მარიკა ლაფაური-ბურკი – სოფელი – სახელმწიფო სტრატეგიის საფუძველი კისისხევში მიმდინარე პროექტების გამოცდილებების მიხედვით

წინამდებარე ტექსტი წარმოადგენს მოხსენებას სამეცნიერო კონფერენციისათვის -“საქართველოს სოფელი მოდერნიზაციის კონტექსტში: სოციალურ-კულტურული და ეთნოდემოგრაფიული პრობლემები” ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის ეთნოლოგიის სასწავლო-სამეცნიერო ინსტიტუტის მიერ ორგანიზებული სამეცნიერო კონფერენცია

წინამდებარე მოხსენების ავტორი მარიკა ლაფაური – ბურკი, განათლებით მუსიკოსია, 1989 წლიდან გერმანიაში მცხოვრები გერმანულ-კავკასიური საზოგადოების „ლილეს“ დამაარსებელი და თავჯდომარე ჰამბურგში. ავტორი მუშაობს თელავის მუნიციპალიტეტში, სოფელ კისისხევში მიმდინარე პროექტზე.

პროექტი, რომლის ოფიციალური ვადა იწურება 2015 წლის თებერვალში მხარდაჭერილი იყო გერმანიის მიგრაციის ფონდი Centrum für internationale Migration und Entwicklung (CIM)–ის მიერ, და აკვირირებული იქნა მარიკა ლაფაური მიერ.
აღნიშნული პროექტის გარდა, მოხსენების ავტორი წლების მანძილზე ცდილობდა სოფელ კისისხევში სხვადასხვა ინიციატივებით მდგომარეობის გამოცოცხლებას და ამ მოხსენებაში ვეცდებით სწორედ აქ შეძენილი გამოცდილებები გაგიზიაროთ.

რატომ ავირჩიეთ ჩვენ სამუშაოდ თემა სოფელში?
სოფლის მოდერნიზაცია – კულტურის პოლიტიკის სახელმწიფო სტრატეგიული ხედვაა, რაც საფუძვლად უნდა ედოს სახელმწიფოში საზოგადოებისა და ეკონომიკის განვითარებას.
სოფლის განვითარებას ჩვენ ხაზგასმით ვუკავშირებთ სოფლის განვითარებას სახელმწიფოს სტრატეგიას, რომელიც კულტურის პოლიტიკის ფართო გაგებით უნდა იყოს ჩამოყალიბებული. სოფლის მოდერნიზაცია პირველ რიგში კულტურული აღორძინების საწინდარი და გარანტია.
ევროპული გამოცდილება სწორედ ამას გვასწავლის, რომ სახელმწიფო სტრატეგია კულტურის პოლიტიკის ხანგრძლივ ხედვებზეა დამყარებული და ამ ფუნდამენტს ყოველდღიური ყურადღება სჭირდება. მიუხედავად სხვადასხვა ეკონომიური კრიზისებისა სახელმწიფს არსი, მისი ხანგრძლივობაში ხედვა, სწორედ კულტურის პოლიტიკის არსებობით არის განპირობებული და გააზრებული. შეუძლებელია სოფლის მოდერნიზაცია, რომელიმე ეკონომიური მიდგომით, თუ ჩვენ მას პირველ რიგში კულტურის ფართო ასპექტით არ განვიხილავთ. კულტურა პოლიტიკური მმართველოსბის ერთერთი ფორმაა, მისი კონცეპტუალური გადაწყვეტილებების სფერო.
საქართველოში ამ მხრივ სავალალო მდგომარეობაა. საქართველოს კულტურის პოლიტიკა ჩვენთვის საშინაო პოლიტიკის მთავარი სამუშაო უნდა იყოს, ყველა ძალისხმევით მიღწეული უნდა იყოს ზოგადი შეთანხმება უწყებათაშორისო თანამშრომლობისათვის. ეს ხედვა და ჰომოგენურობა საქართველოს პირობებში პირველ რიგში წერტილოვნად სწორედ სოფლებშია მიღწევადი.
