, არა? უმბერტო ეკო, რომლის მოზრდილ ტომსაც ჩემი ცოლი სავარძელზე მიაგდებს ხოლმე, მაცადე, ერთი, თუ კაცი ხარ, ისედაც ამდენი საფიქრალი მაქვსო. ეკო იქეთ და ბორის აკუნინის “ალტინ ტოლობასილ”, რაც თითქმის ისაა, რაც ახლა გიამბეთ, განზე გადადო, და ამასობაში დარიჩინით, თუ რაღაც ეგეთით შენელებული ჩაი გამოიგონა.
მე მხოლოდ ერთი რამ მაინტერესებდა, რა ეწერა იმ იდუმალი წიგნის ფურცლებზე? ეს ექვსი სავარაუდო ფურცელი ხომ სრულიად გადასარევი, ალბათ რომანტიკული, ალბათ ნაღდი, ალბათ ფრანგული, თან ვიქტორიანული, თან თანამედროვე, თან სისხლიანი, თან ადამიანური, თან სასაცილო და თან სევდიანი წიგნის ნაწილი იყო?
რა ეწერა ამ წიგნში?
“მე რა ვიცი რა ეწერა. – ხელი აიქნია ჩემმა ცოლმა, – წიგნებს შენ წერ და რაც წიგნს ეხება, შენ უნდა მოიგონო. მე, უბრალოდ, ამბავი მოვიფიქრე”.
ასე დამტოვა წიგნებთან.
ვითომდა ჩინური კერძების არ იყოს.
2001 წ.