აქ გვსურს სოფლის, „გლეხობის, როგორც კულტურის პირველშემოქმედის მნიშვნელობას“ (2) გავუსვათ ხაზი.
…“ყველა ეპოქაში და ნებისმიერ კულტურაში ადამიანის წინაშე ერთი და იგივე საკითხი დგას: ეს არის ადამიანსა და სამყაროს შორის არსებული დისჰარმონიის დაძლევა, ინდივიდუალური შემოსაზღვრულობის დამარცხება და უნივერსუმთან ერთიანობის აღდგენა, სამყაროს ამ გამოწვევებზე ადამიანები სხვადასხვანაირად პასუხობენ: აგრესიით, ასკეტიზმით, შემოქმედებით, სიყვარულით, რწმენით.“-წერს ერიხ ფრომი

რითი ვპასუხობთ გლობალიზირებული მსოფლიოს ამ გამოწვევბს საქართველოში? კულტურის პოლიტიკა პირველ რიგში უნარია გლობალური ტექნოლოგიური რაციოს ადამიანის სპონტანურობასთან დაკავშირებისათვის. თანამედროვე დაგეგმარების მოთხოვნილებების შესაბამისად სწორედ ბევრი სხვადსხვა პატარა პროექტების ორგანზებული კოორდინაცია უნდა იყოს კულტურის პოლიტიკის საყრდენი. საქართველოში კიდევ უფრო მეტად, ვიდრე ეს დღეს სადმე არსებობს კულტურის კონცეპტუალური გაფართოება ისე უნდა მოხდეს, რომ სამეცნიერო, სასოფლოßსამეურნეო, ეკონომიკური მიმართულებების ერთი მთლიანი კულტურის ხედვის ქვეშ მოქცეს. თანამედროვე მსოფილო მთელი თავისი ტექნოლოგიური გამოცდილებების შემდეგ იძულებით თუ ინტუიციით უფრო და უფრო ცდილობს ლიბერალური ეკონომიკის გატაცებებიდან ბიოლოგიური და კულტურული რესურსების მნიშვნელობის გააზრებას. ამ პროცესში საქართველო, რომელიც ამოვარდნილია მონაწილეობიდან, სწორი სტრატეგიით მას პირიქით, მეტი შანსიც კი აქვს ამ მდგომარეობდან მოდერნიზაციისათვის საჭირო ალტერნატიული გზის ასარჩევად, თუ საქართველოს საზოგადოების მთავარი პრობლემა – საკუთარის შეფასება სწორი კომუნიკაციით ძირითადი მონახაზით შეთანხმებული იქნება. მსოფლიოს სხვადასხვა გამოცდილებებს მოდერნიზაციის გზაზე მხოლოდ ამ შემთხვევაში ექნება შედეგი.
პროექტის შინაარსი, რომელმაც იძულებითი ცვლილებები განიცადა, ეხება სოფლის ცენტრის რევიტალიზაციას, რაც ავტორების აზრით გამოიწვევდა არამარტო სოფლის, არამედ მთელი რეგიონის გააქტიურებას. სოფლის ცენტრი, სადაც ამჟამად სკოლის, გამგეობისა და არსებული კულტურის სახლის ტერიტორიაა დიდი ისტორიული წარსული გააჩნია. ეს ადგილი არის ყოფილი თავადების, მეფის მდივნის, ქობულაშვილების ნასახლარი. აქ შემორჩენილია ბაზილიკის ტიპის, ნათლისმცემლის შობის სახელობის პატარა კარის ეკლესია და ციხე-კოშკი, რომელიც XVIII საუკუნით თარიღდება. მოგვიანებით კოშკში წიგნთსაცავი და ბიბლიოთეკა მოუწყვიათ. აქ ძვირფასი ხელნაწერებიც ინახებოდა, რომელიც ბოლშევიკებმა 1924 წელს გაანადგურეს. კარგად შემონახული სასახლე, სადაც ჯერ საჯარო, ხოლო შემდეგ სამუსიკო სკოლა ფუნქციონირებდა 1990-იანი წლების ბოლოს აგურ-აგურ დაშალეს, ხოლო უზარმაზარი მარნის ადგილას 1970-იან წლებში სკოლის დღევანდელი შენობა აშენდა. (1) ქობულაშვილების შესახებ ჩვენი მოძიებული მასალებიდან კარგად არის მოთხრობილი სოლომონ ლაფაურის წიგნში „კისისხევი და კისისხეველები“ (2002) და სოფიო ჩიჯავაძე-კედიას მოგონებებში „ნასმენ-ნახული“ (2002, ქართულ-ევროპული ინსტიტუტი), რომელიც ასევე კისისხეველი თავადების ოჯახიდან იყო. ეს მოკლე მინიშნებები, აქ, მოხსენების ფარგლებში კისისხევის ცენტრის წინა ისტორიის შესახებ ჩვენი აზრით მნიშვნელოვანია, რადგან როდესაც ვსაუბრობთ მოდერნიზაციაზე, პირველ რიგში უნდა მივუბრუნდეთ.
საერო კულტურის ტრადიციებს და ვეძებოთ დასაყრდენი, რომელიც მოდერნიზაციის მცდელობებს ხელოვნურს არ გახდის. რევოლუციამ და შემდგომა ტოტალიტარულმა სახელმწიფომ საქართველოში სწორედ საერო კულტურის განადგურება და უფრო უარესი, – მისი ჩანაცვლება მოიტანა, რომლიც სავალალო შედეგებს დღეს ყველგან ვხედავთ. სოფლების შინაგანი ჰომოგენურობის განადგურება რევოლუციის შემდეგ სწორედ ტოტალიტარიზმის ლოგიკით განვითარდა, სადაც გლეხობა და მისი მიწასთან მუშაობის დამოკიდებულება, როგორც „კულტურის პირველშემოქმედისა“ (ჯ. კაშია) ხელოვნური ცვლილებები განიცადა.
პროექტის თავდაპირველი მიზანი იყო მოსახლეობის მონაწილეობითა და კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლთა დაცვის ეროვნული სააგენტოს მიერ დადგენილი არქიტექტურული პროექტის ფარგლებში კონსერვირებული და რესტავრირებული ყოფილიყო სოფლის ცენტრში შემორჩენილი ნაგებობები.

აქვე გამოიკვეთა პრობლემა, რომელიც თვალსაჩინოა საქართველოსთვის, — კულტურის პოლიტიკის უქონლობა. ბიუროკრატიულობა და მათ მიერ ე.წ. „დიდ და პატარა“ პროექტებად კვალიფიკაციის მინიჭება წარმოაჩენს დამოკიდებულებას, სადაც იმთავითვე უგულვეყოფილია დეტალი, რომელიც დიდ თუ პატარა პროექტში ერთნაირად მნიშვნელოვანია. მოხსენების ფარგლებში არ მოვყვებით სარესტავრაციოდ დამტკიცებული პროექტის განვლილ გზას, მაგრამ ავღნიშნავთ, რომ სოფლის ხედვა და მისი პერსპექტივები სარესტავრაციო-არქიტექტურული პროექტის დამტკიცებისას და არც მანამდე მოსმენილი არ იქნა.
ახლანდელი სკოლის გვერდით მდებარე ყოფილ ქობულაშვილების კოშკში თავდაპირველად ვფიქრობდით განთავსებულიყო სამხარეო მუზეუმი, და მთელი ეს არეალი მჭიდროდ ჩართულიყო საგანმანათლებლო სისტემაში, რისთვისაც მოსახლეობამ ხალისით დაიწყო ძველი ნივთების შეგროვება. კისისხევის ცენტრი სანიმუში პროექტად იყო მოაზრებული, სადაც ისტორიული ნაგებობები (აქვე ვგულისხმობთ ღვთიშობლის მიძინების მე-6 სßის ძეგლს, რომლის რესტავრაცია ავტორის წინა პროექტს წარმოაგდენდა) მე-6 საუკუნიდან მე-20 საუკუნის ჩათვლით შინაარსობრივად გადაებმებოდა ერთმანეთს და არქიტექტურული ანსამბლი კულტურის უწყვეტობის, ასევე თანამედროვეობისათვის შესაფერისი და სიცოცხლისუნარიანი უნდა გამხდარიყო. აქ ვგულისხმობთ არსებულ კულტურის სახლს, რომელიც თავისი მასშტაბებით 1960-იანი წლების თვალსაჩინო, თუ არა ერთადერთი აუთენტურად და ჯანსაღად შემორჩენილი ნაგებობაა საქართველოში, რომელიც ჩვენი აზრით ძეგლის სტატუსს, აუთენტურობის დაცვით, – იმსახურებს. არსებულიKკულტურის სახლის მასშტაბები კარგ საშუალებას იძლეოდა მისი მრავალფუნქციურად ათვისებისათვის. ერთ ნაწილში ე.წ. ღია სახელოსნოების იდეის განვითარება გვსურდა და ჩვენს მიერ დამუშავებული სოფლის არქივებიდან საბჭოთა პერიოდის მუზეუმის განთავსება.
აქვე შევნიშნავთ, რომ აღნიშნული ძეგლები, ქობულაშვილების მამულში, რაც ჩვენი პროექტის ფოკუსს წარმოადგენდა, არსად როგორც ნაგებობა რეგისტრირებულნი არ იყვნენ და მათთვის სტატუსის მინიჭებაზე ზრუნვით დავიწყეთ კიდეც პროექტი.

პროექტის მთავარი ღირსება მისი პოლითემატურობაა, სადაც სამეცნიერო, პედაგოგიური, საარქოვო, პრაქტიკულ-ორგანიზაციული, სახელოსნოები, თვითდასაქმება, ეკოლოგია და სხვ. სინქონულად არის თავმოყრილი. პროექტის ფარგლებში ჩატარდა სოციალური კვლევა, საარქივო სამუშაო, შეიქმნა ვებგვერდი, მთელ ხეობაში აღწერილი იქნა, მომიფანტული, ზოგიერთი მიუვალი ისტორიული ძეგლები, დამუშავდა ტურისტული მარშრუტები. სისტემატიურად ტარდებოდა ლექციები, შეხვედრები, დისკუსიები, ვორქშოფები. დამუშავდა სარესტავრაციო პროექტი, მოძიებული იქნა პუბლიკაციები და დოკუმენტაციისათვის საჭირო ექსპერტიზები. შედგა კონტაქტები თელავის უნივერსიტეტთან და სათემო განვითარების ცენტრთან. მათთან ერთად მიმდინარეობს სხვადასხვა თემებზე ერთობლივი მუშაობა.
რატომ იქნა ჩვენი კონცეფცია თავიდანვე სოფლის ცენტრზე კონცეტრირებული? რას ვგულისხმობთ აქ კონკრეტულად?
სოფლის ცენტრი ყველა ეპოქაში და კულტურებში მოსახლეობის უნარიანობის პირდაპირი ამსახველია. სოფლის ცენტრი იგივე საჯარო სივრცეა, სადაც ნებისმიერ იქ მცხოვრებს საკუთარი თავის იდენტიფიცირება შეუძლია. სოფლის ცენტრის რევიტალიზაციით მინიმუმამდეა დაყვანილი მოსახლეობას შორის კონკურენციის შეგრძნება და სამოქალაქო ცნობიერების განვითარებისათვის მნიშვნელოვან როლს თამაშობს.
კისისხევი კი თავისი აქ თავმოყრილი არქიტექტურული ნაგებობებითა და ინსტიტუციებით, (ეკლესიები, კოშკი, სკოლა, გამგეობა, ბიბლიოთეკა, კულტურის სახლი) ასევე გაშლილი ფართობით, შინაარსისთვის და დაგეგმარებისთვის დიდ პოტენციალს წარმოადგენს. აქვე წინ გავუსწრებთ მთლიანი კონცეფციის გადმოცემას და კონცეპტის თვალსაჩინოებისთვის ერთ-ერთ თემას მოკლედ გაგაცნობთ: კისისხევი ყოველთვის განთქმული იყო მებაღეობით და მენერგეობით. დღესაც არიან ამ საქმიანობით დაკავებული ცნობილი ოჯახები. პროექტის ერთერთი მიზანი ესეც იყო და არის, რომ გამოვლენილიყო ტრადიციული ხელობები და მათ შესწავლის საფუძველზე აქტუალობა შესძენოდა. ამიტომაც პროექტის საწყის ფაზაშივე 2013 წელს ჩვენ ჩავატარეთ სოციალური კვლევა. კვლევის ავტორი გახლდათ ილიაუნის განათლების ადმინისტრირების მაგისტრის დიპლომით დამთავრებული, კისისხეველი მზია აზნიაშვილი. ასეთი ლოკალური და მაქსიმალურად ამომწურავი სოციალური კვლევები, მათი პერიოდულობით განმეორება ერთერთ ძალიან საშურ საქმიანობად მიგვაჩნია თანამედროვე სოფლის პერსპექტივებისათვის. ჩვენი კვლევის მიზანი იყო სოფელში არსებული პრობლემების იდენტიფიკაცია, სოფლის მოსახლეობის ტრადიციული საქმიანობის შესწავლა-ამოცნობა, ამჟამინდელი დასაქმების სფეროების და ეკონომიური მდგომარეობის შესწავლა და იმის გარკვევა, თუ რომელი დარგის განვითარებას ისურვებენ სოფლელები სამომავლოდ. კვლევის მთლიან შედეგებს ამ მოხსენების ფარგლებში არ განვიხილავთ, თუმცა უაღრესად საინტერესოდ მიგვაჩნია, მხოლოდ საილუსტრაციოდ მოვიყვანთ, რომ მენამყენეობა (ასევე სხვა მათთვის ტრადიციულად ცნობილი დარგები) სოფლის მოსახლეობისათვის პრიორიტეტებში შედიოდა.
ამიტომ, როდესაც ჩვენს თემაში ვრჩებით და ვამბობთ, რომ სოფლის ცენტრის რევიტალიზაციაზეა ჩვენი პროექტის ფოკუსი, ვხედავთ, რომ სწორედ განსაკუთრებით კისისხევში სოფლის ცენტრი განვითარებისათვის ყველა რელევანტური თემას მოიცავს. ამ შემთხვევაში მენამყენეობა არა მარტო ეკონომიური განვითარების სოფლის ერთ-ერთ პერსპექტიულ პროფილად გვესახება, არამედ მას დიდი კულტურული მნიშვნელობაც გააჩნია: – ქობულაშვულების ყოფილი წალკოტი და განთქმული ხილის ბაღი, დღეს სრულიად განადგურებული და სოფლის შუაგული, საკმაოდ დიდ ცარიელ ფართობს მოიცავს, რომლის ისევ იშვიათი ხილის ჯიშების ბაღად გადაქცევა კომპლექსური მუშაობის კარგ საშუალებას იძლევა. ეს არა მარტო სოფლის ცენტრის გალამაზებას გულისხმობს, არამედ, მას ბევრად შორს მიმავალი, სტაბილურობისათვის საჭირო ხანგრძლივი ხედვა გააჩნია. აღდგენილია ისტორიული მეხსიერება, გაცოცხლებულია პრაქტიკული საქმიანობით, იქმნება სანამყენო მეორნეობა, მას ეკონომიური გაუმჯობესება მოაქვს და მისი ერთერთი საყრდენი საგანმანათლებლო სისტემაა.
ჩვენი კონცეფციით სოფლის განვითარებისათვის ჩვენი ერთერთი წარმოდგენა იყო და არის კისისხევში ტრადიციული მებაღეობის განვითარების ისეთი ხელშეწყობა, სადაც ქობულაშვილების იშვიათი ხილის ბაღიც აღდგენილი იქნებოდა და სოფელი ამ მხრივ თავის ტრადიციულ პროფილს დაიბრუნებდა. მსგავსი თემების განვითარება წარმოგვიდგენია ინტერდისციპლინარულად და უწყებათაშორისო თანამშრომლობის საფუძველზე.
უფრო კონკრეტულად: თუ სოფლის რევიტალიზაციისათვის მებაღეობის თემის რელევანტურობა გადაწყდებოდა, შესაძლებელი უნდა იყოს, ადგილობრივი მცოდნეების შერჩევა, მათი თეორიული ახალი ცოდნისა თუ ტექნიკური საშუალებებით აღჭურვა, სასოფლო-სამეურნეო საცდელ მეურნეობებთან დაკავშირება და ასეთ ქსელში ჩართვა, თუ არა მისი შექმნა, აკადემიურ წრეებთან თანამშრომლობა, ბიოლოგიური რესურსის თეორიული და პრაქტიკული დამუშავება. ყველა მოფიქრებული სამუშაო თემა შედის სოფლის ესკიზურად დამუშავებულ გენერალური გეგმაში, რომელიც პრქტიკული მუშაობისას ნაბიჯ-ნაბიჯ დეტალურად იხვეწება. სწორედ აქ არის საშური უწყებების მოქნილობასაჭირო, რომელიც ნდობით ეპყროპა სოფელში მომუშავე პარტნიორ ორგანიზაციებს, ხელს არ უშლის ბოიროკრატიით და ყოველი საკითხი პრაქტიკულად და თეორიულად დროში სიბეჯითით იძერწება. მოდერნიზაცია ქართულ სოფელში უნდა მოხდეს შიგნიდან, მოსახლეობიდან. ამას კი მოსახლეობასთან ინტენსიური მუშაობა სჭირდება, იმდენ ხანს, სანამ მოსახლეობა თვითმმართველობაში და სხვადსხვა კოოპერაციებში გაერთიანებული, შესაბამისად ტექნიკურად ორგანიზებული სტაბილური არ გახდება.
პერპექტივები ასეთ შემთხვევაში არც ისე შორეულია, როგორც ეს ბევრს დღეს ჰგონია, თუ მას სახელმწიფო ბიუროკრატია არ შეუშლის ხელს. შერჩეული თემის გარშემო გამუდმებით სოფლის მოსახლეობასთან საინფორმაციო შეხვედრა-საუბრები თუ ვორქშოფები უნდა მიმდინარეობდეს. ეს უკანასკნელი საკმაოდ შრომატევადი და მძიმე სამუშაოა, მაგრამ რაიმეს წარმატებით განვითარების, ხანგრძლივობის გარანტიის ერთადერთ საფუძველს წარმოადგენს. ჩვენი პროექტის ფარგლებშიც გამოვლინდა ადამიანური რესურსი, რომელიც მოწადინებულია ეპოქის შესაფერისი მოქმედებისათვის.
ეს ყველა ზემოთხსენებული თეორიულ-პორაქტიკული მიდგომა მიტანილი უნდა იყოს სკოლამდე, რომელიც აქტიურ მონაწილეობას სხვადასხვა პატარ-პატარა კონკრეტული პროექტების სახით უნდა ღებულობდეს. აქვე დავძენთ, რომ ზოგადად სკოლა ყველა არსებულ თემაში უნდა ღებულობდეს აქტიურ მონაწილეობას და ბავშვები პროექტების სახით ამუშავებდნენ, სოფელში ყველა მიმდინარე თემებს.
სოფლის ცენტრში იშვიათი ხეხილის ჯისის ბაღის კვლავ გაშენება არის ერთი მაგალითი, თუ როგორი კომპლექსური ხედვით წარმოგვიდგენია სხვადასხვა თემების სოფლის მოდერნიზაცია და განვითარება. კოორდინაციისათვის წარმოგვიდგენია, რომ უწყებები და ინსტიტუციები მჭიდროდ უნდა თანამშრომლობდნენ ისეთ ადგილზე მუმუშავე ორგანიზაციებთან, როგორიც ჩვენს მიერ დაარსებული საზოგადოებაა „ჩვენი სოფელი-2008“. რომელმაც, მიუხედავად დიდი დროის და რესურსების დახარჯვისა უწყებების მხრიდან იგნორირებისა და ბიუროკრატიის გამო, მაინც საკმაოდ ინტენსიური მუშაობა გასწია მოსახლეობასთან.

საქართველოს დღევანდელი ხარვეზები მოდერნიზაციის გზაზე

ჩვენი პროექტის გამოცდილებამ გვაჩვენა, რომ არ არსებობს ერთი მთლიანი ხედვა, რის გარშემოც სხვადასხვა დარგები თავისი წილი სამუშაოებით მას შეავსებდნენ. უწყებებს შორის არ ხდება ინფორმაციის გაცვლა. უწყებებში არ არის პასუხისმგებელი, როგორც ევროპაშია მიღებული კურატორი, ვინც მიმდინარე პროექტებს მეგზურობას გაუწევდა. ბოლო წლების სახელისუფლებო ცვლილებები და კადრების მონაცვლეობა აფერხებს საქმის წარმოებას. არსადარ მიმდინარეობს საჯარო კონცეპტუალური მსჯელობა. მაგალითისათვის: მიუხედავად ჩვენი მრავალი მცდელობებისა ვერ მივაღწიეთ გაგვეგო, თუ რა კონცეფცია გააჩნია სახელმწიფოს კისისხევის კულტურის სახლის გამოყენებასთან დაკავშირებით. საბოლოოდ მივიღეთ თელავის მუნიციპალიტეტიდან 27.07.2013 დათარიღებული პასუხი, სადაც კულტურის სახლის რეაბილიტაციაზე საუბარია, მაგრამ ჩვენთვის მაინც გაუგებარი რჩება, თუ რატომ არ არის ეს საუბარი საჯარო. ისინი მხოლოდ ითხოვენ ჩვენს კონცეფციას დაწვრილებით. თუ ჩვენ, როგორც სოფელში მოსახლეობასთან ერთად აქტიურად მოქმედი ორგანიზაცია, თავად მოსახლეობა, არ არის აქტივირებული და ინფორმიერებული მათ სოფლის შუაგულში დაგეგმილი გადაწყვეტილებების შესახებ, – ვშიშობთ, რომ მხოლოდ კეთილი განზრახვები და გამზადებული, გადაწყვეტილებების ზევიდან იმპორტირება არაა სამოქალაქო განვითარებისათვის ჯანსაღი გზა. არსებულიKკულტურის სახლის მასშტაბები კარგ საშუალებას იძლეოდა მისი მრავალფუნქციურად ათვისებისათვის. შენობის ერთ ნაწილში ე.წ. ღია სახელოსნოების იდეის განვითარება გვსურდა და ჩვენს მიერ დამუშავებული სოფლის არქივებიდან საბჭოთა პერიოდის მუზეუმის განთავსება. სამწუხაროდ, არც ერთ ინიცირებულ თემაზე ჩვენ სერიოზული საუბრების და წარდგენის საშუალება არ მოგვეცა.
მსგავსი მიმოწერისათვის ჩვენს ახალ გახსნილ ვებგვერდზე გავხსენით პორტალი, – „დოკუმენტაცია“, სადაც იდება ის წერილობითი დოკუმენტები, რაც საჯაროობისთვისაა განკუთვნილი. შეგიძლიათ იხ. ბმული: http://ourvillage-kisiskhevi.org.ge/ (დოკუმენტაცია)

მოსახლეობა ინერტულია და უნდობლად არის განწყობილი. სოფელში არ მუშაობს საინფორმაციო ქსელი. კომუნიკაცია დატვირთულია წარსულის სხვადასხვა სახის მოუგვარებელი პრობლემებით. მოსახლეობა არ არის მოტივირებული, რადგან არ ფლობს წარმოდგენებს ალტერნატიული განვითარების გზების მოსაძიებლად.
საბოლოოდ, ჩვენ იძულებულნი შევიქენით უარი გვეთქვა ქობულაშვილების მამულში შემორჩენილი ეკლესიისა და კოშკის რეაბილიტაციაზე, რადგან საპატრიარქოს და სახელმწიფოს შორის მფლობელობის საკითხის გამო წარმოიშვა განსხვავებული პოზიციები გაურკვეველი პერსპექტივებით. პროექტის ყველა ეტაპზე იყო კომუნიკაციის პრობლემა. ამიტომ ჩვენმა ორგანიზაციამ გამოსავლის ძებნა დაიწყო და იპოვა. შევიძინეთ სოფლის ცენტრთან ახლოს მდებარე ყოფილი მაღაზიის შენობა, რომელსაც ეწოდა „კარგი სახლი“. შენობა იქნება მრავალფინქციური და ჩვენს აქ ყველა ჩვენი ნამუშევარი თემების თავმოყრას ვაპირებთ. საგანმანათლებლო კერის შექმნას, სადაც სოფლის ყველა საჭირბორიტო საკითხი განიხილება, ჩატარდება შეხვდერები და ლექციები, სოფლის მაცხოვრებლებისათვის მოეწყობა იუბილეები, შევეცდებით დავუკავშირდეთ ყველა მოქმედ პროექტებს და მოიძებნება პარტნიორობისათვის საშუალებები. „კარგი სახლი“ საჯარო შენობაა, სადაც შევეცდებით ყველა დაწყებული თემა გავაგრძელოთ. დაარსებული „კარგი სახლი“ იქნება ერთგვარი ლაბორატოა, სოფლის ადამიანური და ეკონომიური რესურსების გამოსავლებად, სიცოცხლისუნარიანი პროდიქტების შემუშავება აპრობაციისათვის.
სამუშაო ბერვია და ამ კონცეფციის უბრალოებისათვის მაგალითსაც მივიყვან,- თუნდაც ნებისმიერ ტურისტსაც კი, რომელიც თავის საქმის სპეციალისტია, შეეძლება ერთ კარგ საქმედ მაგალითად თავის პროფესიაში რაიმე გამოცდილება სოფლის ახალგაზრდებს გაუზიაროს, დაამყაროს ურთიერთობა ადამიანებთან, დაისვენოს და თავის კეთილ გზას გაუდგეს.
მოდერნიზაცია ადამიანებთან კომუნიკაციით იწყება, რაც ცოდნის მოძიების საწინდარია.
2014, ოქტომბერი, ჰამბურგი

მადლობას ვუხდი ქალბატონ როზეტა გუჯეჯიანს, ვინც მირჩია ამ ტექსტის დაწერა

გამოყენებული მასალა:
1. პროექტის ფარგლებში თელავის უნივერსიტეტის ისტორიის ფაკულტეტთან ერთად, გიორგი ლაღიაშვილის მიერ შესწავლილი იქნა კისისხევის ძეგლები. მასალა მთლიანად გამოქვეყნებული ჯერ არ არის.
2. ჯანრი კაშია ტომი III “ტოტალიტარიზმი” თბილისი 2013